گروه بین‌الملل: ناتو روز چهارشنبه رسما از سوئد و فنلاند برای پیوستن به این ائتلاف دعوت کرد. این دعوت پس از آن رقم خورد که ترکیه شامگاه سه‌شنبه مخالفت خود را با عضویت این ۲ کشور کنار گذاشت. در بیانیه ناتو آمده است: «الحاق فنلاند و سوئد آنها را ایمن‌تر، ناتو را قوی‌تر و منطقه یورو- آتلانتیک را امن‌تر می‌کند. امنیت فنلاند و سوئد برای ائتلاف از جمله در طول فرآیند الحاق اهمیت مستقیم دارد». این تصمیم اکنون برای تصویب نهایی به پارلمان و مجلس قانونگذاری 30 کشور عضو خواهد رفت. تفاهمنامه سه‌جانبه ترکیه، فنلاند و سوئد درباره ناتو شامگاه سه‌شنبه (بامداد دیروز به وقت ایران) در مادرید، پایتخت اسپانیا با حضور سران و وزرای خارجه ۳ کشور به امضا رسید. این در حالی است که اردوغان قبل از حرکت به سوی مادرید، اعلام کرده بود رویکرد سیاسی- امنیتی سوئد و فنلاند، مصداق حمایت از بی‌اعتنایی به حساسیت‌های آنکاراست. رجب طیب اردوغان و سائولی نینیسته، رؤسای‌جمهور ترکیه و فنلاند و ماگدالنا اندرسون، نخست‌وزیر سوئد پس از نشست چهارجانبه با حضور ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو در مادرید این تفاهمنامه را امضا کردند. این تفاهمنامه راه را برای عضویت فنلاند و سوئد در ناتو هموار کرده و مخالفت ترکیه با آن را برمی‌دارد. 

 

* اردوغان مجبور یا مأمور؟

روزنامه‌های وابسته به حزب عدالت و توسعه ترکیه تلاش کردند نشان دهند سند امضا شده بین ترکیه، سوئد و فنلاند، یک دستاورد تاریخی مهم است اما واقعیت امر این است که حدود یک ماه قبل منتقدان اردوغان ادعاهای وی مبنی بر مخالفت او با عضویت فنلاند و سوئد در ناتو را غیرواقعی عنوان کرده بودند. برخی دیگر نیز رئیس‌جمهور ترکیه را محکوم به قبول دستورات واشنگتن معرفی کردند. خروجی تفاهم صورت‌گرفته نیز نشان می‌دهد فشارهای اعمال شده از سوی آمریکا و قدرت‌های ناتو، نشان داد امکان گرفتن امتیازات طلایی برای ترکیه وجود ندارد و اردوغان باید با حداقل‌ها کنار می‌آمد.

خبرگزاری آسوشیتد‌پرس نوشت: اگرچه کاخ سفید اعلام کرد آمریکا دخالت مستقیمی در روند مذاکرات با ترکیه نداشته اما یک مقام ارشد دولت بایدن گفت او با رجب طیب اردوغان، همتای خود از ترکیه گفت‌وگو داشته و او را به حمایت از عضویت فنلاند و سوئد تشویق کرده است. طبق اعلام کاخ سفید، ۲ رئیس‌جمهور قرار است دیداری دوجانبه برای بررسی طیفی از مسائل داشته باشند. 

 نکته جالب توجه اینکه پیش از آنکه نشست سران کشورهای عضو ناتو در مادرید برگزار شود، ضیافت مهم دیگری در لاهه هلند برگزار شد. در این نشست که بنا به دعوت هلند و دانمارک برگزار شد، نخست وزیران بلژیک، لتونی، لهستان و پرتغال، کلاوس یوهانیس رئیس‌جمهور رومانی و ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو حضور داشتند. سخنان مارک روته نخست‌وزیر هلند در کنفرانس مطبوعاتی پایان این نشست، بسیار مهم و معنی‌دار بود. او گفت: «فنلاند و سوئد مطمئن هستند که به‌رغم مخالفت‌های ترکیه، به ناتو خواهند پیوست». کارشناسان معتقدند گفت‌وگوی آمریکایی‌ها با ابراهیم کالن، سخنگو و رئیس مشاوران امنیت ملی و سیاست خارجی کاخ ریاست‌جمهوری ترکیه که در آن شرایط عینی را توصیف و اعلام کرده‌اند حفظ روابط ترکیه و غرب در گرو تایید عضویت سوئد و فنلاند در ناتو است، در کنار بحران اقتصادی ترکیه سبب شده دولت این کشور عملا گرفتار شده و از قدرت مانور سیاسی و اقتصادی چندانی برخوردار نباشد. دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه ترکیه در ۲ ماه گذشته، همواره با ادبیاتی اغراق‌آمیز درباره حق وتوی ترکیه صحبت کرده و ادعا می‌شد رضایت کامل ترکیه باید تامین شود اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاد و ترکیه ناچار شد با خواسته‌های آمریکا و ناتو کنار بیاید. 

 

* مفاد تفاهمنامه ترکیه با فنلاند و سوئد

از جمله مواردی که با این تفاهمنامه برای ترکیه محقق می‌شود برداشته شدن تحریم‌های تسلیحانی بویژه از سوی سوئد است. سران فنلاند و سوئد در حالی تفاهمنامه مشترک با ترکیه برای پیوستن به ناتو را به امضا رساندند که مهم‌ترین بند آن برای آنکارا را می‌توان برداشته شدن تحریم تسلیحاتی این کشورها خواند. سوئد و فنلاند همچنین در این تفاهمنامه متعهد شدند به طور کامل با ترکیه در مبارزه با پ‌.ک‌.ک همکاری کرده و از پ.‌ی.د/ ی.پ.گ و فتو حمایت نکنند. ترکیه نیز از فنلاند و سوئد در برابر تمام تهدیدات علیه امنیت ملی آنها کاملا حمایت می‌کند. بر اساس مفاد این تفاهمنامه، فنلاند و سوئد تحریم تسلیحاتی یکدیگر علیه ترکیه را لغو می‌کنند. علاوه بر این تفاهم بر سر موضوع تروریسم و قطع حمایت فنلاند و سوئد از گروه‌هایی که ترکیه آنها را تروریست عنوان کرده بخش دیگری از این تفاهمنامه بود. بر این اساس فنلاند و سوئد تایید می‌کنند پ.‌ک.‌ک یک گروه تروریستی ممنوعه است. فنلاند و سوئد متعهد هستند از فعالیت‌های پ.ک.ک، سایر گروه‌های تروریستی، شاخه‌های آنها و اعضا و افراد مرتبط با این گروه‌ها ممانعت کنند. فنلاند و سوئد در اسرع وقت مطالبات ترکیه برای اخراج یا استرداد مظنونان تروریستی را با در نظر گرفتن شواهد و اطلاعات ارائه شده بررسی خواهند کرد. در مقابل ترکیه حمایت خود از سیاست درهای باز ناتو و دعوت از فنلاند و سوئد برای پیوستن به ناتو در اجلاس مادرید را اعلام می‌کند.

 

* موضع روسیه در قبال پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو

اگر چه در ناتو و رسانه‌های غربی پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو به عنوان اتحاد بیشتر غرب علیه روسیه عنوان شده اما ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه حدود 3 هفته قبل تاکید کرده بود مخالفتی با پیوستن این 2 کشور به ناتو ندارد. رئیس‌جمهوری روسیه در این باره گفته بود: درخواست فنلاند و سوئد برای پیوستن به ناتو هیچ تهدید مستقیمی برای روسیه ایجاد نمی‌کند اما به ائتلاف نظامی غرب درباره انتقال تسلیحات به قلمرو ۲ کشور هشدار داد. پوتین 16مه گفت: «درباره گسترش [ناتو]، از جمله از طریق اعضای جدید ائتلاف  (فنلاند و سوئد)، روسیه می‌خواهد به شما اطلاع دهد که با این کشورها مشکلی ندارد و عضویت آنها در ناتو، تهدید مستقیمی برای روسیه نیست». در منطقه شمال اروپا، نروژ، دانمارک و ۳ کشور بالتیک در حال حاضر اعضای ناتو هستند. فنلاند با 1300 کیلومتر مرز مشترک با روسیه اهمیت بسزایی برای ناتو دارد و توان رزمی سوئد در سراسر دریای بالتیک برای ناتو مهم است. 

 

* حمله انگلیس به چین در نشست ناتو

«لیز تراس» با اشاره به جنگ در اوکراین، درباره حمله چین به تایوان هشدار داد. به نوشته روزنامه «گاردین»، وزیر خارجه انگلیس در نشست ناتو در مادرید گفت: «معتقدم گسترش نفوذ چین از طریق زورگویی اقتصادی و ایجاد یک ارتش توانمند، این خطر واقعی را ایجاد می‌کند که آنها به ایده‌هایی اشتباه برسند که به اشتباهات محاسباتی فاجعه‌باری مانند حمله به تایوان ختم شود». تراس گفت با توجه به مطرح شدن طرح راهبردی ناتو در 10 سال آینده در نشست مادرید، باید روی نگرانی‌ها درباره چین نیز تمرکز داشته باشیم. کشورهای عضو گروه ۷ و کشورهایی مانند استرالیا باید از «وزن اقتصادی» خود برای به چالش کشیدن چین استفاده کنند و انگلیس در این میان ممکن است درباره تبادلات تجاری با چین تجدید نظر کند. روزنامه «دیلی‌میل» روز چهارشنبه نوشت در جلسه روز گذشته کمیته امور خارجی پارلمان انگلیس، تراس گفت با وجود روشن بودن نشانه‌های تمایل به جنگ، همواره این طرز فکر وجود دارد که باید به رخ ندادن اتفاقات بد امید داشت. او با اشاره به جنگ اوکراین گفت: «باید این کارها را زودتر انجام می‌دادیم و تسلیحات دفاعی اوکراین را پیش‌تر فراهم می‌کردیم. باید درباره تایوان از این کار درس بگیریم. هر یک قطعه تسلیحاتی که ارسال کنیم، نیاز به ماه‌ها آموزش دارد و هر چه زودتر بهتر». دیلی‌میل درباره اظهارات وزیر خارجه انگلیس نوشت: تعداد کشتی‌های جنگی چین حتی از آمریکا نیز بیشتر است و پکن بیش از ۲ هزار هواپیمای جنگی در اختیار دارد. مشخص نیست ارسال تسلیحات برای تایوان چگونه قرار است معادلات نظامی را به سمت این جزیره تغییر دهد. 

 

* استولتنبرگ: ایجاد تنوع در تأمین‌کنندگان انرژی ضروری است

دبیرکل ناتو تاکید کرد از آنجا که روسیه از انرژی به عنوان «یک سلاح» استفاده می‌کند، این ائتلاف باید در تامین‌کنندگان انرژی‌اش تنوع ایجاد کند. به گزارش خبرگزاری آناتولی، «ینس استولتنبرگ» در اجلاس عمومی ناتو در جریان «گفت‌وگوی سطح بالا در زمینه اقلیمی و امنیتی» گفت: جنگ در اوکراین خطر وابستگی شدید به کالاهای «دولت‌های مستبد» را نشان می‌دهد. شیوه‌ای که روسیه از انرژی به عنوان یک سلاح تهدید و زور استفاده می‌کند، بر لزوم مستقل شدن هر چه سریع‌تر از نفت و گاز روسیه تاکید دارد. وی افزود: در همین حال، ما نباید یک وابستگی را با وابستگی دیگر عوض کنیم. بسیاری از تکنولوژی‌های سبز جدید و مواد معدنی که آنها نیاز دارند از چین می‌آید. بنابراین ما باید در منابع انرژی و تامین‌کنندگان‌مان تنوع ایجاد کنیم. دبیرکل ناتو درباره مسدود شدن مسیر واردات غلات گفت: علت افزایش بهای مواد غذایی تحریم‌های ناتو علیه روسیه نیست، بلکه جنگ کنونی روسیه دلیل این مشکل است. وی افزود: هیچ تحریمی از سوی متحدان ناتو علیه صادرات غلات وجود ندارد. بنابراین علت دشواری خارج کردن غلات از اوکراین و ارسال مواد غذایی به اوکراین جنگ و محاصره روسیه است. استولتنبرگ همچنین ناامیدی خود را از چین به عنوان کشوری که جنگ روسیه را محکوم نکرد، ابراز کرد و گفت: روسیه و چین خیلی بیشتر از گذشته به یکدیگر نزدیک شده‌اند.

***