گروه سیاسی: بعد از به نتیجه نرسیدن مذاکرات ۲ روزه دوحه که آمریکا بدون هیچ ابتکار جدید و اصرار بر زیاده‌خواهی قبلی خود در آن شرکت کرد، وضعیت سرنوشت توافق هسته‌ای باز هم در یک آشفتگی قرار گرفته است. به گزارش «وطن‌امروز»، دولت بایدن که با وجود نیاز شدید و مبرم به احیای برجام حاضر به پذیرش هیچ نوع انعطافی در لغو تحریم‌ها از خود نیست و البته در این میان در داخل آمریکا نیز با موانع پیچیده‌ای برای بازگشت به توافق مواجه است، از آمادگی برای زندگی بدون برجام و البته همان ایده‌های «پلن بی» صحبت می‌کند. از طرفی 3 کشور اروپایی برجام هم که بورل را به تهران فرستادند تا التماس کند که گفت‌وگوها از استندبای 3 ماهه خارج شود، همچنان با ادبیات تهدیدآمیز با ایران حرف می‌زنند. 

دیپلمات‌های اروپایی و مقام‌های سابق ایالات‌متحده به ان‌بی‌سی گفته‌اند احتمالا واشنگتن تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال خواهد کرد و به دنبال اجرای دقیق‌تر تحریم‌های موجود با تمرکز ویژه بر هدف قرار دادن فروش نفت تهران به چین است. طبق این گزارش، «عملیات خرابکارانه احتمالی علیه برنامه هسته‌ای ایران نیز می‌تواند روی میز باشد». بر اساس گزارش ان‌بی‌سی، «مقامات سابق، دستیاران کنگره و تحلیلگران گفتند با توجه به اینکه چشم‌انداز نجات برجام به طور فزاینده‌ای تیره به نظر می‌رسد، دولت بایدن تحت فشار فزاینده‌ای در واشنگتن و همچنین از سوی متحدان خاورمیانه‌ای برای بررسی گزینه‌های دیگر به منظور مقابله با برنامه هسته‌ای ایران قرار گرفته است». با این همه، تقریبا همه می‌دانند موضوع هسته‌ای ایران جز توافق با کشورمان و واگذاری امتیاز هیچ آلترناتیو و جایگزینی ندارد. تنها اقدامی که واشنگتن از پلن بی در دستور کار قرار داده به‌روزرسانی تحریم‌ها علیه صادرات نفت ایران است که در کارایی این اهرم هم تردیدهای فراوانی وجود دارد. در حقیقت واشنگتن با توجه به استفاده کامل از بسته تحریمی خود در دوره فعلی، برای آنکه بتواند یک واحد فشار تحریمی به ایران وارد کند کار راحتی ندارد و باید انرژی مضاعفی صرف کند، چه اینکه در این مسیر باید با چین هم سرشاخ شود. چین و روسیه به‌شدت نسبت به رویکرد برجامی دولت بایدن انتقاد دارند و شکاف پکن و مسکو با غرب و همسویی با ایران به چالش‌های موجود در برخورد با برنامه هسته‌ای به وضوح پیشرفته شده ایران می‌افزاید. 

 

* انتقاد چین از آمریکا در شورای امنیت

بر این اساس نماینده دائم چین در سازمان ملل اظهار داشت که آمریکا به عنوان عامل اصلی بحران هسته‌ای ایران باید با اقدامات عملی، فعالانه به خواسته‌های منطقی ایران واکنش دهد. «ژانگ جون» پنجشنبه 30 ژوئن (9 تیر) در سخنرانی خود در نشست علنی شورای امنیت درباره اجرای قطعنامه 2231 گفت: ایالات متحده به عنوان عامل اصلی بحران هسته‌ای ایران، باید مسؤولیت خود را درک و به طور کامل اشتباهاتش را اصلاح کند و هرچه زودتر تصمیم سیاسی بگیرد. نماینده دائم چین در سازمان ملل گفت: آمریکا مدعی است تمایل دارد برای برگشت به برجام تلاش کند اما در طول مذاکرات برای ازسرگیری برجام، تحریم علیه ایران و طرف ثالث را افزایش داده و آن را تشدید کرده است که آشکارا به نفع دسترسی به پیشرفت در مذاکرات ازسرگیری برجام نیست. وی افزود: آمریکا باید به وعده‌های خود عمل کند، همه تحریم‌های یک‌جانبه مرتبط و اقدامات «مدیریت درازدستانه» علیه ایران را لغو و همچنین اطمینان حاصل کند که ایران می‌تواند به طور کامل از سود اقتصادی برجام بهره‌مند شود. 

 

* وضع محدودیت آمریکا برای چند شرکت چینی

آمریکا در بیانیه‌ای چند روز پیش اعلام کرد اسامی ۱۲ شرکت مستقر در چین را به بهانه همکاری‌های نظامی با ایران در فهرست موسوم به «Entity List» قرار داده است. اشخاص، سازمان‌ها یا دولت‌هایی که در این فهرست قرار می‌گیرند با محدودیت‌های صادراتی مواجه خواهند شد و طرف‌های دیگر برای صادرات اقلامی نظیر فناوری‌های آمریکایی به آنها باید از دولت آمریکا مجوز دریافت کنند. با وجود این، خرید اقلام و محصولات از شرکت‌هایی که در Entity List قرار گرفته‌اند برای اشخاص و شرکت‌های آمریکایی ممنوع نیست. وزارت بازرگانی آمریکا در بیانیه‌ای سه‌شنبه گذشته این شرکت‌ها را به انجام «فعالیت‌هایی در مغایرت با امنیت ملی و منافع سیاست خارجی ایالات‌متحده» متهم کرد. در این بیانیه ادعا شده است: «۱۲ شرکت مستقر در چین به دلیل انجام فعالیت‌های فریبکارانه جهت عرضه قطعات الکترونیکی‌ای که در نهایت باعث حمایت از بخش نظامی ایران می‌شد به این فهرست اضافه شدند». 

 

* ابراز نگرانی E3 از پیشرفت هسته‌ای ایران

۳ کشور اروپایی عضو برجام قبل از نشست شورای امنیت در بیانیه‌ای به تکرار مواضع خود درباره تحولات اخیر مربوط به مذاکرات هسته‌ای پرداختند. ۳ کشور انگلستان، فرانسه و آلمان مدعی شده‌اند توافق برای از سرگیری احیای کامل برجام از ماه مارس در وین حاصل شده اما ایران از این فرصت استفاده نکرده است. در این بیانیه آمده است: «تلاش‌های فشرده دیپلماتیک برای احیای برجام به حصول توافقی عملی منجر شده که از اوایل مارس روی میز قرار دارد. متأسفیم که ایران تاکنون از این فرصت دیپلماتیک استفاده نکرده و به تشدید تنش‌های هسته‌ای ادامه داده است». در ادامه بیانیه آمده است: «اقدامات ایران به‌سرعت، توازن توافقی را که ما از ماه‌ها پیش بر سر آن برای احیای برجام مذاکره کرده‌ایم برهم‌ زده و پنجره‌ را برای رسیدن به یک راهکار فوری دیپلماتیک می‌بندد». در این بیانیه آمده است: «شورای امنیت کماکان از تهدیدهای تنش‌زایی هسته‌ای ایران برای امنیت بین‌المللی آگاه است. برنامه هسته‌ای ایران اکنون از هر زمان دیگر نسبت به گذشته پیشرفته‌تر است». تروئیکای اروپا خاطرنشان کرد: «ایران در ۳ سال گذشته گام‌هایی بی‌سابقه برای سرعت بخشیدن به برنامه هسته‌ای خود برداشته است». 

 

* برنامه موشکی موضوع مذاکره نیست

مجید تخت‌روانچی در محل رسانه‌ای شورای امنیت در جمع خبرنگاران، بعد از نشست شورای امنیت درباره برجام گفت: ما پیام‌های قوی در تجدید حمایت از احیا و اجرای کامل برجام دریافت کردیم. بدیهی است دلایل اصلی وضعیت کنونی، خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها و همچنین عدم اراده سیاسی ۳ کشور اروپایی برای انجام تعهدات‌شان است. سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل تاکید کرد: «ایران به دیپلماسی چندجانبه متعهد است که نتیجه آن، باید تضمین لغو موثر و قابل راستی‌آزمایی همه تحریم‌های غیرقانونی باشد. ایران ضمانت‌های قابل راستی‌آزمایی و عینی از آمریکا درخواست کرده؛ اینکه برجام دوباره از بین نخواهد رفت، آمریکا دوباره تعهدات خود را نقض نخواهد کرد، تحریم‌ها به بهانه‌ها یا عناوین دیگر – همان‌طور که در دولت قبلی آمریکا اتفاق افتاد - اعمال نخواهد شد و همچنین سازوکار‌های برجام مورد سوءاستفاده قرار نخواهد گرفت. در واقع، اینها حداقل مقتضیات برای اطمینان نسبی از ثبات در برجام به شمار می‌رود».

نماینده ایران همچنین تصریح کرد: ما در جریان مذاکرات وین حداکثر انعطاف را به خرج دادیم و حسن نیت خود را برای دستیابی به توافقی قابل قبول نشان دادیم. همان‌طور که همیشه تاکید کرده‌ایم برجام باید به طور کامل، مؤثر و به گونه‌ای اجرا شود که بتوان آن را راستی‌آزمایی کرد. هیچ جایگزینی وجود ندارد. وی ادامه داد: ما در مذاکرات دوحه که جدی و مثبت بود با جدیت عمل کردیم. مانند گذشته، برای مرحله بعدی مذاکرات با هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپایی در تماس خواهیم بود. تخت‌روانچی درباره برنامه‌های فضایی و موشکی ایران خاطرنشان کرد: همان‌طور که بارها اعلام کرده‌ایم برنامه‌های فضایی و موشکی ایران خارج از حوزه یا صلاحیت قطعنامه 2231 شورای امنیت (2015) و ضمایم آن بوده و موضوع مذاکره نیست. همچنین نماینده ایران در سازمان ملل در توئیتی نوشت: ‏«به دنبال انجام مذاکرات دوحه، مرحله بعدی مذاکرات را با اتحادیه اروپایی هماهنگ خواهیم کرد». 

 

* ادامه مذاکرات بعد از سفر منطقه‌ای بایدن؟

خبرگزاری بلومبرگ گزارش داد مذاکرات برای رفع تحریم‌ها و احیای برجام احتمالا بعد از سفر جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه دوباره آغاز خواهد شد. جو بایدن قرار است اواسط ماه جاری میلادی به سرزمین‌های اشغالی و عربستان سعودی سفر کند. بر اساس این گزارش، 2 دیپلمات اروپایی آگاه از روند مذاکرات گفته‌اند اگر چه مذاکرات دوحه پیشرفتی نداشت اما انتظار می‌رود این مذاکرات فراتر از مهلت اعلام‌شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پایان ماه جولای ادامه یابد. دیپلمات سوم نیز که با این مذاکرات آشناست، گفته تلاش‌ها ممکن است پس از سفر بایدن به منطقه غرب آسیا دوباره از دوحه، پایتخت قطر از سر گرفته شود. 

***