دولت بایدن با وجود نیاز مبرم به احیای توافق هسته‌ای با ایران، در یک بن‌بست سیاسی قرار گرفته است. رئیس‌جمهور آمریکا در حال حاضر ۲ راه بیشتر ندارد: یا مذاکرات و احیای برجام را به شکست بکشاند یا تن به توافقی دهد که در آن خواست‌ها و ضمانت‌های تهران تضمین شود. این چالشی است که حداقل از سال گذشته در محافل آمریکایی درباره آن صحبت می‌شود. به نظر می‌رسد سفر قریب‌الوقوع جو بایدن به منطقه بویژه حضور در سرزمین‌های اشغالی، تصمیم نهایی رئیس جمهور متزلزل آمریکا و  دستور کار آتی واشنگتن- تل‌آویو در قبال گفت‌وگوهای هسته‌ای را مشخص کند. در مخمصه دولت دموکرات آمریکا همین بس که بتازگی هنری کیسینجر، وزیر خارجه آمریکا در دولت نیکسون و استراتژیست برجسته آمریکایی در گفت‌وگو با نشریه انگلیسی‌زبان «اسپکتیتور» تلویحا به عجز دولت آمریکا اعتراف می‌کند. این نظریه‌پرداز رئالیست روابط بین‌الملل هم بازگشت به برجام را خطرناک می‌داند، هم می‌گوید تقریبا پلن B وجود ندارد. کیسینجر در پاسخ به پرسش «اندرو رابرت» که می‌پرسد آیا فکر می‌کنید دولت بایدن در مذاکرات هسته‌ای ایران کار خوبی انجام می‌دهد؟ می‌گوید: من بشدت درباره توافق هسته‌ای اصلی تردید داشتم. من فکر می‌کردم راستی‌آزمایی وعده‌های ایران بسیار دشوار خواهد بود و گفت‌وگوها واقعا الگویی را ایجاد کردند که در آن توان هسته‌ای ممکن بود کمی کند شود اما اجتناب‌ناپذیرتر شود. در نتیجه کشورهای منطقه بویژه اسرائیل -دشمن اصلی ایران - و همچنین مصر و عربستان سعودی - که خود را رقبای اصلی ایران می‌دانند- به واکنش‌هایی سوق داده شدند که ممکن است وضعیت را بسیار انفجاری‌تر کند. کیسینجر اضافه می‌کند: اکنون مشکل مذاکرات هسته‌ای موجود این است که بازگشت به توافقی که برای شروع ناکافی بود، برای تغییر آن در جهتی که ظاهرا برای دشمن قابل تحمل‌تر باشد، بسیار خطرناک است. بنابراین تمام نگرانی‌هایی که درباره توافق اولیه داشتم، اکنون خواهم داشت. من هنوز شرایط را ندیده‌ام اما واقعاً هیچ جایگزینی برای حذف توان هسته‌ای ایران وجود ندارد. سال گذشته در میان آشفته‌بازار نبود گزینه قابل توجه که دولت بایدن با آن مواجه است، «دنیس راس» مشاور سیاست خارجی اوباما راهبرد «ترس» خود را اینگونه تجویز کرد: «برای اینکه به دیپلماسی شانس بدهیم، باید ترس ایران از خودمان را بازگردانیم». این دیپلمات آمریکایی پاییز سال گذشته در توئیتر خود نوشت: «ایران مذاکرات را به عنوان امتیاز به ما تلقی می‌کند. تهران فکر می‌کند بالا و پایین کردن ترس از برنامه هسته‌ای‌اش باعث پذیرش طرح «بیشتر در برابر کمتر» [از سوی آمریکا] خواهد شد، به این معنا که رفع تحریم‌ها بیشتر از آنچه در برجام آمده، باشد و در ازای آن ایران امتیازهای کمتری بدهد. برای اینکه به دیپلماسی شانس بدهیم، باید ترس ایران از خودمان را بازگردانیم». 

دنیس راس چندی بعد این ایده را بسط داده و تبدیل به یادداشت و بیانیه‌ای مشترک کرد که موسسه سیاست خاور نزدیک واشنگتن آن را منتشر کرد. این مانیفست دنیس راس را افراد مطرحی همچون «دیوید پترائوس» فرمانده سابق ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا و رئیس سابق آژانس اطلاعات مرکزی (CIA)، «لئون پانتا» وزیر دفاع سابق و دیگر رئیس سابق CIA، «هاوارد برمن» رئیس سابق کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا، «جین هارمن» عضو بلندپایه سابق در کمیته اطلاعاتی مجلس نمایندگان آمریکا و «میشله فلورنوی» معاون سابق وزیر دفاع در سیاست‌گذاری امضا کردند. «ریچارد هاس» رئیس شورای روابط خارجی آمریکا نفر بعدی بود که به نبود اهرم فشار علیه تهران اذعان کرد. هاس با آغاز مذاکرات وین 7 در مقاله‌ای نوشت: ممکن است زمان آن فرا رسیده باشد که دیپلماسی رسمی با چیزی کمتر رسمی جایگزین شود. مذاکرات بعید است به موفقیت برسد و حتی اگر توافقی به دست آید، تلاش ایران برای برتری منطقه‌ای یا دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای را حل نخواهد کرد. رئیس شورای روابط خارجی آمریکا با شرح دشواری‌های دولت بایدن می‌نویسد: اگر مذاکرات، هر ۲ طرف را به برجام بازگرداند، در ازای برداشتن بسیاری از تحریم‌های اقتصادی، نه همه تحریم‌ها، محدودیت‌هایی برای نزدیک به یک دهه بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌شود. اما این سناریو مشکلاتی دارد؛ اولا لغو تحریم‌ها دستیابی به منابع مالی را برای ایران آسان‌تر می‌کند که به ایران اجازه می‌دهد کارهای بیشتری را در منطقه انجام دهد. چنین فعالیتی توسط توافقنامه 2015 محدود نشد. ثانیاً هیچ دلیلی وجود ندارد که باور کنیم ایران به یک توافق هسته‌ای «طولانی‌تر و قوی‌تر» که محدودیت‌های شدیدتری را بر برنامه هسته‌ای‌اش برای مدت طولانی‌تری اعمال می‌کند، تن دهد. هاس ادامه می‌دهد: این ما را به نقص دیگری در احیای برجام می‌رساند و آن هم اینکه ایران می‌تواند مجددا به توافق 2015 وارد شود و در عین پیروی از آن، تولید موشک‌های بالستیک را که مشمول این پیمان نیستند، تسریع بخشد و پس از سال 2030 به طور چشمگیری ذخایر اورانیوم غنی شده خود را افزایش دهد. ریچارد هاس در نهایت در مشابهت با دنیس راس می‌نویسد: آمریکا و اسرائیل و متحدان‌شان باید برای ایران خط قرمزی تعیین کنند که اگر از آن عبور کند، علاوه بر افزایش تحریم‌ها، با حملات سایبری و نظامی به مراکز هسته‌ای و نظامی و اقتصادی مواجه خواهد شد. 

گفتنی است 10 روز قبل بیش از ده‌ها سازمان ملی نامه‌ای به رئیس‌جمهور آمریکا ارسال کردند و از او خواستند «رهبری و شجاعت سیاسی» نشان دهد و توافق هسته‌ای ایران را نجات دهد و گفتند «گیج‌کننده» است که او اجازه می‌دهد سیاست داخلی مانع از تجدید توافق شود. در این نامه آمده است: «اکنون بیش از هر زمان دیگری، رهبری و شجاعت سیاسی برای جلوگیری از مرگ کامل توافق و فرار از عواقب احتمالی آن - جنگ با ایران یا ایران مجهز به سلاح هسته‌ای- مورد نیاز است». این گروه‌ها که شامل J Street (یک گروه لابی‌گر یهودی نزدیک به رژیم صهیونیستی) هستند، در نامه خود با ابراز تعجب از اینکه دولت بایدن راه ترامپ را ادامه می‌دهد، آوردند: خود بایدن و بسیاری از مقامات ارشد دولتش قبلا اعلام کرده‌اند خروج ترامپ از توافق یک «فاجعه» بوده است و برخی از این مقامات خاطرنشان کرده‌اند مخالفان توافق، ترامپ را تحت فشار قرار دادند تا قرص‌های سمی سیاسی داخلی ایجاد کند - مانند قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در فهرست گروه‌های تروریستی - با هدفی خاص که برای هر جانشینی مشکل ایجاد کند. این گروه‌ها گفتند بایدن در نهایت مسؤول شکست برجام خواهد بود، چرا که برونداد شکست توافق، تنها راه دیگری برای «مضاعف کردن استراتژی فشار حداکثری ترامپ» است که سازمان‌های ملی آمریکا آن را «زخم خودزنی» نامیدند.

***