گروه اقتصادی: یکی از‌ مشکلات بزرگ اقتصاد ایران تورم‌های دورقمی است که نتیجه آن باعث عدم اطمینان در اقتصاد کلان می‌شود. رشد افسارگسیخته نقدینگی - که ناشی از کسری بودجه دولت‌ها و بی‌ضابطه بودن سیستم بانکی است - از علل تورم‌های بالاست. از این رو دولت سیزدهم از ابتدای روی کار آمدن، برقراری انضباط مالی را -که منجر به عدم استقراض دولت از بانک مرکزی و در نتیجه کنترل تورم می‌شود- جزو اهداف خود عنوان کرد. حالا گزارش بانک مرکزی نشان‌ می‌دهد دولت موفق شده است برای نخستین بار پس از ۹ سال رشد ماهانه نقدینگی را در فروردین امسال منفی کند.

به گزارش «وطن‌امروز»، بانک مرکزی گزارش «گزیده آمارهای اقتصادی فروردین‌ماه 1401» را که حاوی جدیدترین اطلاعات و آمارهای اقتصادی در بخش‌های پولی و بانکی، تراز پرداخت‌ها و بازار سرمایه است منتشر کرد. بر این اساس، بررسی میزان نقدینگی در فروردین 1401 نشان می‌دهد در فروردین امسال حجم نقدینگی به 4823.29 هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به ماه قبل از آن (اسفند ۱۴۰۰) ۲دهم درصد کمتر شده است. پیش از این در فروردین ۱۳۹۲ در دولت دهم رشد ماهانه نقدینگی منفی شده بود اما در دولت‌های یازدهم و دوازدهم با رشد سرسام‌آور نقدینگی مواجه بودیم که نتیجه استقراض‌های گسترده دولت از بانک مرکزی و خلق پول بی‌رویه توسط نظام بانکی بود اما در دولت سیزدهم با مدیریت هزینه‌ها، برای نخستین‌بار در چند دهه اخیر دولت در ابتدای سال جاری در قالب تنخواه از بانک مرکزی استقراض نکرده است. از سوی دیگر میزان خلق پول بانک‌ها در ۳ ماه نخست امسال برای نخستین‌بار در سالیان اخیر کاهشی شده است.

 

* نقدینگی به 4823.29 هزار میلیارد تومان رسید

بر اساس گزارش بانک مرکزی، در فروردین امسال حجم نقدینگی به 4823.29 هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به ماه قبل از آن (اسفند 1400) 2 دهم درصد کمتر شده است. رشد پول نیز در فروردین نسبت به اسفند سال قبل منفی 3.5 درصد گزارش شده است؛ حجم پول در تاریخ مورد بررسی به 9519.8 هزار میلیارد ریال رسیده است. پایه پولی نیز در نخستین ماه سال 1401 به 6117.8 هزار میلیارد ریال رسیده است که نسبت به آخرین ماه سال قبل 1.3 درصد رشد داشته است؛ رشد یک‌ساله پایه پولی نیز 31.5 درصد اعلام شده است. در پایان فروردین‌ 1401 بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی با رشد 24.4 درصدی نسبت به ماه مشابه سال 1400، به حدود 143 هزار میلیارد تومان رسیده‌ است. همچنین این متغیر نسبت به اسفند 1400 کاهش 2.2 درصدی داشته است. همچنین خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی  در پایان فروردین‌ 1401 به 568 هزار میلیارد تومان رسیده‌ که این عدد نسبت به ماه مشابه سال گذشته رشد 20.1 درصدی را نشان می‌دهد. این متغیر نسبت به اسفند 1400 کاهش 1.6 درصدی را ثبت کرده است. ضریب فزاینده نقدینگی نیز در پایان فروردین‌ 1401 به 7.8 رسیده که نسبت به ماه مشابه سال 1400  رشد 5.1 درصدی و نسبت به اسفند 1400 کاهش 1.5 درصدی را ثبت کرده  است.

 

* نقدینگی چگونه کاهش یافت؟

فروردین‌ 1401 بدهی ناخالص دولت به بانک مرکزی 0.2 درصد و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی 2.2 درصد کاهش یافت و این 2 اتفاق در کنار کاهش ضریب فزاینده پولی موجب کاهش 0.2 درصدی نقدینگی شد.

حجم رشد نقدینگی فروردین امسال در مقایسه با فروردین سال قبل رشد 35.6 درصدی داشته که در مقایسه رشد 36.3 درصدی در یک سال منتهی به اسفند سال گذشته، 0.9 درصد کاهش نشان می‌دهد. 

به گفته معاون اقتصادی بانک مرکزی، رشد نقدینگی در ۲ ماه اول امسال 2.3 درصد بوده و در یک سال منتهی به اردیبهشت‌ امسال به 34.7 درصد رسیده که نسبت به 12ماه منتهی به فروردین‌ 0.9 درصد افت داشته است. به نظر می‌رسد نتایج سیاست‌های دولت و بانک مرکزی در جهت کنترل نقدینگی، موجب کاهش ماهانه رشد نقدینگی خواهد شد.

طبق آمارهای منتشرشده توسط بانک مرکزی، حجم پایه پولی در نخستین ماه سال 1401 با 1.3 درصد افزایش 611 هزار و 780 میلیارد تومان درج شده است. در 12 ماه منتهی به فروردین‌ رشد پایه پولی 31.5 درصد بوده که 0.1 درصد از ماه قبل کمتر است.

همچنین در فروردین‌ امسال حجم پول 951 هزار و 980 میلیارد تومان بوده که نسبت به اسفند سال 1400 معادل 3.5 درصد کاهش نشان می‌دهد. حجم شبه‌پول هم در نخستین ماه سال نسبت به پایان سال گذشته رشد 0.7 درصد را به ثبت رسانده و به 3 هزار و 871 هزار و 310 میلیارد تومان رسیده است.

کاهش 0.2 درصدی حجم نقدینگی در این ماه چند دلیل دارد؛ دلیل اول، کاهش نرخ ضریب فزاینده پولی از عدد 8.001 به 7.884 در فروردین بوده است.

دلیل دوم، کاهش مطالبات بانک مرکزی از بانک‌هاست؛ بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی از 146 هزار و 270 میلیارد تومان در اسفند‌ سال گذشته با 2.2 درصد کاهش به 143 هزار و 80 میلیارد تومان در پایان فروردین‌ رسیده است. 

دلیل سوم، عدم دریافت تنخواه بودجه از بانک مرکزی توسط دولت بوده است. در واقع نه‌‌تنها بدهی ناخالص دولت به بانک مرکزی در فروردین‌ رشد نکرده، بلکه نسبت به اسفند سال قبل هم 0.2 درصد کمتر شده است. بدهی ناخالص دولت به بانک مرکزی از 132 هزار و 240 میلیارد تومان در اسفند 1400 به 131 هزار و 970 میلیارد تومان در فروردین‌ 1401 کاهش یافته است. اگر دولت از بانک مرکزی تنخواه بودجه دریافت می‌کرد، باید در فروردین‌ میزان بدهی ناخالص دولت به بانک مرکزی رشد می‌داشت. 

 

* کاهش بدهی خارجی کشور

بدهی خارجی ایران در اسفند ۱۴۰۰ با کاهش نسبت به سال ۹۹،‌ به ۸ میلیارد و ۶۷۵ میلیون دلار رسیده است. گزارش جدید بانک مرکزی از گزیده آمارهای اقتصادی در پایان سال 1400 نشان می‌دهد میزان بدهی‌های خارجی کشور در پایان اسفند پارسال نسبت به ماه مشابه سال قبل با کاهش همراه  شده و به رقم 8 میلیارد و 675 میلیون دلار رسیده است. بدهی خارجی ایران در پایان اسفند 1399 معادل 9 میلیارد و 142 میلیون دلار بود.

میزان بدهی‌های کوتاه‌مدت کشور در پایان اسفند 1400 حدود 2.5  میلیارد دلار و بدهی‌های بلندمدت ایران نیز 6.1 میلیارد دلار اعلام شده است.

طبق این گزارش، معادل یورویی بدهی خارجی ایران نیز در تاریخ مورد بررسی، حدود 7.8 میلیارد یورو است که 5.5 میلیارد یورو از این میزان، حجم بدهی‌های میان‌مدت و بلندمدت بوده و 2.2 میلیون یورو حجم بدهی‌های کوتاه‌مدت است.

بدهی خارجی مجموعه تعهدات ایجادشده در نتیجه گشایش اعتبار اسنادی تسهیلات دریافتی از بانک جهانی و سایر سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی همچنین تأمین مالی پروژه‌ها از طریق فاینانس، پیش‌فروش نفت و اوراق قرضه بین‌المللی را دربر می‌گیرد.

 

* بدهی دولت به بانک مرکزی چقدر است؟

بدهی دولت و بانک‌ها به بانک مرکزی در پایان اسفند سال ۱۴۰۰ با افزایش همراه شده است. گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد میزان بدهی دولت در اسفند 1400 به بانک مرکزی با رشد 19.6درصدی نسبت به سال قبل به بیش از 178 هزار میلیارد تومان رسیده است. البته در تاریخ مورد بررسی، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز با افزایش 24.9 درصدی همراه شده و به بیش از 146 هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین میزان دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در پایان اسفند سال گذشته به 732 هزار میلیارد تومان رسید که حاکی از رشد 13.5درصدی است.