گروه فرهنگ و هنر: درست از زمانی که نتایج کامل مسابقات فوتبال انتخابی جام‌جهانی 2022 قطر و گروه و جدول بازی‌های ایران در این رقابت‌ها مشخص شد، به طور تقریبی می‌توان گفت ماراتن برنامه‌سازی رسانه ملی هم آغاز شد. به گزارش «وطن‌امروز»، همواره ظرفیت فرهنگی در بازی‌های جام‌جهانی مساله مهمی به شمار می‌رود، به طور مثال در اواخر تیرماه 97 «به وقت جام» عنوان مجموعه مستندهایی بود در ایام جام‌جهانی2018 روسیه روی آنتن شبکه 3 رفت؛ مستندی که در آن دوره سیدحسن موسوی‌فرد، مدیر تولید این پروژه در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» از تجربیات تلخ و شیرین این مستند و پروسه تولید آن گفت که پخش «به وقت جام» از تلویزیون و به تبع آن دیده شدن این مستند واکنش‌‌های مختلفی را برانگیخت. برخی به‌واسطه تسویه‌حساب‌های سیاسی با این مستند، تمام وجوه برجسته آن را نادیده گرفته و در فضای مجازی نسبت به آن مواضع تند گرفتند اما در مقابل بسیاری از فعالان فضای مجازی و کارشناسان رسانه به تمجید از این مستند پرداختند، چرا که اهمیت این مستند آگاهی‌بخش در اوج برنامه‌‌های سرگرمی‌محور جام‌جهانی بر کسی با هر موضع فکری پوشیده نبود. 

با توجه به اینکه پیش‌تولید برنامه‌های ویژه جام‌جهانی 2022 قطر آغاز شده و علاوه بر رئیس صداوسیما، بسیاری از مدیران میانی رسانه ملی بویژه شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی هم تغییر کرده‌اند، بازی‌های این دوره جام‌جهانی سنگ محک خوبی برای ارزیابی عملکرد آنها در حوزه برنامه‌سازی به شمار می‌رود. 

شبکه ورزش سیما یکی از شبکه‌هایی است که به صراحت می‌توان از آن به عنوان خط مقدم رسانه ملی در بازی‌های جام‌جهانی یاد کرد. محمدحسین بزرگی، مدیر محتوایی شبکه ورزش سیما درباره ویژگی‌ها برنامه‌سازی تلویزیونی در جام‌جهانی به «وطن‌امروز» می‌گوید: این برنامه‌ها از نظر فنی و تخصصی باید در سطحی باشند که بتوانند نیاز مخاطبان اصلی شبکه ورزش را که نوجوانان و جوانان هستند برطرف کنند، باید در عین اینکه در سطح بالای فنی قرار دارند، ابعاد فرهنگی و اجتماعی جام‌جهانی را هم بتوانند پوشش دهند. یعنی همان‌طور که ورزش در هیچ جای دنیا یک امر صرفا سرگرمی‌محور نیست، باید برنامه‌های شبکه ورزش هم بتوانند ذهن مخاطب را با رسالت‌های دیگر حوزه ورزش آشنا کنند و به مخاطب این پیام را انتقال دهند که مقوله ورزش به بحث‌های کلان جامعه همچون هویت، پیشرفت و دانش، امید و ترسیم آینده مرتبط است. 

همان‌طور که گفته شد در کنار انتقال پیام‌های فنی و نگاه اجتماعی و فرهنگی، باید به‌روز بودن و در لحظه بودن نیز چاشنی اصلی برنامه‌های تولیدی شبکه ورزش سیما قرار بگیرد، چرا که این امر در برنامه‌های ترکیبی شبکه مورد توجه قرار گرفته است. 

بزرگی همچنین درباره نقش بازی‌های جام‌جهانی در تعاملات فرهنگی و رسانه‌ای بویژه در قالب تلویزیون، اظهار داشت: به طور کلی صداوسیما یک بنگاه فرهنگی است و وقتی این تعریف را بپذیریم در مواجهه با هر پدیده‌ای به ناچار باید رسالت فرهنگی را مورد توجه قرار دهیم. ظرفیت فراوان ورزش، بویژه فوتبال و در این برهه جام‌جهانی می‌تواند فرصت بی‌نظیری را در اختیار ما قرار دهد تا به گفت‌وگو با مخاطب بپردازیم و حرف‌های فرهنگی و فراورزشی‌مان را به گوش مخاطب برسانیم. 

 فوتبال و جام‌جهانی همچنان جزو موارد نادری است که مردم ما بدون عینک و پیش‌داوری سیاسی یا حداقل با کمترین پیش‌‌داوری بدان نگاه و تحلیل می‌کنند، لذا از این فرصت باید به نحو احسن استفاده کرد. مصادیق این کار می‌تواند روایت بی‌پرده از کشور‌ها و مسائل فرهنگی و اجتماعی‌شان، روایت درست از ایران برای مخاطب غیرایرانی و بازسازی چهره ایران و ایرانی و نمایش همدلی و اقتدار ملت ایران در جهان سیاست‌زده و به دور از عدالت باشد. 

 

* دست پر شبکه ورزش برای جام‌جهانی

مدیر محتوایی شبکه ورزش سیما درباره ویژه‌برنامه‌های این شبکه در ایام برگزاری بازی‌های جام‌جهانی یادآور شد: تا آغاز جام‌جهانی 2022 در قطر، مرور بازی‌های ادوار جام‌جهانی از 1966 تا 2018، مرور ویژه جام‌جهانی‌هایی که ایران در آنها حضور داشته است، برنامه ترکیبی- تخصصی استودیویی که از مردادماه برای بررسی ابعاد مختلف فنی و تخصصی جام‌جهانی و تیم‌های حاضر در جام‌جهانی شروع به کار کرده است، همراه با ارتباط‌های زنده از قطر و حال هوای جام‌جهانی در این کشور از جمله ویژه‌برنامه‌های شبکه ورزش به شمار می‌رود. 

همچنین تولید موسیقی و نماهنگ‌های اختصاصی و تیزر‌های داستانی و مستند‌های آرشیوی و تولید موسیقی برای قبل و حین برگزاری مسابقات جهت اشاره و انتقال پیام‌های غیرورزشی از جمله ویژه‌برنامه‌های اصلی شبکه ورزش سیما در ایام برگزاری جام‌جهانی 2022 قطر به شمار می‌رود. 

 

* دیپلماسی فرهنگی و فرصت جام‌جهانی

چگونگی دستیابی به هم‌افزایی بیشتر نهادها برای تاثیرگذاری حداکثری حوزه فرهنگ کشور در جام‌ جهانی قطر، آنقدر مساله مهمی به شمار می‌رود که محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را واداشت در نشست «بررسی برنامه جامع بهره‌وری از ظرفیت‌های مسابقات جام‌جهانی فوتبال» در این زمینه اعلام کند: مسؤولیت کمیته فرهنگی و اطلاع‌رسانی این ستاد ویژه بر عهده وزارت فرهنگ است و در این کمیته در حال آماده‌سازی تمهیداتی هستیم تا بتوانیم با همکاری و همراهی سایر دستگاه‌ها، در راستای تحقق اهداف دیپلماسی فرهنگی دولت مردمی قدم برداریم. جام‌جهانی فوتبال فرصت مناسبی برای شناساندن فرهنگ اصیل و غنی ایران به جهانیان است. 

اسماعیلی ادامه داد: برنامه‌های فرهنگی و هنری متنوعی برای ایام جام‌جهانی فوتبال در نظر گرفته شده و تحقق این برنامه‌ها به معرفی بیشتر فرهنگ بومی ایران کمک می‌کند. دیپلماسی فرهنگی بهترین ابزار برای دسترسی به این هدف متعالی به شمار می‌رود. 

وی افزود: وزیر فرهنگ قطر که چندی پیش میهمان کشورمان بود، ابراز علاقه بسیاری به فرهنگ و هنر اصیل ایران از خود نشان داد و اعلام آمادگی کرد در ایام برپایی جام‌جهانی امکانات و فضای مورد نیاز فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغی را برای ما فراهم کند. بر همین اساس باید در قالب چنین جلساتی به یک برنامه جامع فرهنگی برای فعالیت در ایام برگزاری بازی‌های جام‌جهانی قطر برسیم تا بتوانیم با برنامه‌ریزی دقیق از این ظرفیت عظیم بهترین استفاده را ببریم.