مهدی گرگانی: به‌ رغم وعده‌های توخالی و ژست‌های حقوق بشری‌ای که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا علیه رژیم سعودی گرفته بود، وی در سفری مهم قرار است به ریاض برود. 

بایدن در زمان کارزار انتخاباتی گفته بود قصد دارد در سیاست ترامپ علیه سعودی تغییر ایجاد کند و حکام سعودی را درباره قتل فجیع جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی که به طرز وحشیانه‌ای در کنسولگری ریاض در استانبول به قتل رسید، پاسخگو کند. او حتی چند روز پیش نیز اعلام کرد قصد ندارد با محمد بن‌سلمان دیدار دوجانبه داشته باشد. با این حال طولی نکشید که بایدن به همه وعده‌های خود پشت کرد و حالا عازم ریاض است و حتی تایید شده با بن‌سلمان تروریست هم جداگانه دیدار خواهد کرد! 

1- واقعیت این است که شرایط نظام و نظم بین‌المللی از زمان انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بسیار فرق کرده و در این بین جایگاه آمریکا بسیار متزلزل‌تر شده است. خروج مفتضحانه آمریکا از افغانستان که ضربه بسیاری بر هژمونی واشنگتن وارد کرد و جنگ روسیه علیه اوکراین و ناتوانی ایالات متحده در حمایت از آن به عنوان یک متحد بسیار نزدیک باعث افزایش بی‌اعتمادی به آمریکا شده است. بسیاری از متحدان و دوستان آمریکا نگرانند در شرایط دشوار مانند افغانستان و اوکراین رها شوند. مقامات کشورهایی مانند عربستان، کره‌جنوبی، تایوان و حتی ژاپن در اظهارات‌شان به صورت غیرمستقیم به این مساله اذعان کرده‌اند. اکنون بایدن قصد دارد با سفر به ریاض و فلسطین اشغالی، اندکی از این آب رفته را به جوی بازگرداند. 

2- شرایط و معادلات بین‌المللی بر اقتصاد داخلی آمریکا نیز تاثیر منفی گذاشته است. شاخص تورم در آمریکا در ماه مه به 9 درصد رسید که از سال 1981 تاکنون بی‌سابقه بوده است. افزایش قیمت سوخت بویژه بنزین و رشد بی‌سابقه تورم نه تنها اعتراضات و انتقادات زیادی را علیه دولت بایدن برانگیخته، بلکه محبوبیت وی را به زیر 30 درصد رسانده است. بایدن تلاش می‌کند این بحران را به روسیه ربط دهد اما واقعیت امر این است که اقدامات بایدن در تحریم انرژی روسیه که از صادر‌کنندگان نفت به آمریکا محسوب می‌شد و تاثیرات کلی در بازارهای نفتی بین‌المللی، موجب افزایش بی‌سابقه بهای حامل‌های انرژی از جمله بنزین و گازوئیل در ایالات متحده و در نتیجه افزایش نرخ تورم شده است. سعودی به عنوان لیدر کشورهای عربی در تولید نفت و سیاست‌های نفتی مقصد خوبی برای بایدن است تا بتواند با فشار به عربستان و افزایش عرضه نفت در بازارهای بین‌المللی، اندکی از فشار بر اقتصاد بحران‌زده آمریکا کم کند و قیمت سوخت در آمریکا را که به طرز سرسام‌آوری افزایش یافته، کنترل کند. افزایش عرضه نفت از سوی عربستان سعودی می‌تواند به کمک اقتصاد اروپا که در نتیجه کاهش واردات نفت و گاز از روسیه به سوی فروپاشی می‌رود نیز برود. 

3- یکی دیگر از دلایلی که بایدن را به ریاض کشانده، فروش تسلیحات به آل‌سعود است. بایدن به دلایل حقوق بشری تا حدودی فروش تسلیحات به ریاض را کاهش داده بود با این وجود بحران اقتصادی کنونی در آمریکا موجب شده است دولت بایدن عطای شعار حقوق بشر را به لقایش ببخشد و بار دیگر سعودی را همانند دوران ترامپ تروریست به گاو شیرده واشنگتن تبدیل کند. خبرگزاری رویترز اخیرا در گزارشی نوشت: دولت جو بایدن در حال بحث و گفت‌وگو درباره لغو احتمالی ممنوعیت فروش تسلیحات تهاجمی آمریکا به عربستان سعودی است. 

رویترز به نقل از منابع آگاه افزود: مقام‌های ارشد سعودی در چندین نشست در ریاض و واشنگتن در ماه‌های اخیر به همتایان آمریکایی خود فشار آورده‌اند که سیاست فروش تسلیحات صرفا دفاعی به ریاض را کنار بگذارند و بایدن نیز به صورت جدی در حال بررسی این مساله است. 

از سوی دیگر واشنگتن نگران است پشت کردن بیش از حد به حکام عربستان باعث غش کردن طرف سعودی به سمت چین و روسیه شود و با توجه به بحران اوکراین و همچنین تایوان، این مساله تبعات فراوانی در میان‌مدت برای ایالات متحده به بار خواهد آورد. 

4- آمریکا اکنون دریافته نیاز به ترمیم روابط با غرب آسیا دارد، بویژه پس از جنگ اوکراین که بر تمام جهان تأثیر گذاشته است. آمریکا که قصد داشت با خلاص کردن خود از افغانستان و کاهش حضور در غرب آسیا سیاست چرخش به شرق را برای مقابله با پکن و مسکو دنبال کند، بار دیگر دریافته است به دلیل انرژی‌محور بودن سیاست در نظام بین‌الملل نمی‌تواند خود را از غرب آسیا کنار بکشد. 

اکنون آمریکا مجبور است در ۳ جبهه شرق آسیا، شرق اروپا و دوباره در غرب آسیا با رقبای جهانی خود مثل ایران، چین و روسیه مبارزه کند. 

بازگشت دوباره آمریکا به منطقه ممکن است توان این کشور را در شرق اروپا و آسیا تحلیل ببرد و با توجه به بحران‌هایی که آمریکا در داخل و خارج با آن مواجه است، ممکن است در آینده نزدیک قافیه را به قدرت‌های دیگر ببازد. 

5- در نهایت باید گفت برنامه سفر بایدن به ریاض نشان داد حقوق بشر برای غربی‌ها تنها یک بازیچه و ابزار اعمال فشار است که نه‌ تنها اعتقادی به آن ندارند که برای منافع خود در یک لحظه می‌توانند سیاست‌های خود را 180 درجه تغییر دهند.