کد خبر: 250836تاریخ: 1401/4/23 00:00
«وطن‌امروز» همزمان با سفر رئیس مجلس به ازبکستان، ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری ۲ کشور را بررسی می‌کند
انتظار جهش تجاری تهران - تاشکند
سال گذشته ۷۷۶ هزارتن کالای غیر نفتی به ارزش ۵۱۷ میلیون دلار بین ایران و ازبکستان تبادل شد که نسبت به مدت مشابه ۱۰۳ درصد رشد داشت
گروه اقتصادی: ایران علاوه بر منابع طبیعی، از موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای برخوردار بوده و محل عبور کریدورهای شمال- جنوب و شرق- غرب است و همسایگی با ۱۵ کشور امکان مهمی برای تجارت در اختیار کشورمان قرار داده است. در جهان امروز که همکاری‌های منطقه‌ای و یکپارچگی منطقه‌ای در دستور کار بسیاری از دولت‌ها قرار گرفته، دولت سیزدهم و مجلس یازدهم بیش از پیش سیاست تجارت با همسایگان را در اولویت قرار داده‌اند. در همین راستا نیز رئیس مجلس شورای اسلامی به ازبکستان سفر کرده است که به همین بهانه ظرفیت‌های اقتصادی دوجانبه ایران و ازبکستان و وضعیت تجاری ۲ کشور را در این گزارش مورد بررسی قرار می‌دهیم.
به گزارش «وطن‌امروز»، سیدروح‌الله لطیفی همزمان با سفر رئیس مجلس کشورمان به ازبکستان درباره روابط تجاری ۲ کشور اظهار داشت: در سال گذشته میزان صادرات کشورمان به ازبکستان ۷۱۴ هزار و ۴۹۱ تن کالا به ارزش ۴۰۲ میلیون دلار بود که نسبت به مدت مشابه با رشد ۱۴۶ درصدی همراه بوده است.
وی افزود: در سال قبل ۷۷۶ هزار و ۱۳۷ تن کالای غیرنفتی به ارزش ۵۱۷ میلیون دلار بین ایران و ازبکستان تبادل شد که نسبت به مدت مشابه ۱۰۳ درصد رشد داشته است.
وی درباره میزان واردات از ازبکستان گفت: ۶۲ هزار تن کالا در سال گذشته به ارزش ۱۱۵ میلیون دلار نیز از ازبکستان وارد کشورمان شده که ۲۶ درصد نسبت به مدت مشابه با رشد همراه بوده است.
لطیفی درباره کالاهای صادراتی ایران به ازبکستان اینگونه توضیح داد: لبنیات، محصولات کشاورزی، مصالح ساختمانی، قیر، روغن پایه، مواد معدنی، مواد پتروپالایشگاهی، مواد شیمیایی، محصولات بهداشتی، لوله و پروفیل، لوازم خانگی، پارچه، کف‌پوش، محصولات آهنی، ماشین‌آلات صنعتی و مبلمان از عمده‌ترین کالاهای صادراتی ایران به ازبکستان هستند.
وی درباره عمده کالاهای وارداتی از ازبکستان هم گفت: انواع نخ، پنبه، ابریشم، پارچه، حبوبات، ارزن و کائولن از جمله کالاهای اصلی وارداتی از ازبکستان بودند.
سخنگوی گمرک درباره تجارت ایران با ازبکستان در ۳ ماه نخست امسال نیز توضیح داد: در فصل بهار امسال ۴۶ میلیون و ۳۵۰ هزار دلار کالا از ایران به ازبکستان صادر شد و در این مدت ۱۴ میلیون و ۱۵۰ هزار دلار نیز کالا از ازبکستان به ایران وارد شده است.
* توسعه مناسبات تهران - تاشکند
جمهوری ازبکستان با مساحتی بالغ بر 448 هزار و 972 کیلومتر مربع (پنجاه‌وششمین کشور دنیا و دارای مساحتی حدود یک‌چهارم مساحت ایران)، پرجمعیت‌ترین کشور منطقه آسیای مرکزی است. همین امر بخوبی ظرفیت صادراتی و بازرگانی ازبکستان را برای صادرکنندگان و بازرگانان کشورمان نشان می‌دهد. ضمن آنکه جمعیت قابل توجهی از ازبکان در سایر کشورهای منطقه از جمله قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و افغانستان نیز حضور دارند و در نتیجه اگر از نظر قومیتی و نه صرفا در محدوده جغرافیای سیاسی ازبکستان به آن بنگریم، جمعیت ازبکان بسیار بیشتر از رقم 34 میلیون نفر است. هرچند باید به این نکته نیز اشاره کرد که اکثریت مردم ۲ منطقه تاریخی سمرقند و بخارا و تعداد کثیری از مردم فرغانه و چند شهر دیگر ازبکستان، تاجیک و فارس‌زبان هستند و نکته مهم‌تر اینکه جمعیت تاجیکان این مناطق حتی از جمعیت تاجیکستان نیز بیشتر است و همین امر ظرفیت قابل توجهی را برای ارتباط مستقیم و بی‌واسطه زبانی (بدون نیاز به مترجم) تجار، بازرگانان، اساتید دانشگاه و فعالان اجتماعی و فرهنگی کشورمان با فارسی‌زبانان ازبکستان فراهم کرده که امید است از این ظرفیت در آینده بیشتر استفاده شود.
ازبکستان از نظر موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیک از موقعیت بسیار حساس و ویژه‌ای در قلب آسیای مرکزی برخوردار است و با هر 4 کشور این منطقه یعنی قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان و ترکمنستان دارای مرز مشترک است. هیچ کشوری در آسیای مرکزی از این ویژگی جغرافیایی برخوردار نیست. به همین دلیل، عموما از ازبکستان به عنوان «وزنه تعادل ژئوپلیتیک» در منطقه آسیای مرکزی نام برده می‌شود؛ ازبکستان کشوری با شرایط محصور در خشکی مضاعف است. برخلاف کشورهای محصور در خشکی مانند تاجیکستان و قرقیزستان که برای دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی و سایر نقاط جهان حداقل باید از «یک کشور» عبور کنند، ازبکستان به عنوان کشوری با شرایط «محصور در خشکی مضاعف» ناچار است از هر ۴ مسیر جغرافیایی حداقل از «۲ کشور» عبور کند که این امر شرایط خاص ترانزیتی و اقتصادی را به این کشور تحمیل کرده است. کوشش ازبکستان برای غلبه بر این جبر محیطی و جغرافیایی موجب شده است این کشور توجه ویژه‌ای به مشارکت و نقش‌آفرینی در طرح‌های ترانزیتی و کریدورهای ارتباطی نظیر «ابتکار یک کمربند- یک راه» (طرح راه ابریشم چین)، کریدور شمال- جنوب و نیز پروژه ترانزیتی افغانستان- ایران- ازبکستان از طریق بندر چابهار داشته باشد.
ازبکستان هرچند دارای اقتصاد توسعه‌یافته و پیشرفته‌ای نیست و به نوعی اقتصادش «در حال گذار و در حال رشد و توسعه» است اما از ظرفیت‌های اقتصادی قابل توجهی برخوردار است که عمدتا برای اکثر ایرانیان حتی بسیاری از فعالان اقتصادی و تجاری کشورمان نیز چندان شناخته‌شده نیست. تولید ناخالص داخلی ازبکستان در سال 2020 میلادی طبق آمار بانک جهانی، حدود 60 میلیارد دلار بوده است. ازبکستان از نظر منابع زیرزمینی و معادن، کشوری غنی است. ازبکستان دارای چهارمین ذخیره بزرگ طلا در جهان است. این کشور سالانه 80 تن طلا از معادن استخراج می‌کند که از این نظر در دنیا هفتم است. ذخایر مس ازبکستان در جهان دهم و ذخایر اورانیوم آن نیز رتبه دوازدهم جهان است. تولید اورانیوم این کشور در دنیا هفتم است. ازبکستان همچنین یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان پنبه در جهان است و این کشور در کنار کشورهایی مانند ترکمنستان، هند، برزیل و مصر، نقش بسیار مهمی در تجارت جهانی پنبه موسوم به «طلای سفید» دارد و بی‌دلیل نیست که «پنبه» و «نخ از پنبه» ۲ محصول اصلی وارداتی ایران از ازبکستان است که مصرف گسترده‌ای در صنایع پوشاک و نساجی داخل کشورمان دارد. هرچند باید به این نکته نیز اشاره داشت که رویکرد دولت ازبکستان در سال‌های اخیر، کاهش خام‌فروشی و توسعه صنعت نساجی و پوشاک بوده است. همچنین ازبکستان از لحاظ ذخایر گازی و میزان تولید گاز طبیعی نیز بسیار غنی است و بعد از روسیه و ترکمنستان رتبه سوم را در میان کشورهای حوزه مشترک‌المنافع (سی‌ای‌اس) داراست.
* ظرفیت‌های ترانزیتی
بهره‌گیری موثر و حداکثری از ظرفیت‌های حوزه ترانزیت یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌ها بین ایران و ازبکستان است. بدون تردید مهم‌ترین فرصت و مزیت اقتصادی ایران در رابطه با ازبکستان، کریدورهای ارتباطی و ترانزیتی است که در چارچوب آن کریدورهای مزارشریف- هرات/ ازبکستان- ترکمنستان- ایران- عمان/ چین- قزاقستان- ازبکستان- ترکمنستان- ایران/ مکانیسم سه‌جانبه افغانستان- ایران- هند به محوریت بندر چابهار شایان توجه هستند. علاقه‌مندی ازبکستان به مشارکت در پروژه ترانزیتی افغانستان- ایران- هند به روشنی گویای این واقعیت است که دولت ازبکستان توجه ویژه‌ای به بندر چابهار دارد و با توجه به توسعه مناسبات این کشور با هند و افغانستان، روی این مسیر ترانزیتی حساب ویژه‌ای باز کرده است که تحقق آن نیازمند برنامه‌ریزی و اجرای جامع برنامه‌های ۲ کشور بر کریدور شمال - جنوب، کریدور خلیج‌فارس- دریای سیاه و کریدور شرق ایران در چارچوب کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ازبکستان است. بویژه آنکه پس از جنگ روسیه با اوکراین و انسداد و افزایش خطر و ریسک عبور از مسیرهای زمینی روسیه به اروپا، قفقاز و دریای سیاه، مسیر شمالی طرح یک کمربند- یک راه و دیگر کریدورهای شرقی- غربی بالاجبار به سمت جنوب منحرف شده‌اند که کشورهای آسیای مرکزی از جمله ازبکستان نیز از این امر مستثنا نیستند. این امر یکی دیگر از دلایل توجه جدی ازبکستان به پروژه ترانزیتی بندر چابهار و سایر مسیرهای ارتباطی و ریلی کشورمان است که ضرورت دارد توجه ویژه‌ای به آن شود.
***
محمدباقر قالیباف عنوان کرد
تلاش برای افزایش تبادلات تجاری ایران و ازبکستان تا ۲ میلیارد دلار
رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سفر ازبکستان، ارتقای روابط در حوزه‌های اقتصادی و فرهنگی خواهد بود، گفت: افزایش تبادلات تجاری تا ۲ میلیارد دلار یکی از اهدافی است که می‌توان در این سفر دنبال کرد. محمدباقر قالیباف و هیات همراه پس از حضور در مجلس قانونگذاری ازبکستان، با نورالدین جان اسماعیل اوف، رئیس مجلس قانونگذاری ازبکستان دیدار و گفت‌وگو کردند. قالیباف در این دیدار ضمن قدردانی از میهمان‌نوازی کشور ازبکستان گفت: امیدوارم این حضور آغازگر یک تحول بزرگ بین دولت و ملت ۲ کشور در همکاری‌های دوجانبه باشد. وی ادامه داد: کشور ایران تجربه یکصد سال تشکیل پارلمان را دارد و ما با همه وجود درک کرده‌ایم که پارلمان‌ها چقدر می‌توانند در توسعه روابط بین دولت‌ها و ملت‌ها تاثیرگذار بوده و روابط را استحکام بخشند. رئیس قوه مقننه تاکید کرد: راهبرد اصلی مجلس یازدهم و دولت سیزدهم در جمهوری اسلامی ایران توسعه همکاری‌های همه‌جانبه با همسایگان در کشورهای منطقه بویژه کشورهای مسلمان است و امروز شاهدیم شرایط ژئواستراتژیکی و ژئوپلیتیکی جهان نیز ما را وادار به افزایش ارتباطات بین کشورهای منطقه کرده است. قالیباف اضافه کرد: یک نمونه از شرایط و حوادث امروز که در جهان حاکم شده، جنگ بین اوکراین و روسیه است. علاوه بر اینکه کشورهای همسایه باید به لحاظ استراتژیک به روابط خود عمق ببخشند، چنین شرایطی نیز ما را وادار به همکاری‌های بیشتر می‌کند. رئیس مجلس اضافه کرد: ما در جمهوری اسلامی ایران نقش مهمی برای ازبکستان در مقطع کنونی قائل هستیم، چرا که ازبکستان به لحاظ سوابق تاریخی و فرهنگی منحصر به فرد بوده و همکاری‌های ایران و ازبکستان می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد فرصتی بزرگ در حوزه ترانزیت بویژه برای دسترسی کشور ازبکستان به آب‌های آزاد یعنی خلیج‌فارس و دریای عمان باشد. قالیباف با اشاره به تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران که خلاف تمام قوانین جهانی است، گفت: با وجود تحریم‌ها، ایران در زمینه‌های خدمات مهندسی، سایبری، بهداشتی، علمی و دانش‌بنیان یکی از کشورهای پیشگام بوده که می‌تواند در این حوزه‌ها کشور پیشران باشد. وی یادآور شد: در برخی از این حوزه‌ها ایران در بین 10 کشور برتر دنیا قرار دارد و به این واسطه می‌توانیم روابط خود را بین ۲ کشور گسترش دهیم. رئیس مجلس اضافه کرد: ایران همچنین در حوزه نفت، گاز، معادن و ماشین‌آلات نیز ظرفیت‌های بالایی دارد که در این مسیر علاوه بر بخش خصوصی، گروه‌های دوستی پارلمانی نیز می‌توانند نقش مهمی را در ارتقای همکاری‌ها ایفا کنند.