محمدرضا ولی‌زاده: گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات به گونه‌ای است که جلوه‌های حضور آن در تمام سطوح زندگی انسان به چشم می‌خورد و دنیای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی این‌ روزها حتی جهان فوتبال را هم تحت ‌تاثیر قرار داده است. حقیقتا فضای مجازی سهل‌الوصول‌ترین مکانی است که همه مردم می‌توانند به آن ورود کنند اما امروز تولیدات رسانه‌ای در فضای مجازی به ‌عنوان ابزاری که باید در اصل مفید واقع شود، نقش مخربی پیدا کرده‌‌ است. رشد غیرقابل‌ کنترل کانال‌های تلگرامی و پیج‌های اینستاگرامی با سوءاستفاده از احساسات و هیجانات هواداران، با خط‌دهی و جریان‌سازی‌های غالبا باطل، فضای فاجعه‌بار فرهنگی فوتبال ایران را صدچندان مسمو‌م‌تر از گذشته کرده‌ است؛ رسانه‌هایی متکلم به زبانی بدون مبادی‌ ادب که با فرهنگی سخیف و کاسبکارانه، در فضای هواداری‌ نفرت‌پراکنی می‌کنند و نقش مهمی در رواج فساد در فوتبال کشور دارند. مرور چند نکته در همین ارتباط در ادامه این‌ سیاهه لازم است.

 

* فساد در کمین گردش‌ مالی چند هزار میلیاردی

فوتبال خصولتی ایران مجالی برای گردش آزادانه پول است و هر کجا هم که انباشت سرمایه کلان باشد، فساد نیز خود به خود ایجاد خواهد شد (البته اگر نظارتی بر منابع و مصارف باشد، این موضوع رخ نخواهد داد).

بخش‌هایی از فوتبال ما متاسفانه در سال‌های اخیر درگیر کژی‌هایی بوده و می‌توان به این حقیقت اذعان داشت که متولیان امور فوتبال‌ درباره شیوع فساد در این ‌رشته مسؤولند. یکی از این مفسده‌ها همین سایت‌های شرط‌بندی است. فضای مجازی ولنگار و تلاقی‌اش با فوتبال، می‌شود همین سایت‌های قارچی شرط‌بندی و قمار؛ سایت‌هایی که غالبا در خارج از کشور توسط سودجویان مدیریت می‌شوند. 

همچنین گران‌تر شدن فوتبال ایران - نسبت به کیفیت آن- نیز از دیگر تبعات فساد موجود در فضای هواداری است، آن‌ هم با رویکرد جهت‌دهی‌ شده و دلال‌محور در این فضا که با بالا رفتن کاذب قیمت‌ها در فوتبال ایران ارتباط مستقیم دارد، چرا که این ‌فضا مدت‌هاست به پوششی جهت برخی زیاده‌خواهی‌ها در تصاحب اهداف خاص تبدیل شده است. به نظر می‌رسد نهادهای نظارتی مانند قوه قضائیه، پلیس فتا و امنیت و... باید ورود جدی و همه‌جانبه به زوایای پیدا و پنهان این‌ جریان کنند تا در وهله ‌نخست زمینه چنین فعالیت‌هایی برچیده شود. ارتباط دلال‌ها با ادمین‌های این پیج‌ها موجب جهت‌دهی خاص در بعضی موارد می‌شود. به عنوان مثال ناگهان روی یک فوتبالیست مانور آنچنانی می‌دهند و یک باشگاه را برای جذب یک بازیکن آنچنان در فشار می‌گذارند که می‌بینیم قیمت آن بازیکن رشد چند صد درصدی می‌کند. 

 

* اهرم فشار، مانع اصولگرایی

میزان تاثیر رسانه بر افکارعمومی، اصلی غیرقابل‌انکار است اما عمده‌ فعالیت‌‌ کانال‌های هواداری تحت تاثیر قرار دادن گروه‌های هدف خود با تغییر نگرش و ذهنیت آنهاست؛ آن ‌هم هوادارانی که غالبا قشر جوان جامعه را تشکیل می‌دهند که تاثیرپذیری‌شان بیشتر است. ایجاد فشار هواداری در فوتبال ایران غالبا موجب تسلیم ارکان باشگاه‌ها می‌شود و مانع اول اصولگرایی در فوتبال بوده است. تغییرات گسترده در کادر فنی پرسپولیس، با کنار گذاشتن تیم فنی بومی یحیی گل‌محمدی که 2 قهرمانی لیگ و یک نایب قهرمانی آسیا را با آنها تجربه کرده بود، یا انتخاب سرمربی خارجی برای استقلال پس از خروج ناگهانی فرهاد مجیدی با وجود گزینه‌های در دسترس داخلی، 2 مورد از این‌ دست فشارهای هواداری فصل جدید فوتبال کشور است که می‌تواند گاه اثربخش باشد و برخی اوقات به نتایج عکس ختم شود. یا حکایت‌ اردوکشی‌های خیابانی که هواداران سرخابی‌های پایتخت در فصول گذشته به کرات مقابل فدراسیون فوتبال، ساختمان باشگاه و حتی وزارت ورزش و جوانان در قالب تجمع‌های اعتراضی انجام دادند تا از این طریق به برخی خواسته‌های خود برسند که به شکل عجیبی در نهایت به امتیازگیری‌هایی هم ختم شد. بی‌شک فوتبال قلمرو حکمرانی اهرم فشار هواداری است که متاثر از فضای مجازی است. اگر نهاد نظارتی روی فعالیت چنین پیج‌هایی نظارت کافی داشته باشد، آن وقت بسیاری از این رخدادهای مسموم را شاهد نخواهیم بود. اصل قابل احترام «گردش آزاد اطلاعات» جای خود اما آنچه در این کانال‌های هواداری رخ می‌دهد، بیشتر تولید محتوای دروغ و جهت‌دار است برای رسیدن به خواسته‌ای مشخص که طبیعتا انتهایش به سود مالی یا منفعت دیگری می‌رسیم. 

 

* از بین رفتن بهداشت روانی فوتبال

 «فیک‌نیوز‌» اخباری جعلی است که در طول تاریخ در فقدان سواد رسانه‌ای در راستای تخریب سلامت و تعادل روانی یک جامعه کاربرد داشته و امروز بر انواع آن افزوده شده است. نقل فعالیت‌های امروز فضای مجازی فوتبال کشور هم درست همین است که به علت اینکه بخش قابل‌توجهی از تولید محتوای این فضا، ابهام‌آمیز، غیرشفاف، مغشوش و غیرحرفه‌ای است، موجب افزایش عجیب فیک‌نیوزها شده است؛ رسانه‌هایی که از واگویه حقایق امتناع می‌کنند یا برای رسیدن به اهداف خود با باج‌خواهی، هرگونه اخبار - ولو کذب- را بدون در نظر گرفتن عواقب و تبعات آن منعکس می‌کنند. 

 رشد افسارگسیخته‌ فیک‌نیوزها در فضای امروز مجازی فوتبال ایران معضل بزرگی است. در این شرایط سودجویان با ایجاد هیجان کاذب بین هواداران فوتبال، افکار را برای همسو کردن با اهداف خود آماده می‌کنند و شوربختانه موجب از بین رفتن بهداشت روانی فوتبال می‌شوند. چه خسارتی از این بالاتر برای فوتبال ما؟ از این رو امید می‌رود نهادهای نظارتی، در صیانت از فوتبال و میلیون‌ها جوان عاشق این رشته، همه توان خود را به کار گیرند. گردش مالی چند هزار میلیارد تومانی در بدنه فوتبال ایران به خودی خود، آنقدر جذاب و کشنده است که پای خیلی‌ها را به این حوزه می‌کشاند. از این رو اگر پاسداری و صیانتی در این حوزه نباشد، شاهد فسادهایی خواهیم بود که باورش برای خیلی‌ها در مخیله نمی‌گنجد.