خیلی‌ها به دلیل محرومیت از نعمت فرزند برای سرپرستی کودکانی که هویت رسمی ندارند یا والدین آنها خواسته یا ناخواسته سرپرستی فرزندان‌شان را به سازمان بهزیستی سپرده‌اند از این سازمان یا والدین آنها درخواست فرزند‌پذیری دارند اما با راهی دشوار و پر پیچ و خم مواجه می‌شوند تا بتوانند سرپرستی قانونی چنین کودکانی را عهده‌دار شوند. 

به گزارش «وطن‌امروز»، هر چند اخیرا مدیرکل کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی اعلام کرده است تلاش‌هایی برای افزایش سرعت مراحل اداری فرزندخواندگی و تهیه شناسنامه برای فرزندان بهزیستی در جریان است تا امور برای فرزند‌خواندگی با حفظ شرایط قانونی تسهیل شود اما از دید کارشناسان و روانشناسان توجه به صلاحیت و مسؤولیت‌پذیری افرادی که خواهان فرزند‌خواندگی هستند بسیار ضروری است. 

واژه فرزند‌خواندگی هر چند از لحاظ روحی و معنوی و صد البته مسؤولیت‌پذیری دارای حساسیت بالایی هم برای سازمان بهزیستی و هم متقاضیان فرزند‌خواندگی است اما سازمان بهزیستی در تلاش است تا ضمن توجه به صلاحیت‌ها، همچنین تضامین مسؤولیت‌پذیری متقاضیان فرزندخواندگی و برخورداری آنها از شرایط لازم در توانایی قبول کودکان بی‌سرپرست، مطابق قانون و مقررات مشخص با درخواست آنها موافقت کند. راه دراز فرزندخواندگی از ثبت‌نام گرفته تا انجام مشاوره‌های پزشکی روحی و روانی همچنین طی شدن روال قانونی برای اخذ مدارک هویتی و تأییدصلاحیت متقاضیان، ممکن است برخی را در میانه راه نا‌امید کند، البته طبیعی است که سازمان بهزیستی نسبت به سپردن کودکان به افرادی که شاید صلاحیت لازم را ندارند حساسیت بالایی دارد و این موضوع باعث شده است تا فرآیند فرزند‌خواندگی زمانبر شود؛ حساسیتی که بسیار مهم و ضروری است اما سازمان بهزیستی می‌خواهد ضمن حفظ مراحل قانونی و... نسبت به تسریع و تسهیل امور اداری فرآیند فرزند‌خواندگی اقدام کند. 

بر این اساس افرادی که فرآیند ثبت مدارک آنها برای درخواست فرزندخواندگی تکمیل شده، به نوبت و بر اساس شرایط موجود، برای طی‌ مراحل فرزندپذیری فراخوان می‌شوند. محمد نصیری، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی در این باره می‌گوید: «پروسه فرزندخواندگی در قانون تعیین شده است. ابتدا باید آگهی نوزاد در جراید منتشر شود، همچنین پانگاری از نوزاد صورت بگیرد و فرآیندهای قانونی هم در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان آنگونه که مشخص است طی شود». 

وی درباره ادامه روند فرزندخواندگی می‌گوید: «پس از این پروسه به سرعت فرآیند فرزندخواندگی انجام خواهد شد، البته درباره واگذاری فرزند به خانواده آیین‌نامه و قانون وجود دارد؛ اگر کسی بخواهد فرزندی را به سرپرستی قبول کند و برای این فرزند شناسنامه بگیرد، باید یکسری فرآیند قانونی را طی کند که ابتدایی‌ترین کار ثبت‌نام در سامانه فرزندخواندگی است و باید فرآیندهای مختلفی در حوزه سلامت روان، سلامت جسمی خانواده و موضوعات مربوط به پزشکی قانونی برای تأیید صلاحیت خانواده، ارائه آموزش‌های لازم به خانواده، معرفی کودک، قبول کودک از سوی خانواده و ارجاع به مرجع قضایی و... در کوتاه‌ترین زمان طی شود». 

اظهارات معاون فرهنگی و امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درباره فرآیند فرزند‌خواندگی و فرزند‌پذیری در حالی است که طبق گزارش‌های موجود، هم‌اکنون ۹ هزار کودک در مراکز بهزیستی و شبه‌خانواده‌ها زندگی می‌کنند که کمتر از ۹۰۰ نفر آنها شرایط فرزندخواندگی را دارند؛ یعنی به نوعی این کودکان، کودک بدسرپرست به شمار می‌روند و حداقل یکی از والدین یا خویشاوندان نزدیک این کودکان در قید حیات است و وضعیت مشخصی دارد. از طرفی ثبت‌نام ۳۰ هزار خانواده برای فرزندخواندگی در سامانه بهزیستی نشان می‌دهد «زمان» یکی از مشکلاتی است که بر سر راه فرآیند فرزندخواندگی قرار دارد؛ موضوعی که برخی مدیران سازمان بهزیستی درباره آن اظهارنظر کرده‌اند. از طرفی صدور شناسنامه برای کودکان بدسرپرست یا بی‌سرپرست‌ و همچنین کودکانی که به فرزندخواندگی پذیرفته شده‌اند نیز یکی از دغدغه‌های مهم مددکاران برای جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی تحمیل‌شده به این کودکان است. طبق گزارش رسانه‌ها، سعید بابایی، مدیرکل کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی در جلسه هماهنگی صدور شناسنامه و مراحل فرزندخواندگی که با حضور مسؤولان قضایی برگزار شد، گفت: «صدور شناسنامه سبب جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی می‌شود که مستقیم به فرزندان بی‌سرپرست و بدسرپرست وارد می‌شود. همچنین موضوع فرزندخواندگی بسیار موضوع حساسی است و زمان در تمام ابعاد این موضوع باید به حداقل برسد». «امین موقت»، یکی از راهکارهای سازمان بهزیستی برای دوران‌ گذار از ماه‌هایی است که فرآیند قانونی و قضایی فرزندخواندگی طی می‌شود؛ دورانی که گرچه به خانواده‌ها و کودکان فرصت آشنایی بیشتر با هم و وفق‌پذیری می‌دهد اما آنها را در برزخی پراضطراب رها می‌کند و البته گاهی موانعی قانونی در روال زندگی آنها به‌ وجود می‌آورد. طبق گفته کارشناسان سازمان بهزیستی، متقاضیان فرزند‌خواندگی ۳ گروه هستند؛ زوجین فاقد فرزند، زنان یا دختران فاقد همسر و زوجین دارای فرزند که دارای شرایط فرزند‌خواندگی باشند، البته اولویت با خانواده‌های فاقد فرزند است. علاوه بر این زوجین فاقد فرزند باید ۵ سال از ازدواج‌شان گذشته باشد، همچنین بالای 30 سال بودن سن یکی از زوجین متقاضی نیز مهم است. متقاضیان فرزندخواندگی همچنین نباید محکومیت جزایی داشته باشند. از طرفی والدین باید دارای تمکن مالی هم باشند. یعنی دارای شغل ثابت با درآمد ثابت، وجود بیمه‌های اجتماعی پایه و درمان و خانه مسکونی اعم از ملکی یا استیجاری باشند. این در حالی است که بیشتر خانواده‌ها متقاضی نوزادان دختر هستند. 

طبق اعلام معاون اجتماعی سازمان بهزیستی، تنها ۱۰ درصد از فرزندانی که در شیرخوارگاه‌ها و شبه‌خانواده‌ها زندگی می‌کنند، شرایط لازم برای فرزندخواندگی را دارند. 

 

* زمان انتظار متقاضیان فرزندخوانده برحسب سن وجنس کودک متفاوت است

مدیرکل بهزیستی استان تهران درباره اینکه چه اقداماتی برای افزایش سرعت مراحل اداری فرزندخواندگی و تهیه شناسنامه کودکان بهزیستی آنطور که فرآیند فرزند‌خواندگی تسهیل شود، انجام می‌شود، گفت: صدور شناسنامه کودکان از طریق تعیین تکلیف قضایی وضعیت کودکان توسط دادسرا و دادگاه با صدور مجوز قضایی و در نهایت توسط اداره ثبت احوال انجام می‌شود. 

سمانه زمانی در گفت‌وگو با «وطن‌امروز»، درباره تسریع و تسهیل تکمیل فرآیند ثبت‌نام کودکان بهزیستی برای فرزندخواندگی اظهار داشت: فرآیند اجرایی فرزندخواندگی با ثبت‌نام متقاضیان از طریق سامانه ملی فرزندخواندگی تسریع و تسهیل می‌شود. 

وی مدت زمان انتظار متقاضیان بر حسب سن و جنس کودک مورد تقاضا را متفاوت دانست و افزود: در صورت درخواست کودکان با پیگیری درمانی یا بیماری خاص و معلول به صورت خارج نوبت به درخواست خانواده رسیدگی می‌شود. همچنین تعیین تکلیف هویت کودکان بهزیستی توسط دادسرا و دادگاه با اخذ مجوز قضایی صدور شناسنامه توسط اداره ثبت احوال انجام می‌شود. 

وی در پاسخ به اینکه بهزیستی چگونه و با چه تضمینی یک کودک را به دست یک خانواده متقاضی فرزند می‌سپارد تا از لحاظ قانونی فرزند‌پذیر، مسؤولیت‌پذیری لازم را داشته باشد، گفت: خانواده متقاضی، مراحل قانونی را طبق مفاد قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست طی کرده و پس از بررسی و ارزیابی تخصصی پرونده متقاضیان به دادگاه خانواده تقدیم و در صورت تایید نهایی توسط دا‌دگاه خانواده قرار سرپرستی آزمایشی صادر و با حکم دادگاه خانواده کودک به متقاضیان واگذار می‌شود.