سفر اخیر جو بایدن به خاورمیانه و شرکت در «نشست امنیت و توسعه» در جده عربستان سعودی از ماه‌ها قبل با گمانه‌زنی‌های مختلفی همراه بود. از سویی عمده تحلیل‌ها معطوف به رایزنی واشنگتن و ریاض برای حل بحران انرژی بود و از سوی دیگر رسانه‌ها این نشست را مقدمه‌ای برای پیشبرد اهداف امنیتی رژیم صهیونیستی و در رأس آنها تشکیل یک بلوک نظامی علیه ایران می‌دانستند. البته طرح مجدد ایده «ناتوی عربی» به عنوان سناریویی برای ایجاد یک بلوک نظامی- امنیتی در برابر جمهوری اسلامی ایران از پرتکرارترین موضوعاتی بود که بارها در رسانه‌های عربی و غربی تکرار می‌شد. در این میان اما تحلیلگران بسیاری بودند که این طرح را پیشاپیش شکست‌خورده دانسته و اساس شکل‌گیری آن را بعید و غیرممکن می‌خواندند. رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور و تریبون‌های جریان غربگرا نیز تلاش داشتند با تکرار کردن دائمی این خبر، آن را نشانی از انزوای کشورمان در منطقه بخوانند. با این حال روزهای منتهی به برگزاری نشست جده نشانه‌های امکان‌ناپذیری چنین توطئه‌ای را بیش از پیش تقویت کرد. 

 

* جاخالی به عضویت در ائتلاف علیه ایران

دولت‌های عربی منطقه در روزهای منتهی به نشست جده هر کدام از فرصتی برای اعلام عدم حضورشان در ائتلاف علیه ایران استفاده کردند. مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق جمعه‌شب در دیدار با تعدادی از خبرنگاران پس از آنکه موضع بغداد را درباره فلسطین ثابت و واضح خواند، گفت: عراق هرگز امروز یا فردا در محور یا پیمان نظامی قرار نخواهد گرفت و عراق هرگز به سکویی برای تهدید کشورهای همسایه تبدیل نخواهد بود. 

«انور قرقاش» وزیر مشاور امارات عربی متحده هم در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان گفت: ما آماده همکاری با طرح آمریکا هستیم اما هیچ کشور دیگری در منطقه را هدف قرار نمی‌دهیم و من به طور خاص به ایران اشاره می‌کنم. امارات در حال اعزام سفیر خود به تهران است. قرقاش در گفت‌وگو با خبرگزاری «رویترز» نیز گفته بود ابوظبی پذیرای ایجاد محور علیه هیچ کشوری در منطقه بویژه ایران نیست و ایده رویکرد تقابلی با ایران چیزی نیست که امارات از آن استقبال کند. وی در واکنش به گزارش‌ها درباره تشکیل ائتلاف ضد ایرانی با حضور ابوظبی، ریاض و تل‌آویو در پی سفر «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه، گفت: «ابوظبی پذیرای ایجاد محور علیه هیچ کشوری در منطقه بویژه ایران نیست». این مقام اماراتی اظهار داشت: «ما پذیرای هر چیزی هستیم که بدون هدف قرار دادن کشور ثالث از ما محافظت کند اما ایده رویکرد تقابلی با ایران چیزی نیست که امارات از آن استقبال کند». وی همچنین تاکید کرد: «در واقع ما از تمام اظهاراتی که از مقامات اسرائیلی و دیگران درباره ایران می‌شنویم، فاصله می‌گیریم. راه پیش رو از طریق دیپلماسی و راهکارهای سیاسی است و گفت‌وگوی ما با فرانسه در این زمینه ادامه دارد». 

«ایمن الصفدی» وزیر خارجه اردن نیز در گفت‌وگو با کانال سعودی «الشرق» گفت: اردن و همه کشورهای عربی تأکید می‌کنند که خواهان روابط سالم با ایران بر اساس اصل احترام متقابل، عدم دخالت در امور داخلی و روابط حسن همجواری هستند و گفت‌وگو نیز بهترین راه برای حل‌وفصل هر گونه تنش‌های موجود است. الصفدی چند هفته پیش‌تر نیز با اشاره به اینکه امان بخشی از ائتلاف علیه ایران نیست، گفته بود: آنچه در گذشته و حال درباره ائتلاف عربی- اسرائیلی (نظامی) برای مقابله با ایران مطرح شده، به گوش ما نخورده است و اردن بخشی از این ائتلاف نیست و کسی هم برای ما مطرح نکرده است و در نشست آتی جده (رهبران 9 کشور عربی و جو بایدن) نیز مطرح نخواهد شد. 

 

* آرزویی شکست‌خورده

تغییر مهندسی قدرت در نظام بین‌الملل با حمله روسیه به اوکراین سرعت گرفته است. در این میان رژیم صهیونیستی بیشترین تهدید را نسبت به تغییرات آتی برای خود احساس می‌کند. «وطن ‌امروز»، پیش از این نیز در گزارشی تفصیلی با عنوان «مشت پوچ ناتوی عربی» به بررسی احتمالات این حمله پرداخته و با اشاره به 3 دلیل عمده برای عدم شکل‌گیری چنین ائتلافی، نوشت: «ابتدا اینکه ائتلاف فرضی وابسته به نیروی خارجی است. کشورهای عربی منطقه در بخش نظامی متکی به آمریکا هستند و ائتلاف عربی همچنان چشم به گره‌گشایی آمریکایی‌ها دارد، در حالی ‌که ماهیت یک پیمان نظامی منطقه‌ای ممانعت از دخالت بیگانگان در امور امنیتی منطقه است. عامل دیگر، کارشکنی رژیم ‌صهیونیستی در هدف چنین پیمانی است. صهیونیست‌ها به عنوان عامل اصلی تنش‌زایی در منطقه، صلاحیت مدیریت ائتلاف منطقه‌ای را ندارند. آنها با معرفی ایران به عنوان تهدید، به دنبال انحراف یک پیمان منطقه‌ای امنیت‌‌آفرین به ائتلاف ضدایرانی تنش‌‌آفرین هستند که قاعدتا هدف اصلی این ائتلاف تقابل با ایران خواهد شد و هنگامی که اهداف یک پیمان امنیتی روی مبارزه با یک یا چند کشور همان منطقه تنظیم شده، کارویژه خود ذیل تامین امنیت را از دست می‌دهد و عملا ناکارآمد خواهد بود. دلیل آخر سردرگمی جغرافیایی ناتوی منطقه‌ای است. ایده‌‌آل اسرائیل یک اجماع ضد ایرانی است که از قفقاز و آناتولی تا حاشیه خلیج‌فارس و از طرف دیگر شمال آفریقا را در برگیرد. عنوان ناتوی عربی شاید بتواند بهانه‌ای برای عدم اجازه ایران جهت عضویت باشد اما سرمایه‌گذاری‌های اسرائیل در آذربایجان و ترکیه را نادیده می‌گیرد. حتی می‌تواند تنش‌هایی را میان ترکیه و کشورهای عربی فعال کند. ناتوی خاورمیانه‌ای هم همچنان گنگ و مبهم است. اگر هدف تامین امنیت منطقه باشد، حضور ایران اجتناب‌ناپذیر است و اگر قرار باشد با اهداف ضدایرانی تنظیم شود، چالش‌هایی را برای مشارکت تام و تمام دیگر کشورها ایجاد می‌کند».