گروه سیاسی: تهران امروز میزبان هفتمین نشست سران روند آستانه با حضور رؤسای‌جمهور روسیه و ترکیه است. 

به گزارش «وطن‌امروز»، درگیری روسیه در جنگ اوکراین و تهدید ترکیه برای حمله نظامی به خاک سوریه جو امنیتی این نشست را به طور محسوسی تشدید کرده است. از سوی دیگر گسترش مناسبات اقتصادی و ترانزیتی تهران- مسکو و توجه ویژه دولت سیزدهم به تقویت روابط با کشورهای منطقه باعث شده بسیاری از تحلیلگران سومین دیدار حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی با ولادیمیر پوتین همتای روس خود را در یک‌‌سالگی دولت سیزدهم به عنوان نشانه‌ای از تثبیت همکاری‌های ایران و روسیه بخوانند. برگزاری این نشست در تهران همچنین فرصتی برای تثبیت مزیت ژئوپلیتیک ایران در منطقه و نقش انکارناپذیری است که می‌تواند در تامین امنیت منطقه و جهان داشته باشد. در چنین فضایی تقویت روابط تهران و مسکو چشم‌اندازی از یک رابطه راهبردی در نظام آتی جهان دارد. آنچنان که هفته پیش یک منبع آمریکایی خبر از برگزاری رزمایش مشترکی میان ایران، روسیه و چین در دریای کارائیب در نزدیکی آمریکا داده بود. 

 

* بازگشت آوارگان سوری و کمک به صلح و ثبات در سوریه

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان ظهر روز گذشته با اشاره به دستور کار نشست تهران گفت: این نشست در شرایطی برگزار می‌شود که هدف مهم فرمت آستانه که کاهش تنش در مناطق درگیری در سوریه بود را بتوانیم تثبیت کنیم. وی افزود: در جریان سفری که اخیرا به آنکارا و دمشق داشتم حامل پیام رئیس‌جمهور بودم که بتوانیم بحرانی که اکنون در حوزه امنیتی بین ترکیه و سوریه به وجود آمده را مدیریت کنیم. طرف ترک از احتمال وقوع عملیات نظامی تا عمق ۳۰ کیلومتری مرز سوریه صحبت می‌کند و ما تلاش کردیم از مسیر سیاسی این بحران و نگرانی امنیتی ترکیه برطرف شود. رئیس دستگاه دیپلماسی یادآور شد: طبعا در این شرایط حساس یکی از موضوعات در دستور کار این است که به جای توسل به جنگ و آوارگی بیشتر مردم سوریه بتوانیم از مسیر سیاسی به حل و فصل این موضوع کمک کنیم. وزیر امور خارجه بیان کرد: بازگشت آوارگان سوری به منازل و شهرهای خودشان و کمک به صلح و ثبات و امنیت در سوریه از جمله موضوعاتی است که در دستورکار این نشست سه‌جانبه قرار دارد. در این میان روز گذشته خبرگزاری اسپوتنیک هم اعلام کرد فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه امروز همزمان با حضور رؤسای‌جمهور روسیه و ترکیه به تهران سفر می‌کند. 

برگزاری نشست تهران در رسانه‌های خارجی نیز بازتاب فراوانی داشته است. خبرگزاری فرانسه در گزارشی نوشت، در حالی که جنگ در اوکراین ادامه دارد، «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه فردا به تهران سفر می‌کند تا با همتایان ایرانی و ترکیه‌ای خود درباره بحران سوریه رایزنی کند. تهران، مسکو و آنکارا طی سال‌های گذشته به عنوان بخشی از روند صلح آستانه برای حل و فصل بحران 11 ساله سوریه با یکدیگر دیدار و رایزنی کرده‌اند. هر سه کشور در سوریه دارای منافع هستند؛ ایران و روسیه حامی دولت قانونی دمشق و ترکیه از مخالفان بشار اسد هستند. خبرگزاری فرانسه با این مقدمه افزود، نشست روز سه‌شنبه از این جهت اهمیت دارد که دولت ترکیه و رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور این کشور در تدارک آغاز یک عملیات ویژه نظامی در مناطق شمالی سوریه است. دولت ایران که میزبان این نشست است، پیش از این درباره هر گونه تنش‌زایی با آغاز این عملیات و افزایش بی‌ثباتی در سوریه هشدار داده است. «ولادیمیر سوتینکوف» یک تحلیلگر روس در این زمینه به خبرگزاری فرانسه گفته، نشست روز سه‌شنبه در تهران تصادفی نیست و برنامه‌ریزی شده است. «سینان اولگن» محقق مدعو در موسسه کارنگی اروپا که در سیاست خارجی ترکیه تخصص دارد، می‌گوید آنکارا پیش از آغاز عملیات خود، خواهان متقاعد کردن مسکو و ایران است. وی گفت: این مساله مهم است، چرا که ۲ منطقه هدف بالقوه ترکیه تحت کنترل روسیه است و ترکیه می‌خواهد از حریم هوایی استفاده کند تا خطرات این عملیات را به حداقل برساند. 

 

* ایران و روسیه، نزدیک‌تر از همیشه

سفر امروز پوتین به تهران دومین سفر خارجی رئیس‌جمهور روسیه بعد از آغاز جنگ اوکراین است. دولت سیزدهم که از ابتدای فعالیت، گسترش تعاملات با روسیه و چین را به عنوان بخشی از سیاست خارجی خود مدنظر قرار داده بود، با تحریم‌های غرب علیه روسیه فضا را برای گسترش همکاری میان تهران و روسیه مساعدتر دید. همکاری‌های تجاری و آغاز جدی فعالیت‌های ترانزیتی که با فعال شدن کریدور شمال - جنوب عینیت پیدا کرده نشان نقشه راه گسترش همکاری‌های 2 کشور در آینده نزدیک است. 

«دیمیتری پسکوف» سخنگوی کاخ کرملین در گفت‌وگویی درباره سفر «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه به ایران، گفت ۲ کشور توانایی بالایی برای همکاری در راستای کاهش اثرات تحریم‌های تحمیلی علیه خود دارند. وی افزود: امیدواریم بزودی توافقات مهمی با ایران در حوزه همکاری استراتژیک فراگیر امضا کنیم و طرحی را در این باره به تهران ارائه کرده‌ایم و ایران و روسیه معامله با دلار را به مرور زمان کنار خواهند گذاشت. سخنگوی کاخ کرملین با بیان اینکه روسیه و ایران زمینه همکاری برای کاهش پیامدهای تحریم‌ها را دارند، گفت: ایران بیش از یک دهه است تحت تحریم بوده و به‌رغم محدودیت‌ها با تحریم‌ها سازگار شده و دست به توسعه و بهبود رفاه مردم خود ‌زده است. روسیه نیز به تحریم‌ها عادت کرده است. اکنون فکر می‌کنم ما فرصتی برای انجام همکاری‌های دوجانبه داریم که به ما امکان می‌دهد آسیب‌های ناشی از این تحریم‌ها را کاهش دهیم. پسکوف با بیان اینکه تنها در ۴ ماهه نخست امسال حجم مبادلات تجاری ۳۱ درصد افزایش یافته است، این روند را مثبت ارزیابی کرد. «یوری اوشاکوف» معاون «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه نیز در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت که روسیه برای ارتقای سطح روابط خود با ایران به شراکت استراتژیک برنامه‌ریزی می‌کند. وی ادامه داد: توافق جدیدی میان روسیه و ایران در حال آماده‌سازی است و پیش‌نویس آن از قبل تهیه شده و قرار است درباره آن بیانیه مشترکی در خلال نشست سه‌جانبه صادر شود. 

رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه نیز در گفت‌وگو با ایرنا با اشاره به توافقات پولی و بانکی در سفر اخیر رئیس کل بانک مرکزی کشورمان به مسکو، تاکید کرد: در صورت اجرای صحیح تفاهمنامه تجارت میان ایران و روسیه تسهیل می‌شود و می‌توان انتظار داشت که آمارهای تجاری بهبود یابد و از سوی دیگر برای تحول تجارت کشور ضرورت دارد ابتدا تولیدات داخلی متناسب با استانداردها و الزامات بازار هدف تغییر یابد و از هر لحاظ (کیفی و قیمتی) شرایط لازم جهت رقابت با سایر رقبای قدرتمند منطقه ایجاد شود. هادی تیزهوش تابان تصریح کرد: همچنین باید ثبات بر مؤلفه‌های اصلی اقتصاد کلان کشور حاکم و امکان برنامه‌ریزی بلندمدت برای بازرگانان فراهم شود و در کنار این موارد، مسائل زیرساختی و حمل‌ونقلی نیز باید توسعه یابد، در این صورت می‌توان انتظار داشت فضای تجارت خارجی دستخوش تحولات مثبت و چشمگیری شود. وی گفت: بر اساس آمار اعلام شده توسط نماینده بازرگانی فدراسیون روسیه در ایران، گردش مالی و تجاری بین روسیه و ایران برای سال ۲۰۲۱ با رشد 81.7 درصدی به 4.035 میلیارد دلار رسید. 

نشریه آمریکایی وال استریت ژورنال هم در یادداشتی نوشت، روسیه به ‌دنبال تحکیم روابط با ایران است و تلاش‌های زیادی را به آن اختصاص داده است. در گزارش این نشریه آمده است: پوتین به دنبال تحکیم روابط روسیه و ایران به‌عنوان یکی از دشمنان آمریکا است؛ کشوری که همانند روسیه هدف تحریم‌های آمریکا قرار گرفته و به یکی از شرکای تجاری و نظامی کلیدی مسکو تبدیل شده است. «دمیتری ترنین» تحلیلگر روس مسائل سیاست خارجی درباره سفر پوتین به تهران، به وال استریت ژورنال گفت: «سمت و جهت سفر خارجی رئیس‌جمهور نشان می‌دهد اکنون او نیاز و فرصت برای دیپلماسی روسی را در کجا می‌بیند». در این یادداشت با اشاره به اینکه پوتین و رئیسی زمستان سال گذشته و سپس ماه گذشته در ترکمنستان دیدار داشته‌اند، به نقل از «مارک اِن.‌کاتز» استاد دانشگاه جورج میسون آمده است: «او تلاش زیادی را به این رابطه اختصاص داده است». وال‌استریت ژورنال به نقل از تجار ایرانی می‌نویسد، یکی از جنبه‌های تقویت روابط ایران و روسیه، دور زدن تحریم‌هاست. این معاملات شامل فروش پوشاک ایرانی به خریداران روس برای جایگزین شدن محصولات غربی و همچنین فروش قطعات یدکی خودرو به خودروسازان روس است. ایجاد کریدورهای صادراتی از روسیه به هند از طریق ایران نیز مورد بحث قرار گرفته است. 

نهایتا نشست تهران در شرایطی امروز برگزار می‌شود که روسیه تحریم شده برای مقابله با تحریم‌های غرب و افزایش مزیت سرزمینی خود که در کریدور شمال - جنوب عینیت می‌یابد نیازمند گسترش روابط با تهران است. از سوی دیگر عیان شدن نشانه‌های وجود یک بلوک تحریمی نقش مهمی در نظم آتی جهان خواهد داشت.