گروه اندیشه: مدتی است مساله حجاب به یکی از داغ‌ترین موضوعات افکار عمومی تبدیل و محل بحث‌ها و اعلام نظرهای گوناگون شده است. آنچه از بررسی گفته‌ها و نوشته‌های اندیشمندان تراز اول انقلاب اسلامی بر می‌آید، این است که آرمان‌های انقلاب اسلامی، در درجه اول آرمان‌های انسانی هستند؛ فارغ از دین و مذهب و نژاد و رنگ. هر کس با هر عقیده‌ای اگر بر مبنای فطرت خود عمل کند، خود را زیر پرچم آرمان‌های انقلاب اسلامی خواهد یافت. عزت، عدالت، اعتلای مستضعفین، نفی ظلم از صحنه بین‌الملل و... اینها همگی آرمان‌هایی هستند که میلیون‌ها انسان در سراسر گیتی به آن دل سپرده‌اند و انقلاب اسلامی علمدار همین آرمان‌های انسانی است. در این بین، محجبه و بدحجاب و کم‌حجاب، هر کس دل در گرو این آرمان‌ها داشته باشد، هم‌جبهه با انقلاب اسلامی است اما از سوی دیگر، مبارزه با تحقیر و کالاشدگی زن از طریق کشاندن او به بدن‌نمایی نیز یکی دیگر از آرمان‌های انسانی انقلاب اسلامی است که اگر درست تبیین شود، هیچ عقل سلیمی در برابر آن مقاومت نمی‌کند. در پافشاری بر امر انسانی حجاب، ظرایف بسیاری هست که اگر رعایت نشود، به اصل حقیقت حجاب آسیب خواهد زد، به همین خاطر بر هر کسی که می‌خواهد در این زمینه فعالیتی کند، واجب است که از همه جنبه‌های این امر خطیر اطلاع پیدا کند. بدین منظور با بازخوانی نظرات و مواضع بزرگان و متفکران انقلاب اسلامی و یادداشت‌هایی از آیت‌الله سیدحسن عاملی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه، استاد حوزه و دانشگاه به بررسی بیشتر این مهم پرداختیم. 

***

***

با مطالعه و تأمل در آثار حضرت امام درمی‌یابیم 3 عامل در جهت اجرای مطلوب امر به معروف و نهی از منکر تأثیر بسزایی دارد.

1- در اجرای صحیح امر به معروف و نهی از منکر، مجریان آن باید افرادی مهذب، وارسته، متخلق به اخلاق عالیه اسلامی، عالم و عامل باشند. از دیدگاه امام خمینی(س) نیز کسی که متصدی امر به معروف و نهی از منکر می‌شود، باید فردی وارسته، صالح و عالم باشد و پیش از اصلاح دیگران، باید به اصلاح خود همت گماشته باشد و قبل از توصیه به دیگران، در عمل به اسلام پیش‌دستی کند. ایشان در این باره فرموده‌اند: «سزاوار است که آمر به معروف و ناهی از منکر، در امر و نهی و مراتب انکارش مانند پزشک معالج، معالج مهربان و پدر با شفقت باشد که مراعات مصلحت مرتکب را می‌نماید و انکارش لطف و رحمت برای او خصوصا، و برای امت عموما باشد. قصدش را فقط برای خداوند متعال و رضایت او قرار دهد و این کارش را از آلودگی‌های هواهای نفسانی و اظهار بزرگی خالص نماید و نفس خویش را منزه نداند و برای آن، بزرگی یا برتری بر مرتکب نبیند، زیرا چه بسا برای شخص مرتکب گناه-‌ولو گناه کبیره ـ صفات خوب نفسانی باشد که مورد رضایت خداوند می‌باشد و خداوند متعال او را به علت این صفات، دوست دارد؛ اگر چه کار گناه او مورد بغض خداوند می‌باشد و چه ‌بسا آمر و ناهی، عکس او باشد؛ اگرچه بر خودش پوشیده است». (تحریر‌الوسیله، ج یک، ص 462)

2- عامل مهم دیگر در اجرای صحیح و مطلوب امر به معروف و نهی از منکر، تشخیص و درک موقعیت، انتخاب روش مناسب و چگونگی اجرای امر به معروف و نهی از منکر در تمام مراحل و مراتب آن است. در امر به معروف و نهی از منکر گاهی برخورد زبانی مؤثر است و گاه برخورد غیرزبانی تأثیر دارد و گاه برخورد اخلاقی و قلبی اثربخش است. 

در زندگی بزرگان دین نمونه‌های جالبی در این باره وجود دارد که یک مورد در ادامه می‌آید. به نظر حضرت امام(س) با محبت و عطوفت بهتر می‌توان انسان‌های منحرف را هدایت کرد. ایشان در این باره می‌فرمایند: «با اسم خدا حرکت کنید و با اسم خدا هدایت کنید و با اسم خدا ترویج کنید و با اسم خدا انحرافات را مستقیم کنید... با همه محبت کنید؛ با محبت می‌شود منحرف‌ها را مستقیم کرد، بهتر از اینکه با شدت و حدت، گاهی نمی‌شود و الا غالبا می‌شود. پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نبی رحمت است که برای رحمت آمده است. آنجایی هم که آن منحرف‌های غیرقابل اصلاح را امر به قتل می‌کرد... این هم رحمت بر جامعه است. اینهایی که اسلام را اصلا نمی‌دانند چیست ... خیال می‌کنند این غربی‌ها، اینهایی که دنبال غرب هستند، که احکام اسلام خشونت دارد. اینها اصلا نمی‌دانند این احکام چه چیز هست، برای چه هست. این مثل این است که به یک طبیبی که کارد را برداشته و شکم را پاره می‌کند و غده سرطانی را بیرون می‌آورد بگویند این خشونت دارد می‌کند؛ این رحمت است یا خشونت؟! آن طبیبی که می‌برد دست را، برای اینکه دست، فاسد می‌کند انسان را... این طبیب با خشونت دارد رفتار می‌کند و باید فریاد برآورد که این طبیب خشن است؟! یا این طبیب، طبیب رحمت است، با رحمت دارد رفتار می‌کند؛ یک انسان را برای یک عضو نجات می‌دهد». (صحیفه امام، ج 8، ص 331)

3- سومین عامل در اجرای مؤثر و مطلوب امر به معروف و نهی از منکر، تشخیص و تبیین صحیح مصادیق و موضوعات معروف و منکر است. از دیدگاه امام خمینی(س) یکی از شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر آن است که آمر و ناهی نسبت به معروف و منکر و مصادیق آن شناخت کافی داشته باشد تا در امر و نهی، خلاف شرعی رخ ندهد. [ر.ک: تحریر الوسیله، ج یک، ص 446 و 448] به نظر می‌رسد شناخت دقیق معروف و منکر مطلبی بسیار اساسی است و در اجرای صحیح امر به معروف و نهی از منکر، به عنوان ۲ روش مهم تربیتی، می‌تواند تأثیر بسزایی داشته باشد. (اقتباس از مقاله دکتر علی‌اکبر ایزدی‌فرد، مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه مازندران)

***

روایت برخورد شهید ناظری با یک ناهی از منکر

از محبت خارها گل می‌شود

سمیه ناظری، دختر شهید ناظری: به یاد دارم یک بار یک آقایی با یک دختر بدحجاب برخورد بدی می‌کرد، بابای من و عمو قاسم هم بودند، بابای من به نشانه اعتراض عصبانی از ماشین بیرون آمد، طوری که هر کسی بود می‌گفت که دختر خودش هست، هر دو لباس شخصی هم به تن داشتند. بابای من گفت مرد حسابی مگر تو پسر خاله امام صادق(ع) هستی، اصلا به تو چه مربوط که این دختر اینطور بیرون آمده است. آن شخص گفت آقا شما دخالت نکنید. پدرم گفت درست است که این دختر اشتباه کرده، لکن تو اول باید ببینی که فهم این آدم نسبت به این قضیه چیست.  آن زمان بابای من و عمو قاسم پا در میانی کردند و نگذاشتند مشکلی برای این دختر پیش بیاید و او را بگیرند. این ۲ شهید بزرگوار آن دختر را تحویل خانواده‌اش دادند و در راه با این دختر صحبت کردند. من یادم هست که بابای من به آن دختر گفت که اگر شما را به منکرات می‌بردند، برای شما یک سابقه اخلاقی بیخودی به وجود می‌آمد. شما دختر خوبی هستی و می‌خواهی در آینده تشکیل خانواده بدهی، فردا روزی برای شما خواستگار بیاید و می‌آیند راجع به شما تحقیق کنند، در هر محله‌ای یکی از این خانم فضول‌ها هست و می‌گویند این دختر خوبی نیست و سابقه فلان دارد، در صورتی که اینطور نبوده و تو شاید فکرت اینطور بوده که این مدلی زیباتر هستی. خیلی زیبا و راحت و آرام با این دختر صحبت کرد و دختر را هم به منزل رساند. یک مسجدی نزدیک خانه ما است، چند روز بعد دیدم که یک آقا و خانمی آمدند با یک سبد گل بسیار بزرگ و زیبا، دنبال پدر من می‌گردند که گفتند ما آمدیم از شما تشکر کنیم. از روزی که شما با دختر ما صحبت کردید، درونش بسیار عوض شده، حتی دیدگاه خانواده ما نسبت به آدم‌های نظامی و مذهبی ملایم‌تر و آرام‌تر شده. ما اصلا امثال شما را قبول نداشتیم. پدرم گفت حالا قضیه چیست و گفتند ما آمدیم از شما تشکر کنیم. همگی به اتفاق رفتیم، یک گلزار شهدای گمنام نزدیک خانه ما است و پدرم گفت شما باید از اینها تشکر کنید.