سیستمی که قرار بود آمدنش به داد مشکلات داوری فوتبال‌مان برسد، حالا شانسی برای استفاده حتی در فصل بیست‌ودوم ندارد. طبق وعده‌های داده شده در 3-2 سال گذشته، قرار بود در فصل بیست‌ویکم چشمان‌مان به VAR روشن شود اما با پایان این فصل نه تنها خبری از راه‌اندازی و به‌کارگیری این سیستم نشد، بلکه نشانه‌ای مثبت از پیشرفت در این زمینه هم دیده نمی‌شود. راه‌اندازی این تشکیلات که به «کمک‌داور ویدئویی» معروف است، مستلزم فراهم کردن زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری گوناگون و البته برگزاری کلاس‌های آموزشی زیر نظر فیفاست تا بعد از صدور تأیید‌های مختلف بتوان از آن به صورت رسمی استفاده کرد.
این سیستم در دیدار ایران- کره‌جنوبی در مسابقات مقدماتی جام‌جهانی که به میزبانی کشور‌مان برگزار می‌شد، به صورت آزمایشی راه‌اندازی شد ولی در نهایت مشخص شد این طرح آزمایشی قرار نیست به این زودی‌ها در فوتبال ایران به شکل رسمی بهره‌برداری شود. در حالی که وعده‌ها برای استفاده هر چه زودتر از VAR به یکی از شعار‌های ثابت نامزدهای انتخابات فدراسیون فوتبال تبدیل شده بود، بعد از حضور شهاب‌الدین عزیزی‌خادم در فدراسیون فوتبال، تلاش‌هایی برای پیوند فوتبال ایران با این سیستم مدرن و حالا حیاتی شد که البته بی‌نتیجه ماند.
شاید خبر راه‌اندازی این سیستم در تاجیکستان کافی باشد تا متوجه شویم چقدر در این پروژه عقب هستیم. البته بعد از تغییرات در فدراسیون فوتبال، حالا چند ماهی است که فوتبال ایران در بلاتکلیفی قرار دارد و شرایط به نحوی است که نمی‌توان در این دوران انتظار اجرای پروژه‌ای عظیم مثل VAR را در ایران داشت. آن هم در حالی که هنوز خیلی ورزشگاه‌های ایران با مشکلات اولیه‌ای مثل بلیت‌فروشی اینترنتی، گیت‌های الکترونیکی، دوربین‌های مداربسته و... مواجه هستند. برای راه‌اندازی VAR به تجهیزات تخصصی که باید مورد تأیید فیفا باشد نیاز داریم که در این حوزه به دلیل مساله تحریم‌ها با مشکل واردات روبه‌رو هستیم. علاوه بر این ورزشگاه‌های ما به زیرساخت‌های مختلفی از قبیل دوربین‌های متعدد، اتاق بازبینی و... نیاز دارند که فوتبال ایران حداقل در این مقطع از این امکانات خیلی دور است.
از سوی دیگر بحث کلاس‌های تخصصی VAR برای داوران است که مستقیما توسط فیفا برگزار میشود ولی این دور‌ه‌ها هنوز آنطور که به ارائه مدرک معتبر ختم شود، در ایران برگزار نشده است. عدم صدور مدرک تخصصی VAR برای داوران ایرانی حتی باعث شده آنها در مسابقات بین‌المللی مثل مسابقات لیگ قهرمانان آسیا و مسابقات مقدماتی امید‌های آسیا نتوانند حضور پیدا کنند و غایب باشند. این یعنی نبود VAR به غیر از ایجاد مشکلات داخلی، در بعد بین‌المللی نیز برای فوتبال ما مساله‌ساز میشود.
غیر از ضرری که جامعه داوری از نبود VAR می‌کند، تیمها نیز در لیگ‌‌های داخلی متضرر می‌شوند. فصل گذشته لیگ برتر هم مثل ادوار قبلی شاهد اشتباهات عجیب داوری در مسابقات و اعتراض‌های پیاپی و شدید مربیان، بازیکنان و مدیران تیمها بودیم. این شرایط در نیم‌فصل دوم و هفته‌های پایانی لیگ به اوج رسیده بود و کمتر روزی را شاهد بودیم که باشگاه‌ها علیه داوری بیانیه صادر نکنند. در میان همه این اختلافات، اشتباهات و دشمنی‌ها، مساله‌ای که همه اهالی فوتبال در آن همدل و هم‌نظر هستند، لزوم استفاده از VAR برای کاهش تنش‌ها و اجرای بهتر عدالت در مسابقات است.
طبق گزارشی که درباره لیگ بیست‌ویکم از اشتباهات داوری فوتبال ایران در این فصل منتشر شد، نبود VAR مستقیما روی 124 بازی تأثیرگذار بوده است؛ آمار عجیبی که نشان می‌دهد اشتباهات تأثیرگذار توسط داوران در بیش از نیمی از مسابقات لیگ برتر رخ داده است. حال تصور کنید اگر سیستم کمک‌داور ویدئویی در فصل گذشته فعال بود، شکل و شمایل تیمها در پایان فصل و جایگاه آنها در جدول رده‌بندی با توجه به اشتباهات رخ داده، چقدر تغییر می‌کرد؟
در حالی که فوتبال ایران بشدت جای خالی VAR را احساس می‌کند، با شرایطی که وجود دارد، نمی‌توان امید زیادی به راه‌اندازی زودهنگام این سیستم در فوتبال ایران داشت. کما اینکه خداداد افشاریان، رئیس کمیته داوران نیز اخیراً اعلام کرده به کار‌گیری VAR بعید است به فصل بیست‌ودوم برسد. همان‌طور که در بالا اشاره شد، ما از برنامه‌های راه‌اندازی VAR بسیار عقب هستیم و پیشرفتی که در این حوزه رخ داده، تقریبا هیچ است. برگزاری کلاس‌های آموزشی بسیار زمانبر است و پروسه‌ای طولانی را می‌طلبد تا به مرحله صدور مدرک برسد.
از سویی میزان مشکلات سخت‌افزاری فوتبال ایران در این حوزه به حدی است که خلاف وعده‌های جدید نمی‌توان امید زیادی به رسیدن سیستم پیشرفته و دقیقی مثل VAR به فصل آتی لیگ برتر داشت. نبود کمک‌داور ویدئویی در فصل بعد، یعنی سپری کردن یک دوره دیگر با اعتراض، اتهام و بیانیه؛ یعنی برای هر سوتی که زده میشود، مربیان فریاد خواهند کشید و داوران استرس خواهند داشت. VAR با این فرمان در فصل بیست‌ودوم که نخواهد بود ولی در فصل بیست‌وسوم چطور؟ مطمئنا بعد از انتخابات 8 شهریور ریاست فدراسیون فوتبال VAR به عنوان یکی از اقدامات اولیه و ضروری در دستور کار قرار می‌گیرد و با این شرایط باید امیدوار باشیم ۲ فصل دیگر شاهد این اتفاق خوب باشیم، شاید هم باز همه چیز تکرار و مشکلات روی هم تلنبار شود، اتفاقی که منجر به تکرار نگارش چنین گزارشی در پایان فصل بیست‌ودوم میشود!
***
ماجرای حذف داوران ایرانی از قضاوت‌های بین‌المللی
با اعلام فیفا داوران ایرانی که دوره آموزشی کمک‌داور ویدئویی را پشت سر نگذاشته‌اند، از قضاوت‌های بین‌المللی کنار گذاشته شده‌اند و جالب اینکه این تصمیم با هیچ واکنشی از سوی فدراسیون فوتبال همراه نشد! تنها برخی اعضای کمیته داوران در این باره صحبت کردند که یکی از آنها علی خسروی است. او در بخشی از مصاحبه‌اش در این باره اینچنین گفت: «همه می‌دانند که فوتبال ما باید به سیستم VAR تجهیز شود. با این وجود تاکنون به ما اعلام نکرده‌اند اگر VAR نداشته باشید، داوران‌تان از قضاوت در مسابقات بین‌المللی محروم می‌شوند. در ایران فقط علیرضا فغانی و مهسا قربانی لایسنس این سیستم را دارند».
دبیر کل فدراسیون فوتبال پارسال وعده داده بود داوران ایرانی بهمن‌ماه راهی قطر می‌شوند تا در کلاس آموزشی VAR شرکت کنند اما بهمن‌ماه از راه رسید و سپری شد و از اعزام داوران ایرانی به دوحه خبری نشد. حتی گفته میشود فدراسیون فوتبال به دنبال بومی کردن این تکنولوژی است و علاقه‌ای برای ورود این تجهیزات به ایران ندارد! فدراسیون فوتبال ایران هنوز برای داوران ایرانی هدست رادیویی به اندازه کافی نخریده است و حذف داوران ایرانی از قضاوت‌های بین‌المللی تبعات این تصمیمات است و در این میان انداختن توپ در زمین فیفا و بهانه‌گیری تحریم برای فرار از واقعیت است.
***
بنیادی‌فر: فریاد می‌زنم VAR را به فوتبال ایران بیاورند
داور بین‌المللی فوتبال ایران توضیحاتی درباره حضورش در مجمع فدراسیون فوتبال ارائه کرد و آن را قانونی دانست. موعود بنیادی‌فر در واکنش به انتقاد برخی افراد نسبت به حضورش در مجمع چند وقت قبل فوتبال و اینکه باید علیرضا فغانی در آن شرکت می‌کرد، اظهار داشت: به هر حال دوستان باید اطلاعات خود را کامل‌تر کنند. در اساسنامه گفته شده «داوری که ساکن ایران است». فغانی بزرگ ما است و برای جام‌جهانی هم انتخاب شده ولی با توجه به بند اساسنامه، او در ایران نیست و من که نفر دوم لیست بین‌المللی هستم، در مجمع شرکت کردم. پیشنهاد می‌کنم دوستان به متن انگلیسی اساسنامه مراجعه کنند که در آن گفته شده است داور، نه کمک داور. این مجمع سومی بود که در آن شرکت کردم. دوستان به نظرم بهتر است اطلاعات خود را کامل‌تر کنند و بعد حرف بزنند. وی درباره اعتراضات داوری در لیگ برتر و بررسی روند قضاوت‌ها در این لیگ گفت: قبلا گفته‌ام و باز هم می‌گویم و فریاد می‌زنم که VAR را به فوتبال ایران بیاورند. ما نامه زدیم، درخواست کردیم، بیانیه دادیم و حتی به رئیس‌جمهور نامه زدیم که VAR را وارد کنند. کسانی که دست‌اندرکار هستند، باید کمک کنند تا کمک‌داور ویدئویی وارد فوتبال کشور شود. مطمئن باشید تا زمانی که با این امکانات قضاوت می‌کنیم، اشتباه هم رخ می‌دهد. همه ما و حتی تاپ‌ترین داوران دنیا اشتباه می‌کنند اما وقتی فرصتی داده شود تا اشتباهات را نگاه کنیم، با وجدان راحت استراحت می‌کنیم و عدالت نیز برای باشگاه‌ها رعایت میشود. داور بین‌المللی فوتبال ایران با اشاره به لزوم یادگیری استفاده از VAR توسط داوران خاطرنشان کرد: فدراسیون پیگیر این مساله است ولی همه نیاز دارند نحوه استفاده از کمک‌داور ویدئویی را فرا بگیرند. ما در مسابقات زیر 23 سال داور نداریم و حتی کلاس‌های‌مان هنوز منجر به دریافت مدرک نشده است. حداقل باید داوران برای استفاده از VAR آموزش ببینند. باید این شرایط فراهم شود تا از اعتبار داوری‌مان در آسیا و دنیا دفاع کنیم. بنیادی‌فر درباره البسه و سیستم صوتی و مشکلاتی از این دست برای داوران هم گفت: مشکلات که هست، البته تشکر می‌کنم که امروز باز هم دریافتی داشتیم ولی فقط مبلغ قضاوت برای داوران لیگ برتر افزایش پیدا کرده است و تنها برای لیگ برتری‌ها با 400 درصد افزایش پرداخت میشود. پس سایر لیگ‌ها چی؟ حق‌الزحمه آنها ناچیز است و باید بازنگری شود. خوب نیست داور لیگ برتری ۵ میلیون بگیرد و داور لیگ دو 200 هزار تومان. مصوبه هیات‌رئیسه افزایش برای همه بخش‌ها بوده است. درباره البسه هم باید بگویم دریافت نکرده‌ایم ولی شرایط فدراسیون را درک می‌کنیم.
