امیرحسین نصرتی*: جام‌جهانی قطر نخستین جام‌جهانی است که یک کشور جهان عرب آن را میزبانی می‌کند و بعد از سال 2002 دومین میزبانی جام‌جهانی توسط کشورهای آسیایی است؛ مسابقاتی که بعد از دوران همه‌گیری ویروس کرونا و قرنطینه‌ها و تعطیلی‌های ناشی از آن مطابق آخرین پیش‌بینی‌ها به ‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اجتماعات جهان شاهد حضور حدود 1.7 میلیون نفری فوتبال‌دوستان از سراسر جهان خواهد بود. 

قطر با جمعیت تقریبی 2.8 میلیون نفری عمده محصولات خود مانند ماشین‌آلات، وسایل نقلیه، مواد شیمیایی و مواد غذایی را از کشورهای آمریکا، فرانسه، انگلیس، چین و هند تامین می‌کند. با این وجود مزیت همسایگی ایران با قطر و وجود روابط حسنه بین ۲ کشور فرصت طلایی را برای ایران از جنبه‌های مختلف مرتبط با گردشگری ایجاد می‌کند.  کمتر از 4 ماه به شروع این رخداد بزرگ بین‌المللی در نزدیکی آب‌های خلیج‌فارس باقی ‌مانده و ایران به ‌عنوان یکی از فعالان عرصه آبزی‌پروری باید توجه ویژه‌ای به این مساله داشته باشد. رشد فزاینده جمعیت در جهان و نیاز پروتئینی بشر راهکارهایی را برای تأمین این منابع غذایی می‌طلبد. یکی از بهترین منابع پروتئینی، آبزیان است که به همین منظور فعالیت‌های شیلاتی می‌تواند جایگاه ویژه‌ای را در تولید این منابع مورد نیاز داشته باشد.  در حال حاضر ایران دارای ظرفیت‌هایی مثل وجود بیش از 180.000 هکتار اراضی مستعد پرورش میگو در سراسر سواحل جنوبی و شمالی کشور است. قیمت‌ مناسب این محصول نسبت به بازار جهانی و برخی مزیت‌های نسبی آن در کشور و از طرفی بازار مصرف مناسب در کشورهای همسایه بویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و کشورهای روسیه، قزاقستان، کره‌جنوبی، ویتنام، مالزی، ترکیه و مصرف‌کننده بزرگی چون کشور چین و برخی کشورهای اروپایی (به‌ عنوان مشتری‌های نیمه فعال) از ویژگی‌های صنعت شیلات ایران است. از طرفی کارشناسان، فارغ‌التحصیلان و افراد متخصص قابل توجهی در حوزه شیلات، بویژه پرورش میگو وجود دارد که سرمایه‌های انسانی و ارزشمند کشور هستند. همچنین ظرفیت مناسب کارخانه‌های تولید مواد اولیه، خوراک میگو، فرآوری، بسته‌بندی و بستر صادرات از جمله مواردی است که می‌تواند ظرفیت‌های داخلی را بالفعل کند. با توجه به گزارش‌ها، ایران سال1400 تنها با بهره‌برداری از حدود 14 هزار هکتار از اراضی موجود در 900 قطعه مزرعه به تولید 58 هزار تن میگوی پرورشی به ارزش تقریبی290میلیون دلار دست ‌یافت که نشان‌دهنده ظرفیت بالای تولید میگوی پرورشی در کشور و مغفول ماندن بخش زیادی از پتانسیل موجود است. با توجه به فعالیت‌های موجود، تولید حدود 70 هزار تن میگوی پرورشی در سال 1401 قابل پیش‌بینی است. در همین راستا ضروری است که کشور در سال جاری ضمن توجه ویژه به مسائل بهداشتی پرورش میگو و تولید ایمن و به ‌دور از آلودگی و بیماری، به توسعه فرآوری و بسته‌بندی به‌ منظور برندسازی میگوی پرورشی خود بپردازد. 

متأسفانه به‌رغم ظرفیت‌ تولید آبزیان، بخش زیادی از پرورش میگوی ایران به‌ صورت سنتی با حداقل ظرفیت مزارع (میانگین تولید 4 تن در هکتار) انجام می‌شود که اصلاح این روند و نیل به سمت افزایش بهره‌وری و تولید (تولید 6 تا 20 تن در هر هکتار) نیازمند توجه به توسعه فناوری و حرکت به سمت تولید صنعتی است که لازمه آن فرهنگ‌سازی، تکمیل و بهبود زیرساخت‌های موردنیاز، ایجاد مشوق‌ها و تسهیلات مناسب، فراهم‌سازی بستر مناسب، جذاب و مطمئن برای سرمایه‌گذاران خصوصی داخلی و خارجی برای حرکت به سمت تولید به‌وسیله تجهیزات و امکانات روز دنیا، به‌صورت متراکم و باکیفیت بالا در کنار فرآوری و بسته‌بندی مناسب و در نهایت کسب ارزش ‌افزوده و سودآوری بالاست. پرورش میگو، صنعتی ارزآور و دارای مزیت اقتصادی بالاست که در صورت غفلت و کم‌توجهی، رقیبان میگوی پرورشی ایران در حاشیه خلیج‌فارس پیش از تثبیت برند میگوی ایران در منطقه و جهان که لازمه آن استفاده از فرصت‌های مختلف برای بازاریابی مناسب (مثل فرصت طلایی جام‌جهانی قطر) و توزیع میگوی باکیفیت با بسته‌بندی‌های استاندارد است، بازارهای بزرگ موجود را تصاحب می‌کنند و فرصت طلایی موجود از دست خواهد رفت. 

* عضو اندیشکده ماکا (مؤسسه مطالعات و توسعه محیط‌زیست، آب و کشاورزی)