مهدی هاشم‌زاده: یکی از ملزومات شکوفایی اقتصادی هر کشور در اختیار داشتن یک نظام مالیاتی کارآمد است به طوری که مالیات‌ستانی عادلانه باشد و درآمدهای مالیاتی در راستای بهبود اداره کشور به کار گرفته شود.

دستیابی به چنین نظام منضبط و کارآمدی حاصل برنامه‌ریزی‌های دقیق و نظارت‌های قوی است. شواهد نشان می‌دهد تاکنون نتوانسته‌ایم به چنین سیستمی در کشورمان دست یابیم.

به اعتقاد کارشناسان، وابستگی به درآمدهای نفتی باعث شده دولتمردان به موضوع مالیات به عنوان یک مساله زینتی نگاه کنند، این در حالی است که مالیات باید منبع اصلی درآمد دولت باشد، چرا که نفت و منابع ملی به آیندگان تعلق دارند و قاعدتا نباید بی‌محابا مورد استفاده قرار گیرند. 

نظام مالیاتی کشور با ابلاغ و اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان در آستانه یک تغییر بزرگ قرار دارد و با پیشرفت‌های رخ داده در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات، تغییر رویکرد قانون‌گذاری نظام مالیاتی از روش سنتی مالیات‌‌ستانی به سوی نظام مالیاتی هوشمند مبتنی بر فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد. 

در این راستا قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان مصوب 21/7/1398 همسو با قانون دائمی ارزش افزوده مصوب 2/3/1400 مجلس شورای اسلامی، به تصویب رسیده اما حرکتش به سمت اجرا بسیار کند است. البته سیداحسان خاندوزی خبر از رونمایی اولیه از این سامانه در روزهای نزدیک داده است. 

 

* جای خالی آموزش و اطلاع‌رسانی

تغییر بنیادین نظام مالیاتی، نیاز فوری و ضروری به زمینه‌هایی مانند آموزش مؤدیان و اطلاع‌رسانی گسترده و هماهنگ تمام رسانه‌ها به مردم دارد که به عنوان نخستین گام برای اجرای این قانون، مغفول واقع شده است.

نگاهی به نحوه اطلاع‌رسانی سازمان امور مالیاتی کشور، مجلس شورای اسلامی، اتاق اصناف، رسانه‌های ملی و دولتی نظیر صداوسیما، خبرگزاری‌های دولتی و روزنامه‌های وابسته به دولت نشان می‌دهد آموزش مؤدیان و اطلاع‌رسانی به عموم مردم کمرنگ بوده است. 

طبق ماده 2 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، سازمان امور مالیاتی مکلف است با همکاری اتاق اصناف ایران نسبت به آموزش، توانمندسازی و مشاوره به اشخاص مشمول اقدام کند، در حالی که بر اساس گفته مشاور مالیاتی اتاق اصناف این مهم هنوز عملی نشده و بسیاری از اصناف که مهم‌ترین گروه مشمول قانون یادشده هستند، اطلاع چندانی از قانون و نحوه اجرای آن ندارند و همین امر موجب داغ شدن بازار شایعه‌ها و مقاومت اصناف برابر اجرای سیستم نوین مالیات‌ستانی شده است. حتی مسؤولان اتاق اصناف خود درباره جزئیات قانون قادر به پاسخگویی واضح و شفافی نیستند. 

زمان دارد می‌گذرد و گره فرار مالیاتی هر روز کورتر می‌شود و دلالان در سایه تعلل و تاخیر اجرای این قانون، هنوز می‌تازند و از خلأهای قانونی استفاده کرده و در پستوهای آشکار و نهان به واسطه‌گری پرداخته و غم پرداخت مالیات ندارند. اجرای یک قانون نیاز به همکاری همه‌جانبه و عزم جمعی دست‌اندرکاران و سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط با مالیات دارد. به گفته کارشناسان، راه‌اندازی این سامانه و دستیابی به اطلاعات مؤدیان می‌تواند زمینه‌ساز مالیات‌ستانی عادلانه‌تر در کشور باشد. به نظر می‌رسد اتصال پایانه‌های فروشگاهی به سامانه مؤدیان یکی از ضرورت‌های امروز برای دستیابی به سیستم عادلانه‌تر مالیات‌ستانی است. 

 

* تفکیک حساب‌های تجاری و شخصی؛ مقدمه مالیات‌ستانی هوشمند

محمد علیپور‌رحمتی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» با اشاره به رونمایی از سامانه مؤدیان مالیاتی و پایانه‌های فروشگاهی و تاثیر آن بر عادلانه‌تر شدن اخذ مالیات‌ها اظهار کرد: یکی از موانعی که تاکنون باعث شده سامانه مؤدیان مالیاتی راه‌اندازی نشود، نداشتن اطلاعات دقیق از مؤدیان است. پس از تصویب قوانینی در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، این اختیار به سامان امور مالیاتی کشور داده شد که اقدام به جمع‌آوری اطلاعات دقیق کند. 

وی با بیان اینکه در شرایط فعلی مردم نسبت به قانون سامانه مؤدیان مالیاتی توجیه نیستند، گفت: معتقدم یک دستگاه پز نمی‌تواند بیانگر کارکرد اقتصادی کسبه باشد که در این زمینه بانک مرکزی در صدد است حساب‌های تجاری و شخصی افراد را از یکدیگر جدا کند. به اعتقاد بنده اگر این مهم اتفاق بیفتد، با مشکلات کمتری می‌توانیم قانون سامانه مؤدیان مالیاتی را اجرا کنیم. 

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی بیان داشت: در گذشته یکی از راه‌هایی که منجر به فرار مالیاتی در کشور می‌شد، نداشتن اطلاعات دقیق از افراد بود و افراد به میزان درآمدشان مالیات نمی‌پرداختند. عدالت حکم می‌کند افراد بر اساس درآمدشان مالیات بپردازند. اکنون افرادی در کشور درآمد‌های سرسام‌آوری دارند ولی از زیر بار پرداخت مالیات فرار می‌کنند اما از طرف دیگر اشخاصی هستند که همواره خوش‌حساب‌ترین افراد در پرداخت مالیات بوده‌اند. 

علیپور با بیان اینکه مالیات کارمندان به صورت قهری اخذ می‌شود، تصریح کرد: سامانه مؤدیان مالیاتی بر این مبنا پایه‌گذاری شده است که فعالیت‌های اقتصادی افراد رصد شود و بر مبنای درآمدشان مالیات بپردازند و از طرف دیگر کسانی که درآمدی نداشته‌اند، از پرداخت مالیات معاف شوند. 

 

* مالیات‌ستانی عادلانه؛ مسیر کنترل تورم

شهباز حسن‌پور‌بیگلری، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با «وطن‌امروز» با اشاره به رونمایی از سامانه مؤدیان مالیاتی و پایانه‌های فروشگاهی درباره تاثیر این سامانه بر عادلانه‌تر شدن اخذ مالیات‌ها اظهار کرد: مهم‌ترین مساله نظام مالیاتی کشور فقدان شفافیت در روند محاسبه و اخذ مالیات است، همچنین اعمال سلیقه‌ها و خطای‌های انسانی ممیزین در فرآیند مالیات‌ستانی اکنون برای کشور تبدیل به یک چالش شده است که می‌تواند در کاهش اعتماد عمومی مردم موثر باشد. 

او ادامه داد: این مساله از یک طرف موجب اجحاف به مؤدیان و از طرف دیگر موجب فرار مالیاتی و کسری بودجه دولت می‌شود. معتقدم بی‌عدالتی که در اخذ و محاسبه مالیات‌ها به وجود می‌آید، سبب کاهش اعتماد مردم به حاکمیت می‌شود. 

نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اجرای قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مؤدیان موجب ارتقای شفافیت اقتصادی در کشور و اخذ مالیات حقه و جلوگیری از اجحاف و ظلم به مؤدیان می‌شود. 

حسن‌پور در پایان خاطرنشان کرد: از طرف دیگر شفافیت اقتصادی موجب کاهش فرار مالیاتی مؤدیان متخلف شده و مانع از افزایش کسری بودجه و تبعات آن مثل بروز تورم خواهد شد.