مهدی گرگانی: ارتش اردوغان در ادامه سیاست‌های اشغالگرانه خود در کشورهای همسایه، همچنان در حال تجاوز به خاک عراق است. با این حال حملات توپخانه‌ای هفته گذشته به منطقه کردستان عراق که موجب کشته شدن چند کودک و شهروند غیرنظامی شد، موقعیت جدیدی را علیه ترکیه در داخل و خارج از عراق به وجود آورده است. 

به نظر می‌رسد این بار با دفعات پیش کاملا متفاوت است و دولت عراق قصد دارد رویکردی قاطع و موضعی شفاف و متحد درباره اشغالگری ترکیه اتخاذ کند؛ کاری که البته از سال‌ها پیش باید انجام می‌داد. 

اگرچه عراقی‌ها همواره به تحرکات نظامی ارتش ترکیه در داخل خاک خود اعتراض دارند اما حملات اخیر به شهرک «زاخو» اعتراضات بسیار گسترده‌ و یکپارچه‌ای را سبب شده است. پس از حملات توپخانه‌ای ترکیه شمار زیادی از معترضان عراقی در مقابل سفارت آنکارا تجمع اعتراضی برپا کردند که در نهایت به خشونت و درگیری با نیروهای حفاظت از سفارت نیز کشیده شد. در خانقین، ذی‌قار، بصره و برخی شهرهای دیگر نیز تجمعات اعتراضی برگزار شد و معترضان پرچم ترکیه و عکس‌های اردوغان را به آتش کشیدند. علاوه بر آن، گروه‌های سیاسی و احزاب و نمایندگان پارلمان عراق در طیف‌ها و حزب‌های مختلف این اقدام را محکوم کرده و خواستار ایستادگی قاطع در برابر آنکارا شدند. سید مقتدا صدر در بیانیه‌ای تند اعلام کرد: «ترکیه با این گمان که عراق نمی‌تواند پاسخ دهد مگر با بیانیه ضعیف وزارت خارجه، وقاحتش را زیاد کرده است».

 

* خروج بغداد از انفعال

 فشارهای مردمی و یکپارچگی احزاب و گروه‌های سیاسی در داخل عراق باعث شده دولت بغداد که در حملات قبلی تنها به بیانیه‌های سیاسی، تشریفاتی و بی‌خاصیت بسنده می‌کرد به صورت جدی وارد میدان شود. تحرکات روزهای اخیر وزارت خارجه و نهادهای امنیتی - نظامی عراق نشان می‌دهد بغداد این بار مصمم است اقدامی اساسی علیه ترکیه و سیاست‌های تجاوزکارانه رجب طیب اردوغان اتخاذ کند. 

بر این اساس دفاتر صدور ویزای ترکیه در شهرهای نجف، کربلا و بصره تعطیل شده، وزارت خارجه عراق ضمن شکایت رسمی از آنکارا به شورای امنیت سازمان ملل، کاردار ترکیه را به نشانه اعتراض فراخوانده و «فؤاد حسین» وزیر خارجه عراق در اظهاراتی کم‌سابقه، ضمن تایید این مساله که این حمله کار ارتش ترکیه بوده، خواستار دوری کردن ترکیه از اقدام در داخل خاک کشورش شده است. برخی نمایندگان پارلمان عراق نیز در تدارک تحریم کالاها و ممنوعیت تجارت با ترکیه در برخی حوزه‌ها هستند. 

دولت بغداد باید به طرف ترکیه‌ای گوشزد کند که تحرکات نظامی ارتش این کشور در داخل خاک عراق نقض قوانین و معاهدات بین‌المللی و برخلاف منشور ملل متحد است و هرگونه حمله حتی به گروه‌های تروریستی منوط به دریافت مجوز رسمی بوده و صرفا با رضایت و خواست کشور میزبان مجاز است؛ درست مشابه کاری که ایران و روسیه در سوریه انجام می‌دهند. 

 

* هراس ترکیه از پاسخ عراق

اما جدا از واکنش‌های مردمی و سیاسی دولت بغداد، این بار گروه‌های نظامی و شبه‌نظامی عراقی نیز دست به کار شده و قصد دارند ترکیه را از خاک عراق اخراج کنند. روز جمعه ۲ پایگاه نظامیان ترکیه در بعشیقه و بامرنی هدف حملات راکتی و پهپادی گروه‌های ناشناس عراقی قرار گرفت. این گروه‌های نظامی هشدار داده‌اند اگر ارتش ترکیه از خاک عراق خارج نشود، اقدامات بعدی در داخل خاک ترکیه انجام خواهد شد؛ تهدیدی بی‌سابقه که پیش از این شاهد آن نبوده‌ایم. 

خشم عمومی و اتحاد داخلی گروه‌های سیاسی عراق و اقدام نظامی گروه‌های ناشناس از یک سو و تهدید مقامات بغداد به کاهش فعالیت‌های اقتصادی ترکیه در عراق یا تحریم کالاهای ترکیه، مقامات آنکارا را به هراس انداخته و باعث شده آنها با دستپاچگی دست داشتن در این حمله را انکار کنند. وزیر خارجه ترکیه با بیان اینکه نیروهای مسلح ترکیه هرگونه حمله به غیرنظامیان را رد کرده‌اند، خواستار تشکیل کمیته حقیقت‌یاب برای روشن شدن عامل این حمله شده؛ هرچند این اقدام تاکنون فقط در حد حرف باقی مانده است. 

 

* اتحاد داخلی عراق؛ پاشنه آشیل ترکیه

مشخصه بارز تحولات جدید، اتحاد و یکپارچگی گروه‌های سیاسی و احزاب مختلف عراق در مخالفت با تجاوزهای ترکیه به شمال عراق است. در کنار آن خشم عمومی عراقی‌ها از تحرکات نظامی ارتش اردوغان و کشتن غیرنظامیان بی‌گناه کار دولت بغداد را برای پیشبرد هدف خود در اخراج نظامیان ترکیه آسان‌تر کرده است. درباره حمله جدید ارتش ترکیه، حتی کشورهای منطقه نیز آن را محکوم کرده و ضمن حمایت از امنیت و تمامیت ارضی عراق، از بغداد در تامین امنیت شهروندانش در برابر تجاوزات مکرر آنکارا حمایت کرده‌اند. 

تحریم‌های تجاری، جلوگیری از فعالیت‌های اقتصادی، استفاده از ابزار نظامی، به‌کارگیری افکار عمومی ضدترکیه‌ و فشارهای سیاسی و حقوقی در سطح منطقه و بین‌الملل، کارت‌هایی هستند که بغداد در حال حاضر علیه آنکارا در اختیار دارد. به نظر می‌رسد این بهترین فرصت برای دولت عراق است تا یک بار برای همیشه از شر مداخلات نظامی ترکیه خلاص شود.