ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، روز یکشنبه همزمان با گرامیداشت روز نیروی دریایی روسیه فرمانی را امضا کرد که دکترین به‌روز شده دریایی این کشور را تأیید می‌کند. «دکترین دریایی» جدید روسیه اهداف گسترده راهبردی نیروی دریایی این کشور را مشخص می‌کند و بر منافع راهبردی، وضعیت قدرت دریایی و مقابله با تهدیدهای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) تاکید دارد. نخستین دکترین دریایی روسیه پس از فروپاشی شوروی در سال ۲۰۰۱ با فرمان رئیس‌جمهور ایجاد شد. این دکترین سال ۲۰۱۵ در میان تنش‌های فزاینده با ناتو، بحران اوکراین و مشارکت راهبردی رو به رشد مسکو با چین به‌روز شد. دکترین جدید جایگزین سند ۲۰۱۵ شده و تعدادی مفاد مهم جدید را به آن اضافه می‌کند. 

دکترین به‌روز شده‌ای که نسخه‌ای از آن در تارنمای وابسته به کاخ کرملین منتشر شد، مسیرها و اهداف استراتژیک نیروی دریایی و ناوگان دریایی تجاری روسیه را مطابق راهبرد گسترده‌تر امنیت ملی و دکترین نظامی این کشور ترسیم می‌کند. 

این سند شامل مقرراتی است که تعهد دولت روسیه را نسبت به «حفظ موقعیت به عنوان یک قدرت دریایی بزرگ تشریح می‌کند؛ قدرتی که فعالیت‌های آن با هدف حفظ ثبات راهبردی در اقیانوس‌های جهان، تقویت نفوذ ملی و توسعه روابط مشارکتی سودمند متقابل در جهان و در حوزه فعالیت‌های دریایی انجام می‌شود». در این سند تقویت نفوذ دریایی روسیه در قطب شمال، از جمله در امتداد فلات قاره و توسعه کریدور حمل‌و‌نقل مسیر دریای شمال به عنوان یک شریان حمل‌و‌نقل ملی که در بازار جهانی رقابتی است، به عنوان اولویت‌های اصلی ملی معرفی شده است. این سند توجه ویژه‌ای به نقش آمریکا و ناتو در شکل دادن به اولویت‌های دریایی روسیه، درک تهدیدات و ابزارهای خنثی کردن این تهدیدات دارد. در این دکترین آمده است: «توسعه روسیه در دنیای مدرن همزمان با چالش‌ها و تهدیدهای بزرگ و جدید برای امنیت ملی این کشور صورت می‌گیرد که در درجه اول با موقعیت ژئوپلیتیک روسیه و نقش آن در سیاست جهانی در ارتباط است». این سند خاطرنشان می‌کند متأسفانه عامل قدرت نظامی از امور بین‌الملل محو نشده است، زیرا «قدرت‌های بزرگ جهانی که دارای پتانسیل دریایی قابل توجه و نظام توسعه‌یافته پایگاه‌ها هستند، به افزایش حضور دریایی خود در مناطق مهم ژئوپلیتیک اقیانوس‌های جهان، از جمله در مناطق هم‌مرز با قلمرو فدراسیون روسیه ادامه می‌دهند». 

 

* چالش‌های تأثیرگذار بر فعالیت‌های دریایی روسیه

این دکترین چالش‌های متعددی را که بر فعالیت‌های دریایی روسیه تأثیر می‌گذارد، ترسیم می‌کند. از جمله این چالش‌ها، نقش ناکافی روسیه در فعالیت‌های حمل‌ونقل دریایی است که با تعداد اندک کشتی‌هایی که تحت پرچم دولتی روسیه در حال فعالیت هستند، نمود می‌یابد. این دکترین با توجه به تهدیدها، خطرات و چالش‌ها، اهداف روسیه را ترسیم می‌کند. در این سند بیان می‌شود این موارد شامل توسعه روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ دریایی و تقویت جایگاه آن در بین قدرت‌های اصلی دریایی جهان است؛ امری که مستلزم منابع بیشتری به منظور تضمین منافع ملی روسیه در اقیانوس‌های جهان در راستای اصول و هنجارهای بین‌المللی است. حفظ ثبات راهبردی و دفاع از حقوق حاکمیتی روسیه بر فلات قاره، تلاش برای افزایش رقابت‌پذیری ناوگان حمل‌و‌نقل روسیه و مسیر دریای شمال و تقویت قابلیت‌های عملیاتی نیروی دریایی برای تضمین امنیت ملی و منافع ملی در اقیانوس‌های جهان از دیگر اهداف ذکر‌شده است. این دکترین ۶ منطقه دارای اولویت راهبردی را برای نیروی دریایی روسیه ترسیم می‌کند که شامل قطب شمال، اقیانوس آرام، اقیانوس اطلس (شامل دریاهای بالتیک، آزوف، سیاه و مدیترانه تحت قلمرو آن‌)، دریای خزر، اقیانوس هند و مسیرهای دریایی قطب جنوب است.