مهدی روزخوش: بررسی آییننامه و نحوه گذراندن تستهای پزشکی لیگهای اروپایی نشان میدهد هیچ مرکز پزشکیای در لیگهای مطرح اروپایی امتیاز انحصاری ندارد، با این حال امتیاز تستهای پزشکی در ایران به صورت انحصاری به یک مرکز خاص سپرده شده است. تستهای پزشکی بازیکنان لیگ برتر، لیگ یک و لیگ ۲ به صورت انحصاری به ایفمارک سپرده شده است؛ موضوعی که هفته گذشته سر و صدای زیادی به پا کرد و واکنش سازمان لیگ و فدراسیون پزشکی ورزشی را به دنبال داشت و در ادامه به شکسته شدن انحصار ایفمارک به صورت محدود برای استانهای صاحب 2 تا ۳ تیم انجامید. با این حال همچنان بخش عمدهای از انحصار این کلینیک پزشکی در فوتبال ایران باقی مانده است.
* نقش ایفمارک در جذب نشدن بازیکن مصدوم چقدر است؟
سازمان لیگ فوتبال در دفاع از انحصاری بودن تستهای پزشکی، بیانیهای منتشر کرد که در بخشی از آن آمده است: «معاینات متمرکز بر اساس مصوبه هیاترئیسه سازمان لیگ در سال ۱۳۹۴ در مرکز پزشکی سازمان لیگ (ایفمارک) انجام میشود تا باشگاهها در عقد قرارداد با بازیکنان با آسیبدیدگیهای قبلی متضرر نشده و به نوعی از دلالیهای خارج از عرف پیشگیری شود». گزارهای که سازمان لیگ فوتبال در دفاع از انحصار ایفمارک استفاده کرده، قابل قبول است اما ایفمارک در معدود مواردی در چرخه جذب بازیکن جدید قرار میگیرد، چرا که تستهای پزشکی بازیکنان جدید برای امضای قرارداد، در مراکز پزشکی دیگری غیر از ایفمارک گرفته میشود، پس نمیتوان اعتبار جذب نشدن بازیکنان مصدوم در سالهای اخیر را به ایفمارک داد، بلکه هوشیاری بیشتر باشگاهها نسبت به قبل، تاثیر بیشتری داشته است. البته انجام تستهای پزشکی بازیکنان جدید در دیگر مراکز پزشکی باعث میشود باشگاهها ۲ بار هزینه تست پزشکی برای بازیکنان جدیدشان بپردازند، چرا که طبق بند «یک» ماده ۳۴ آییننامه مسابقات سازمان لیگ فوتبال، باشگاهها موظفند تستهای پزشکی پیشفصلشان را در ایفمارک بگذرانند، در نتیجه بالاجبار حتی بازیکنانی که قبلا تست پزشکی دادهاند هم باید به ایفمارک مراجعه کنند؛ یکی دیگر از مشکلات انحصار ایفمارک در فوتبال ایران!
* درآمدهای ایفمارک به جیب چه کسی میرود؟
این دقیقا موضوعی است که بحث زیادی درباره آن میشود. سازمان لیگ در بیانیهاش عنوان کرده بود ایفمارک زیرمجموعه این سازمان است اما بهتر است برای تنویر افکار عمومی مدارک مالکیتی این مرکز پزشکی منتشر شود تا جای هیچ شک و شبههای باقی نماند. با این حال به فرض صحت ادعای سازمان لیگ فوتبال، قاعدتا باشگاهها به عنوان بدنه اصلی سازمان لیگ فوتبال باید از درآمدهای ایفمارک بهره ببرند. در حال حاضر علاوه بر شعبه ایفمارک در مرکز ملی فوتبال، شعبه دیگر این مرکز در یک مرکز تجاری فعالیت میکند که در صورت مالکیت سازمان لیگ بر آن، باشگاهها باید مانند هر درآمد دیگری که سازمان لیگ فوتبال دارد، از آن منتفع شوند؛ اتفاقی که نه تنها تاکنون رخ نداده، بلکه باشگاهها برای گرفتن خدمات از ایفمارک باید پول هم پرداخت کنند.
* آیا تستهای پزشکی در اروپا انحصاری است؟
در لیگهای اروپایی چنین انحصاری وجود ندارد و فقط در آییننامه برگزاری مسابقاتشان (مانند پریمیرلیگ انگلیس) پروتکلی درباره تستهای پزشکی اعلام شده تا باشگاهها طبق آن عمل کنند. در نتیجه باشگاههای فوتبال با یکی از مراکز پزشکی شهرشان قرارداد اسپانسری امضا میکنند تا تستهای پزشکیشان را در آن مرکز پزشکی بگذرانند. یعنی نه تنها پولی بابت گذراندن تستهای پزشکی پیشفصل و گرفتن خدمات پزشکی در طول فصل پرداخت نمیکنند، بلکه شاید مبلغی هم بابت تبلیغ آن مرکز پزشکی دریافت کنند اما در ایران، ایفمارک با در اختیار داشتن امتیاز انحصاری تستهای پزشکی، هم از باشگاهها بابت گذراندن این تستها مبالغ میلیاردی دریافت میکند و هم اینکه با مراجعه باشگاههای بزرگ و پرهواداری مانند استقلال، پرسپولیس، سپاهان و تراکتور در ابعاد وسیعی به صورت رایگان تبلیغ میشود. این موارد نشاندهنده ابهامات زیادی در نحوه فعالیت ایفمارک است و سازمان لیگ فوتبال و مدیران این مرکز پزشکی باید راجع به آن روشنگری کنند. در حال حاضر تنها موضوع مشخص این بحث، اشتباه بودن فعالیت انحصاری ایفمارک است؛ موضوعی که باید توسط هیاترئیسه سازمان لیگ فوتبال حل شده و بند «یک» ماده ۳۴ آییننامه مسابقات اصلاح شود.
***
سود میلیاردی با حق انحصاری
مرکز پزشکی ایفمارک با در انحصار گرفتن تستهای پیشفصل بازیکنان لیگ برتر، لیگ دسته اول و دسته دوم فوتبال، سود میلیاردی به جیب میزند. هر سال پیش از آغاز مسابقات لیگ برتر فوتبال ایران، باشگاههای ایرانی، بازیکنان و اعضای کادر فنی خود را به مرکز ایفمارک میبرند تا در آنجا تستهای پزشکی روی اعضای تیمها انجام شود. در این مرکز اعضا از نظر ارتوپدی، بررسیهای قلبی و آزمایشهای مربوط به خون مورد آزمایش قرار میگیرند اما نکته مهم این است که این بررسیها «منحصرا» باید در ایفمارک انجام شود.
ایفمارک یک مرکز پزشکی مورد تایید فیفاست که سال ۹۵ پس از جنجالهایی که بر سر ساختمان آن ایجاد شد، در مرکز ملی فوتبال ایران مورد بهرهبرداری قرار گرفت و از آن به بعد مطابق بند «یک» ماده ۳۴ آییننامه مسابقات لیگ برتر، باشگاهها ملزم شدند پیش از آغاز بازیها تمام اعضای تیم خود را به این مرکز ببرند تا تستهای پزشکی را انجام دهند. بررسیهای خبرنگار ایسنا نشان میدهد ایفمارک فصل گذشته بابت هر بازیکن ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و بابت هر یک از اعضای کادر فنی، ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان از باشگاههای لیگ برتری دریافت کرده است. البته این مبلغ بعد از ارسال مدارک از سوی ایفمارک به سازمان لیگ، از درآمدهای باشگاهها در این سازمان پرداخت شده و ماهها بعد از انجام تست، فاکتور کارهای انجام شده برای باشگاهها ارسال شده است. اگر هر باشگاه به طور میانگین ۳۰ بازیکن و ۱۰ عضو کادر فنی را برای فصل گذشته به این مرکز برده باشد، یک حساب و کتاب ساده نشان میدهد ایفمارک فصل گذشته چیزی حدود ۲ میلیارد و ۹۹۲ میلیون تومان صرفا از تیمهای لیگ برتری درآمد داشته است. این در حالی است که قطعا امسال به این هزینهها درصد قابل توجهی اضافه شده است. نکته جالب اینجاست که علاوه بر تیمهای لیگ برتری، سایر تیمهای ردههای پایینتر هم ملزم هستند در این مرکز تستهای پزشکی را پشت سر بگذارند. درباره این موضوع نکته مهم اینجاست که ایفمارک به صورت انحصاری انجام تستهای پزشکی را در اختیار گرفته و اجازه نمیدهد باشگاهها در مراکز پزشکی دیگر، تستهای مربوط را پشت سر بگذارند. به عبارت دیگر اگر یک باشگاه شهرستانی بخواهد بر اساس الزام آییننامه مسابقات تستهای پزشکی را انجام دهد، باید هزینه پرواز و هتل را تامین کند و به تهران سفر کند تا اعضای تیمش تستهای پزشکی را پشت سر بگذارند. حال سوال اینجاست: چرا باید یک مرکز پزشکی - که به صورت خصوصی اداره میشود و قاعدتا به دنبال منافع اقتصادی خود است- انحصار انجام تستهای پزشکی تیمهای فوتبال را در اختیار بگیرد و باشگاهها نتوانند به مرکزی که خود برمیگزینند، مراجعه کنند؟ اگر صرفا بحث تاییدیه فیفا مطرح است، آیا اساسا از سوی فیفا نظارتی روی عملکرد این مرکز میشود؟ در کشورهایی که مراکز پزشکی مورد تایید فیفا ندارند، چه اقدامی انجام میشود؟ براستی نمیشود باشگاهها در مراکز مورد تایید خود، آزمایشهای پزشکی را انجام دهند؟