عرضه خودرو در بورس راهکار جدیدی است که به ابتکار وزارت اقتصاد در برابر روش ناعادلانه لاتاری خودروی وزارت صنعت، معدن و تجارت طراحی شده است؛ با وجود اینکه این روش به مراتب از قرعه‌کشی لاتاری‌گونه بهتر است اما باز هم انتقاداتی به آن وارد است بویژه اینکه در شرایطی که عرضه خودرو بسیار عقب‌تر از تقاضای آن است احتمال اینکه در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت قیمت خودرو افزایش پیدا کند، بسیار زیاد است. هر چند عرضه خودرو در بورس محدود است اما در صورتی که روندی برای عرضه تمام خودروهای موجود صفر کشور در این بازار مهیا شود می‌توان شاهد اتفاقات مناسبی در این زمینه بود. به طور کلی عرضه خودرو در بورس در نخستین مزیت، بساط قیمت‌گذاری دستوری دولت را برمی‌چیند، این به معنای آن است که تولیدکنندگان می‌‎توانند در یک برنامه‌ریزی بلندمدت اقدام به افزایش تولید محصولات خود کنند یا حداقل از حالت ضرردهی کنونی خارج شوند. دومین مزیت بزرگ این عرضه، کاهش قیمت خودرو در بازار آزاد است؛ دلیل این کاهش قیمت را می‌توان در کم شدن فاصله قیمت بازار آزاد و قیمت کشف شده در بورس کالا جست‌وجو کرد. بدیهی بود که با عرضه خودرو در بورس کالا و با قیمتی 10 الی 20 درصدی کمتر از بازار آزاد شاهد کاهش قیمت خودروهای عرضه شده در بورس باشیم. در کنار ۲ مزیت عنوان شده، یک انتقاد اساسی نیز به عرضه خودرو در بورس وجود دارد. در شرایط کنونی که تقاضای خودرو به دلایل تاریخی و بنیادین بسیار جلوتر از عرضه خودرو است، مسلما قیمت کشف شده در بورس کالا رقم بالاتری از قیمت دستوری مورد نظر دولت خواهد بود. نداشتن سقف قیمتی در بورس کالا در صورت تداوم شرایط کنونی می‌تواند باعث افزایش قیمت خودرو شود، البته این روند تا جایی ادامه پیدا می‌کند که تولیدکنندگان با جبران زیان‌دهی خود دست به افزایش تولید بزنند. با توجه به اینکه عرضه خودرو در کشور ما به صورت انحصاری توسط چند شرکت ویژه و در نهایت تحت زعامت دولت انجام می‌شود، احتمال این وجود دارد که این شرکت‌ها برای جلوگیری از کاهش قیمت میزان عرضه خود را به دلایل واهی هیچ‌گاه افزایش ندهند. 

 

* عرضه خودرو در بورس، مسکن نه درمان

به طور قطع عرضه خودرو در بورس تنها بستر خرید و فروش خودرو را تغییر می‌دهد و تأثیری در سیاست‌گذاری‌های کلان و تعیین قیمت نهایی خودرو ندارد و به همین جهت است که بخش عمده‌ای از کارشناسان و مسؤولان مربوط با این طرح مخالف هستند. تولید خودرو در کشور ما به میزان بالایی به خارج از مرزهای کشور وابسته است و به همین جهت کوچک‌ترین تغییری در بهای دلار سبب افزایش قیمت تمام شده خودروها می‌شود. به همین جهت برای حل مشکلات صنعت خودروسازی در ابتدا باید ارزبری خودروسازان را به میزان قابل‌توجهی کاهش داد و سپس به فکر عرضه خودرو در بورس بود. البته نباید این نکته را فراموش کرد که نبود شفافیت پابه‌پای ارزبری به صنعت خودروسازی و مصرف‌کنندگان نهایی خودروها ضربه وارد می‌کند و گاهاً این نبود شفافیت و مدیریت ناکارآمد است که سبب می‌شود صنعت خودروسازی کشورمان به سمت خودکفایی حرکت نکند. بسیار اتفاق افتاده که قیمت خودرو به موازات قیمت دلار بالا رفته است. با توجه به وابستگی صنعت خودروسازی به واردات قطعات این امر توجیه‌پذیر است اما برای سبقت گرفتن قیمت خودرو از بهای ارزهای خارجی هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای وجود ندارد و اینجاست که نبود شفافیت خود را نشان می‌دهد. نکته دیگری که باید در نظر گرفت آن است که به طور قطع اگر خودرو در بورس عرضه شود و پس از مدتی مسؤولان مربوط تصمیم به توقف این فرآیند بگیرند به طور قطع قیمت خودرو در بازار آزاد با جهش قابل ‌توجه همراه خواهد بود؛ اتفاقی که پیش از این در بازار سکه و طلا نیز رخ داده است. 

 

* چه زمانی منتظر ارزان‌ شدن خودرو باشیم؟

با وجود همه معایب و مزایایی که درباره عرضه خودرو در بازار بورس مطرح شد اما همچنان بسیاری از کارشناسان عرضه خودرو در زمان فعلی را راهکار کوتاه‌مدت یا بلندمدت درستی نمی‌دانند و معتقدند که برای مدیریت بازار خودرو در بلندمدت باید مشکلات ریشه‌ای آن از جمله مدیریت ناکارآمد، نیروی انسانی مازاد، فناوری، ماشین‌آلات مستهلک و وجود انحصار و رانت دولتی را حل کرد. برای کوتاه‌مدت نیز کارشناسان معتقدند تنها راهکار نجات صنعت خودروسازی تعیین قیمت خودرو بر اساس قیمت حاشیه بازار است. به عقیده آنها، اگر خودروسازان از سیاست قیمت‌گذاری دستوری دست بردارند و به سمت خرید و فروش خودرو بر اساس قیمت حاشیه بازار حرکت کنند مشکلات صنعت خودرو به روش بهتر و کارآمدتری حل خواهد شد. راهکار دیگری نیز که مطرح می‌شود مربوط به واردات خودروهای خارجی دست دوم به کشور است؛ راهکاری که در بسیاری از کشورها در حال اجراست. البته مسؤولان کشورمان به دلیل ارزبری بالای واردات با این طرح مخالف هستند اما با یک حساب سرانگشتی کاملا مشخص است که تولید خودرو در کشورمان هم چندان ارزبری کمی ندارد. از طرف دیگر با پولی که شما برای یک خودروی داخلی مثلا پراید پرداخت می‌کنید به طور قطع خودروی خارجی کارآمدتر و باکیفیت‌تری دریافت خواهید کرد.