مارک اپیسکوپوس*: در حالی که جنگ اوکراین وارد هفتمین ماه خود می‌شود، تعداد فزاینده‌ای از سیاست‌گذاران، کارشناسان و مقامات ابراز نگرانی می‌کنند که تحریم‌های غرب علیه روسیه نتوانسته به اثر مورد نظر خود دست یابد. 

بر اساس داده‌های منتشر شده توسط سرویس آمار فدرال روسیه (روس استات)، اقتصاد روسیه در 3 ماه دوم سال جاری 4 درصد کاهش یافته است. این سقوط اگر چه قابل توجه است اما آنطور که ناظران روس و غربی انتظار داشتند، شدید نبوده است. در همین باره «سرگئی کونیگین» اقتصاددان در بانک سرمایه‌گذاری سینارا به رویترز گفت: «داده‌های آماری ماه ژوئن نشان می‌دهدکه به نظر انقباض در اقتصاد روسیه به پایان رسیده است، زیرا وضعیت در برخی صنایع در حال تثبیت است». 

از سوی دیگر «ویکتور اوربان» نخست‌وزیر مجارستان ماه گذشته در یک سخنرانی مدعی شد استراتژی تحریم‌های اتحادیه اروپایی علیه روسیه شکست خورده است. وی گفت: «استراتژی جدیدی مورد نیاز است که باید به جای پیروزی در جنگ، بر گفت‌وگوهای صلح و تهیه پیش‌نویس یک پیشنهاد صلح خوب تمرکز کند». اوربان گفت استراتژی غرب بر ۴ ستون بنا شده است: «اوکراین می‌تواند با حمایت ناتو در جنگ علیه روسیه پیروز شود، تحریم‌ها بیشتر از اروپا به روسیه آسیب می‌زند، بقیه جهان از اقدامات تنبیهی غرب علیه روسیه حمایت خواهند کرد، و اینکه تحریم‌ها روسیه را بشدت تضعیف می‌کند. [با این حال] ما در ماشینی نشسته‌ایم که هر ۴ لاستیک آن پنچر شده است. کاملا واضح است که نمی‌توان به این شکل در جنگ پیروز شد». 

۳ لاستیک این ماشین اخیرا مجموعه‌ای از چالش‌های غیرمنتظره را برای رژیم تحریم‌های غرب ایجاد کرده است. 

بانک مرکزی روسیه در پی تهاجم این کشور به اوکراین برای محافظت از روبل در برابر هجوم محدودیت‌های مالی ایالات‌متحده و اتحادیه اروپایی اقدامات سریعی انجام داد. همان‌طور که جو بایدن در ماه مارس اعلام کرد، روبل امسال به یکی از قوی‌ترین ارزهای جهان تبدیل شد. 

حتی در شرایطی که مسکو گام‌های بی‌سابقه‌ای در اقتصاد کلان برای مهار آسیب‌های ناشی از تحریم‌ها برمی‌دارد، سیاست‌گذاران روسیه ابزارهای خود را برای فرار یا کاهش اقدامات تنبیهی خاص به کار می‌گیرند. 

اگر چه خروج مالی به رهبری غرب از روسیه (تحریم شرکت‌ها علیه روسیه) در مقیاس بسیار زیاد اتفاق افتاده اما واقعیت روی زمین بسیار پیچیده‌تر است. بر اساس گزارش اخیر دویچه‌وله، مقامات روسیه با موفقیت طیف گسترده‌ای از طرح‌های «واردات موازی» را فعال کرده‌اند. از شلوار جین Levi’s گرفته تا آیفون‌های اپل، بسیاری از محصولات رایج و لوکس همچنان برای خرید در مراکز شهری روسیه در دسترس است، به ‌رغم اینکه این تولیدکنندگان دیگر محصولات خود را مستقیما به بازارهای روسیه عرضه نمی‌کنند. چنین کالاهایی معمولا از طریق واردات غیرمجاز از نهادهای مستقر در کشورهای شوروی سابق از جمله قزاقستان، بلاروس و ارمنستان وارد روسیه می‌شوند. 

مسکو با برداشتن محدودیت‌ها بر فروش مجدد بسیاری از انواع کالاهای خریداری شده در خارج از کشور، دروازه‌های این فعالیت‌ها را باز کرده است. به گفته «دنیس مانتوروف» معاون نخست‌وزیر و وزیر صنعت و تجارت، این معاملات که به فروش بازار خاکستری نیز معروف است، از ماه مه تاکنون به 6.5 میلیارد دلار رسیده است و انتظار می‌رود تا پایان سال به 16 میلیارد دلار برسد. سایر محصولات و خدمات نیز از طریق تغییر نام تجاری و سرمایه‌گذاری‌های متفاوت در دسترس است. 

 «مک‌دونالد»و «استارباکس» - که هر دو در ماه‌های پس از حمله به اوکراین فعالیت خود را در روسیه متوقف کردند-  جای خود را به شرکت‌های جانشینی داده‌اند که محصولات تقریبا مشابهی با برندهای مشابه ارائه می‌دهند. 

دادگاه‌ها معمولا به فعالیت چنین شرکت‌های کپی‌کننده‌ای آشکارا پایان می‌دهند اما سیستم حقوقی روسیه در شرایط خصومت بی‌سابقه بین روسیه و غرب، به ادعاهای حق اختراع و نقض حقوق شرکت‌های غربی توجهی نمی‌کند. 

شاید بزرگ‌ترین چالش درازمدت کارزار غرب برای تحت فشار قرار دادن روسیه بر سر حمله به اوکراین این واقعیت باشد که قدرت‌های بزرگ اقتصادی جهان نه تنها از پیوستن به رژیم تحریم‌های تحت رهبری واشنگتن خودداری کرده‌اند، بلکه همچنان به تعمیق روابط تجاری و مالی خود با این کشور ادامه می‌دهند. هم هند و هم چین سرعت واردات انرژی خود از روسیه را در نیم سال گذشته تشدید کرده‌اند. گزارش‌های معتبری مبنی بر فروش نفت پالایش شده روسیه به واردکنندگان اروپایی و آمریکایی وجود دارد. درآمد روسیه از صادرات انرژی به دنبال رگبار تحریم‌های غرب در اوایل سال جاری افزایش یافت. کارشناسان می‌گویند اثرات تحریم‌ها بر روسیه ممکن است سال‌ها طول بکشد تا کاملا آشکار شود. حتی در این صورت، هیچ تضمینی وجود ندارد که رکود اقتصادی پیش‌بینی‌شده در مقیاس کافی برای گرسنگی دادن به ماشین جنگی کرملین یا ایجاد تغییرات معنادار و مثبت در سیاست خارجی روسیه وجود داشته باشد. مسکو با اعتقاد به اینکه منافع وجودی‌اش در گرو پیروزی در اوکراین است، بر این باور است می‌تواند از نظر اقتصادی و در میدان جنگ از غرب پیشی بگیرد. 

روسیه تاکنون تا حد زیادی توانسته است درد ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهد و استراتژی خود در اوکراین را از تلاش برای تصرف سریع شهرهای بزرگ به نبرد با نیروهای سفیدپوست اوکراینی در یک جنگ فرسایشی تغییر دهد. 

در همین حال مصرف‌کنندگان اروپایی از قبض‌های سرسام‌آور انرژی (گاز و برق) گلایه‌مند و کلافه‌اند و مقامات این کشورها تلاش می‌کنند بحران انرژی ناشی از آنچه کارشناسان به عنوان طرح ضعیف اتحادیه اروپایی برای عدم نیاز به واردات انرژی روسیه توصیف می‌کنند، مهار کنند. با توجه به اینکه آلمان در آستانه رکود اقتصادی قرار دارد، چالش‌های اقتصادی فزاینده اروپا نگرانی‌هایی را درباره اینکه کشورهای اتحادیه اروپایی ممکن است دور شدن از رژیم تحریم‌های غرب را آغاز کنند، دوباره برانگیخته است. حتی قبل از اینکه غول انرژی روسیه، گازپروم رسما تهدید به قطع دسترسی مشتریان اروپایی به گاز کند، نظرسنجی‌ها نشان داد اکثریت اروپایی‌ها - از جمله 49 درصد آلمان‌ها- از سیاست‌هایی با هدف تسهیل حل و فصل مذاکره به جای شکست آشکار روسیه حمایت می‌کنند. از آنجا که جنگ بدون هیچ پایانی پیش می‌رود، این روندهای رو به رشد خطر انشعاب جبهه متحد غرب در اوکراین را زودتر از آنکه رژیم تحریم‌ها بتواند تلفات قاطعی را بر اقتصاد روسیه وارد کند، بالا برده است. 

* گزارشگر امنیت ملی نشنال اینترست