در ۴ ماه نخست سال ۱۴۰۱ به طول کلی 20.1 میلیارد دلار ارز جهت واردات کالاهای مورد نیاز کشور تامین شد، این در حالی است که مبلغ تامین ارز طی 4 ماه نخست سال ۱۴۰۰ حدود 14.2 میلیارد دلار بوده است. بر این اساس در 4 ماه نخست امسال تامین ارز کالاهای وارداتی نزدیک ۶ میلیارد دلار افزایش یافته است. ساماندهی بازار ارز همواره دغدغه اصلی دولتها از ابتدای انقلاب بوده و هست. بر همین اساس بانکهای مرکزی در ادوار مختلف تمام تلاش خود را برای تامین ارز مورد نیاز کالاهای وارداتی و از سوی دیگر مدیریت قیمت در بازار داشتهاند. البته نتایج اقدامات همیشه قابل قبول نبوده و در موارد بسیاری نه تنها آرامش بر بازار حاکم نشده، بلکه نرخ ارز بویژه دلار در سالهای گذشته با افتوخیز بسیاری همراه بوده است. یکی از مهمترین اقدامات بانک مرکزی در یک سال گذشته به اواخر خردادماه بازمیگردد که بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز در تعامل با کانون صرافیها، صرافیهای معتبر و صادرکنندگان به این جمعبندی رسید که بازار توافقی عرضه و تقاضا راهاندازی شود. همچنین بانک مرکزی در راستای ثباتبخشی به بازار ارز و جلوگیری از اثرات نامطلوب نوسان و تلاطم شدید نرخهای ارز بر انتظارات تورمی اقدامات قابل توجهی در راستای مدیریت تقاضای ارز، مهار و کنترل فعالیتهای سفتهبازانه و قاچاق ارز و اولویتبندی نیازهای وارداتی انجام داده است که مهمترین آثار آن کاهش ۵۴.۷ درصدی انحراف معیار نرخ دلار در بازار غیررسمی و تأمین ارز مورد نیاز برای واردات کالاها به کشور بوده است.
* تأمین ارز مورد نیاز برای واردات
سال گذشته در مجموع حدود 56.9 میلیارد دلار ارز با نرخهای ترجیحی و نیمایی تامین شد. این در حالی است که کل مبلغ تامین ارز طی سال ۱۳۹۹ معادل 36.4 میلیارد دلار بوده است. همچنین در همین سال حدود 15.6 میلیارد دلار ارز جهت واردات کالاهای اساسی، دارو، تجهیزات پزشکی و واکسن کرونا با نرخ ترجیحی اختصاص یافت. در ۴ ماه اول سال ۱۴۰۱ به طور کلی حدود 20.1 میلیارد دلار ارز جهت واردات کالاهای مورد نیاز کشور تامین شد، این در حالی است که مبلغ تامین ارز طی 4 ماه نخست سال ۱۴۰۰ حدود ۱۴.۲ میلیارد دلار بوده است. بر این اساس در 4 ماه نخست امسال تامین ارز کالاهای وارداتی نزدیک به ۶ میلیارد دلار افزایش یافته است. از کل تامین ارز 4 ماه نخست امسال، حدود ۷۴۳.۲ میلیون دلار با نرخ ترجیحی (از محل سهمیه سال ۱۴۰۰) و حدود ۲ میلیارد دلار آن با نرخ بازار ثانویه و مابقی از محل سامانه نیما و ارز اشخاص بوده است.
* مدیریت عرضه و تقاضای ارز و کنترل نوسانات بازار
مدیریت بازار ارز در مواجهه با نوسانات بازار با تقویت بازار متشکل ارزی از طریق فراهم کردن امکان فروش ارزهای صادراتی با نرخ توافقی به صرافیها و امکان معامله توافقی ارز در بازار متشکل ارزی و نیز تسهیل مقررات مربوط به تقاضای بازار در حوزه اسکناس از جمله مهمترین اقدامات بانک مرکزی در یک سال گذشته برای ثباتبخشی به بازار ارز به شمار میرود. همچنین تفکیک تقاضای مبادلاتی (تقاضای ارز برای واردات کالاها و خدمات) و سفتهبازی (تقاضای ارز به منظور سرمایهگذاری یا حفظ ارزش پول) و اولویتبندی نیازهای وارداتی و مهار و کنترل فعالیتهای سفتهبازانه و قاچاق ارز از طریق «اعمال محدودیت بر سقف تراکنشها»، «ساماندهی چکهای تضمینی» و «اعمال نظارت بر جابهجایی مبالغ کلان» از دیگر سیاستهای موثر بانک مرکزی در حوزه ارزی در دولت سیزدهم بوده است. رایزنی با طرفهای تجاری و کشورهای همسایه برای آزادسازی منابع ارزی حاصل از صادرات، راهاندازی سامانه رفع تعهد ارزی واردکنندگان با هدف نظارت بر رفع تعهد واردکنندگان و ایجاد شفافیت اطلاعات و عملکرد، ابلاغ بسته سیاستی بازگشت ارز حاصل از صادرات سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰، تسهیل ترتیبات مقرراتی مربوط به واردات اقلام مورد نیاز بخشهای تولیدی، طراحی و ایجاد سامانه برخط ارزی جهت تسهیل فرآیند خرید ارز اشخاص حقیقی و صرفهجویی در وقت متقاضیان و پوشش نیازهای واقعی آنها، تشکیل کارگروه مشترک بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت به منظور هماهنگی سیاستهای ارزی و تجاری کشور و هدایت ارز حاصل از صادرات به سمت چرخه تجاری و تولیدی نیز از ابتدای دولت سیزدهم مورد توجه جدی بانک مرکزی قرار داشته تا با رفع نواقص و خطاهای موجود، مسیر ترمیم بازار ارز در راه ثبات با آرامش بیشتری دنبال شود.
* مقرراتگذاری با هدف انتظامبخشی به بازار ارز
بانک مرکزی در اقدامی واردات کالا به کشور بدون ثبت سفارش و تعیین منشأ ارز را با هدف ساماندهی و انتظامبخشی به سمت تقاضای ارز ممنوع کرد. همچنین بانک مرکزی اعلام کرد ورود هر میزان ارز به کشور (اعم از اسکناس و حواله) از پرداخت مالیات توسط اشخاص حقیقی و حقوقی معاف است. بانک مرکزی برای ایجاد اطمینان نزد سپردهگذاران ارزی و الزام پرداخت سود نقدی ارزی به سپردههای ارزی با منشأ اسکناس توسط شبکه بانکی بسترهای مقرراتی لازم را ایجاد کرد. ۲ اقدام دیگر بانک مرکزی برای ایجاد آرامش در بازار ارز، ممنوعیت معاملات فردایی سکه و ارز و توافق با روسیه جهت توسعه همکاریهای پولی و بانکی و فعال شدن نماد روبل- ریال در بازار متشکل ارزی در این راستا بود.
***
شیمیاییها پیشتاز صادرات 1401
افزایش ۲۱ درصدی صادرات در ۵ ماه ابتدای سال
رئیس کل گمرک ایران گفت: در ۵ ماه نخست امسال ۴۴ میلیون تن کالا به ارزش ۲۰ میلیارد و ۹۲۴ میلیون دلار صادر شده است که رشد ۲۱ درصدی در ارزش در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته را نشان میدهد. علیرضا مقدسی با بیان اینکه در حجم صادرات 3.5 درصد کاهش وزن داشتیم، اظهار داشت: طی 5 ماه امسال ۱۴ میلیون تن کالا به ارزش ۲۱ میلیارد و ۶۶۵ میلیون دلار واردات انجام شده است که کاهش 8.5 درصدی در وزن و افزایش ۱۹ درصدی در ارزش را تجربه کرده است. وی با بیان اینکه پروپان مایع، متانول، گاز طبیعی مایع شده، پلیاتیلن، شمش آهن و فولاد کالاهای اصلی صادراتی کشور بوده است، خاطرنشان کرد: چین، عراق، امارات متحده عربی، ترکیه و هند 5 مقصد نخست صادرات در این مدت بودند. مقدسی تصریح کرد: کالاهایی مانند گندم، برنج، گوشی تلفن همراه، روغن خام، سویا و کنجاله از 5 کشور امارات متحده عربی، چین، ترکیه، هند و روسیه در 5 ماه نخست امسال وارد کشور شده است. وی تاکید کرد: در 4 ماه امسال ۱۶۶ هزار دستگاه تلفن همراه به ارزش ۱۹۸ میلیون دلار وارد کشور شد که حقوق ورودی آن بویژه برای موبایلهای بالای ۶۰۰ دلار اعمال شده است. به گفته رئیس کل گمرک، ۶ میلیون تن کالای ترانزیتی از مرزهای کشور عبور کرده است که نسبت به 5 ماه سال گذشته بیش از ۲۵ درصد رشد نشان میدهد. وی با بیان اینکه گمرک سومین منبع درآمدی کشور را در اختیار دارد، خاطرنشان کرد: بهداشت جامعه و سلامت کالاهای وارداتی دارای اهمیت است؛ به همین دلیل برای تجارت یک کالا چندین مجوز نیاز است که گمرک به عنوان مرزبان اقتصادی باید مورد توجه قرار دهد. مقدسی با اشاره به ۲۳۱ مرز دارای سرویس ارزیابی شامل ۱۳۹ گمرک اصلی خاطرنشان کرد: باید توجه داشته باشیم که پیش از صدور مصوبه برای ایجاد مرز گمرکی به تامین زیرساختها، تجهیزات و نیروی انسانی مربوط نیاز است، زیرا در غیر این صورت بدون فعالیت خواهند بود. رئیس کل گمرک با بیان اینکه به دنبال ایجاد مسیر آبی در کشور هستیم، خاطرنشان کرد: در این مسیر از طریق مرز بازرگان مواد اولیه به سرعت به کارخانههای تولیدی در سمنان میرسد تا هزینههای ماندگاری در انبار کاهش یابد. وی افزود: پس از ترخیص در کارخانهها، شرکتها تشریفات گمرکی را انجام میدهند که این روند مختص به فعالان اقتصادی منتخب و مورد اعتماد خواهد بود.
* کشف هزار و ۲۹۵ نفر هنگام ورود غیرقانونی
مقدسی درباره کشف کالاهای قاچاق گفت: در 5 ماه نخست امسال برای یکهزار و ۲۳۸ تن مواد مخدر به ارزش ۲۸ هزار میلیارد ریال پرونده قاچاق تشکیل شد که این کشف رشد ۵۰ درصدی را تجربه کرد. همچنین 14.5 میلیون تن مواد پیشساز مواد مخدر نیز کشف شد. وی افزود: قاچاق انسان هم یکی از کشفیات گمرک است که در 5 ماهه امسال یکهزار و ۲۹۵ نفر از اتباع شرقی و کشورهای همسایه که در میان محمولهها پنهان شده بودند، از طریق اسکنرها پیدا شدند. مقدسی همچنین درباره تلاش قاچاقچیان برای رشوه به کارکنان گمرک اظهار داشت: بتازگی قاچاقچیان چند قلاده سگ را مسموم و از بین بردند و در کشفهای بزرگ، قاچاقچیان قصد ارائه رشوه به کارکنان را داشتند اما این افراد رشوههای پیشنهاد شده را نپذیرفتند. رئیس کل گمرک درباره ماندگاری کالاها در گمرک تصریح کرد: طی مدتهای طولانی به دلیل تغییر سیاستهای تجاری و ارزی، ماندگاری کالاها در گمرک افزایش یافته بود که دولت سیزدهم برای کاهش این زمان اقداماتی را انجام داد. وی با تاکید بر اینکه گمرک انبار در اختیار ندارد، خاطرنشان کرد: در مرزهای آبی انبار متعلق به سازمان بنادر و در مرزهای زمینی متعلق به انبارهای عمومی است، به همین دلیل اطلاعی در زمینه سرقت قطعات خودروی رسوبی ندارم، زیرا مسؤولیت انبارداری و نگهداری کالا با ماموران انباردار است. مقدسی با بیان اینکه در حال حاضر بیش از 5 میلیون تن کالای اساسی در بنادر کشور در انبار، لنگرگاه و اسکله وجود دارد، گفت: از یک میلیون و ۲۵۰ هزار تن کالای با ماندگاری بالا، اظهارنامه بیش از یک میلیون تن کالا صادر و به سازمان اموال تملیکی تحویل داده شده است.