گروه بین‌الملل: جنگ در اوکراین، زلزله سیاسی در پایتخت‌های اروپایی را در پی داشته است. پایتخت‌های اروپایی از پاریس، رم، لندن تا پراگ جمهوری چک شاهد بزرگ‌ترین اعتراض‌های معیشتی و اقتصادی از سال 2008 تاکنون هستند و بسیاری از دولت‌های اروپایی که طرفدار حکومت زلنسکی بودند دچار تنش‌های اساسی با روسیه شدند  و به نظر می‌رسد شاهد دورانی جدید در اروپا خواهیم بود. 

افزایش قیمت سوخت در هفته‌های اخیر یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی به شمار می‌رود که اروپا با آن مواجه شده است. با افزایش بهای جهانی نفت خام، قیمت فرآورده‌های نفتی نیز بشدت افزایش یافته و بیشترین فشار بر شهروندان اروپایی و آمریکایی وارد شده است، چرا که آنها مالیات بسیار سنگینی برای هر لیتر سوخت پرداخت می‌کنند. به عنوان مثال اگر بنزین لیتری ۲ دلار باشد، دست‌کم یک دلار آن بابت مالیات پرداخت می‌شود. قیمت بنزین و گازوئیل که در ماه سپتامبر به کمتر از یک یورو و 50 سنت رسیده بود، حالا با افزایش ۳۰ درصدی مواجه شده است. همین افزایش شدید قیمت سوخت و در حالی ‌که دستمزدها همراه با نرخ تورم بالا نرفته است، اعتراض و اعتصاب کامیون‌داران در بسیاری از کشورهای اروپایی بویژه اسپانیا را در پی داشته است. مانوئل هرناندز، رئیس یکی از اتحادیه‌های کارگری حامی کارکنان صنعت حمل‌و‌نقل در اسپانیا می‌گوید: «کارمان را متوقف کرده‌ایم، چون دخل و خرج‌مان متعادل نیست و هر چه کار می‌کنیم فقط ضرر است. اعتصاب ما کارخانه‌ها و شرکت‌های بزرگ را با کمبود مواجه کرده است و می‌توانیم اثرات اعتصاب خود را ببینیم». 

در تظاهرات مادرید بیش از ۱۵۰ هزار نفر شرکت کردند و خواستار یافتن راه‌حل‌های فوری برای بخش کشاورزی و دامداری این کشور شدند. نرخ تورم در اسپانیا در حال حاضر بیش از 7.6 درصد است، این نرخ برای شهروندان اروپایی که سال‌ها تورم صفر درصد را تجربه کرده‌اند، بی‌سابقه است. 

روز گذشته همچنین هزاران نفر از مردم جمهوری چک در پراگ، پایتخت این کشور به خاطر گرانی سوخت اقدام به برگزاری تظاهرات کردند. آنها در این تظاهرات علیه اتحادیه اروپایی و ناتو شعار دادند. تظاهرات‌کنندگان با در دست داشتن پلاکاردهایی هدف خود را از برگزاری تظاهرات ناکارآمدی اتحادیه اروپایی و دولت جمهوری چک در کنترل قیمت‌های انرژی از جمله برق و گاز بویژه برای فصول سرد سال اعلام کردند. از سوی دیگر «پتر فیالا» نخست‌وزیر جمهوری چک در واکنش به این تظاهرات، عمده شرکت‌کنندگان در آن را گروه‌های افراطی و طرفدار روسیه خطاب کرد. 

این اعتراض‌ها در اروپای فعلی به امری عادی تبدیل شده است. این روزها اقتصادهای بزرگ جهان در اروپا و آمریکا با بحران تورم و رکود دست و پنجه نرم می‌کنند. اصلی‌ترین عامل این وضعیت جنگ اوکراین است. از 24 فوریه (5 اسفند 1400) که جنگ اوکراین آغاز شد، اروپا و آمریکا و البته قدرت‌های بزرگ آسیایی مثل ژاپن و کره‌جنوبی شدیدترین تحریم‌ها را علیه روسیه با هدف متوقف کردن ماشین جنگی این کشور در اوکراین وضع کردند اما خیلی زود تحریم‌ها کمانه کرد و به جای روسیه، این غول‌های بزرگ اقتصاد جهانی بودند که کمرشان زیر بار بحران اقتصادی ناشی از این جنگ در حال خمیده شدن است. آمریکا و اروپا در حال تجربه تورمی هستند که در 40 سال گذشته بی‌سابقه است. همزمان نگرانی‌ها از زمستان بدون نفت و گاز روسیه در اروپا بشدت بالا رفته است. خبرها از جیره‌بندی گاز در اروپا حکایت دارد. حتی در آلمان برخی مقامات طرح جیره‌بندی آب گرم را مطرح کرده‌اند. افزایش جهانی قیمت نفت و گاز تمام برنامه‌های ضدروسی غرب را به هم ریخته است. به‌رغم تحریم‌های غرب، روسیه در اردیبهشت‌ ماه ۲۰ میلیارد دلار افزایش درآمد ارزی داشت، زیرا افزایش قیمت‌ها باعث شد روسیه در مقایسه با ‌آوریل (فروردین) یک میلیارد و 700 میلیون دلار نفت بیشتری بفروشد. کشورهای غربی برای آنکه بتوانند با این بحران مقابله کنند یا باید شهروندان خود را ناچار به مصرف کمتر بنزین کنند که امکانش نیست (مثلا بنزین را مثل ایران سهمیه‌بندی کنند!) یا آنکه مالیات را کاهش دهند، چراکه با توجه به تورم شدید سال‌های گذشته و کاهش قدرت خرید مردم کسی توانایی خرید بنزین لیتری چند دلار را ندارد.

 اعتراض‌ها به انگلیس هم رسیده است. معترضان در نخستین ساعات کاری جمعه ۲ هفته قبل اتوبان‌های اصلی این کشور در لندن، لیورپول، منچستر، بیرمنگام و کاردیف را هدف قرار داده و سرعت حرکت وسایل نقلیه خود را به حدی کاهش دادند که باعث ترافیک سنگین شد. مقامات بندر دوور در مواجهه با ترافیک ۵ ساعته مقابل گذرگاه مرزی ۲ کشور انگلیس و فرانسه، وضعیت اضطراری اعلام کردند. دوور کم‌عرض‌ترین نقطه کانال مانش و نزدیک‌ترین مرز میان انگلیس و فرانسه است که بالغ بر 11.7 میلیون مسافر، 2.6 میلیون کامیون و 2.2 میلیون خودرو از این گذرگاه تردد می‌کنند. گفته می‌شود ۵۳ هزار راننده در سراسر انگلیس در  این حرکت اعتراضی مشارکت کرده‌اند. دولت انگلیس چندی پیش ادعا کرد که 5 پنس از عوارض دولت را به ازای فروش هر لیتر سوخت کاهش داده است اما در عمل تاثیر چندانی بر کاهش قیمت‌ها نداشت. این روزها پر کردن یک باک بنزین، به تعبیر رسانه‌های انگلیسی اشک رانندگان را درمی‌آورد. پر کردن یک باک خودرو دست‌کم یکصد پوند هزینه دارد و این مساله باعث بروز نگرانی‌های جدی برای ارائه خدمات در بخش عمومی و سازمان‌هایی شده که به وسایل نقلیه عمومی وابسته هستند. 

چندی پیش نشریه گاردین در گزارشی نسبت به حذف مشاغل خدمات عمومی هشدار داد. این در حالی است که جهش بی‌سابقه شاخص تورم و افزایش افسارگسیخته هزینه‌های زندگی در انگلیس، جزیره را در بدترین شرایط اقتصادی نیم قرن گذشته قرار داده است. این واقعیت که دورنمایی از بهبود اوضاع دیده نمی‌شود و مقامات رسمی هم درباره تشدید اوضاع هشدار می‌دهند، مردم این کشور را شوکه کرده است. شاخص نرخ تورم در انگلیس بر اساس تازه‌ترین گزارش اداره آمار ملی این کشور به 9.4 درصد در ماه گذشته میلادی (ژوئن) رسیده است که بالاترین رقم در ۴۰ سال گذشته به‌شمار می‌رود. پیش از جنگ اوکراین پیش‌بینی می‌شد نرخ تورم با وجود فشارهای ناشی از برگزیت و بحران همه‌گیری کرونا در محدوده ۲ درصد سیر کند اما حالا اقتصاددانان پیش‌بینی می‌کنند نرخ تورم در انگلیس به دلیل افزایش بهای انرژی، تا پایان سال‌جاری میلادی به بالای ۱۱ درصد می‌رسد. 

اعتراضات در دیگر پایتخت‌های اروپایی هم ادامه دارد. ده‌ها هزار کارگر و کارمند در بلژیک، در مرکز بروکسل تجمع کردند تا علیه افزایش هزینه‌های زندگی و تورم ۹ درصدی اعتراض کنند. به گفته یورونیوز، اعتصاب شهروندان باعث شد فرودگاه بروکسل پرواز‌های خروجی‌اش را لغو کند و بسیاری از خدمات اتوبوسرانی نیز در بلژیک متوقف شود. سازمان‌های مردم‌نهاد در بلژیک، تعداد معترضان در خیابان‌ها را حدود ۸۰ هزار نفر اعلام کرده‌اند. الکساندر دی‌کرو، نخست‌وزیر بلژیک معتقد است کارگران بلژیکی بهتر از همتایان خود در دیگر کشور‌های اتحادیه اروپایی زندگی می‌کنند، زیرا دستمزد‌ها بر اساس تورم موجود تعیین شده است. با این حال، او دیروز گفت دولت تدابیر مخصوص برای کاهش مالیات بر گاز، برق و سوخت را تا پایان سال تمدید می‌کند. 

بخش عمده این موارد به جنگ روسیه و اوکراین و حمایت اروپایی‌ها از کی‌یف برمی‌گردد. حمله روسیه به اوکراین و توقف ورود غلات از این ۲ کشور به سایر کشور‌های اروپایی، دلیل اصلی افزایش چشم‌گیر تورم در اروپاست. 

علاوه بر اروپا این افزایش قیمت‌ها دامن آمریکا را هم گرفته است. قیمت بنزین در کالیفرنیا و دیگر ایالت‌های آمریکا به بالاترین حد خود رسیده است. در میان ایالت‌های آمریکا، کالیفرنیا با 6.27 دلار در هر گالن بنزین دارای بالاترین قیمت سوخت است و پس از آن هاوایی و آلاسکا در جایگاه‌های دوم و سوم از این نظر هستند. بایدن برای مهار قیمت بنزین از کنگره خواسته بود یک تعلیق ۳ ماهه مالیات بر بنزین را برای کمک به مقابله با افزایش بی‌سابقه قیمت بنزین در این کشور و کاهش هزینه‌های خانواده‌های آمریکایی در طول فصل تابستان امسال تصویب کند. 

روزنامه فایننشال‌تایمز در این باره نوشت: افزایش قیمت انرژی باعث افزایش هزینه‌های وارداتی بزرگ‌ترین اقتصاد جهان شده است و این در حالی‌ است که اختلال در روند تجاری جهان باعث کسری بی‌سابقه یک میلیارد دلاری در صادرات این کشور برای نخستین‌بار از سال ۱۹۹۱ شده است.

همچنین «اولاف شولتس» صدراعظم آلمان هشدار داد کشورش با «چالشی تاریخی» مواجه است و این بحران چند ماهه نخواهد بود، زیرا جنگ اوکراین همه چیز را تغییر داده است و زنجیره‌های عرضه کالاها هنوز هم به دلیل همه‌گیری کرونا دچار اختلال هستند. 

«رینر دالگر» رئیس ‌فدراسیون انجمن‌های کارفرمایان در آلمان بعد از نشست به میزبانی شولتس گفت آلمان با دشوارترین بحران اجتماعی و اقتصادی از زمان اتحاد دوباره مواجه است. وی گفت: «سال‌های دشواری پیش رو داریم. ما دیگر نمی‌توانیم تداوم رشد اقتصادی را که قبل از همه‌گیری «کووید-۱۹» و جنگ اوکراین تجربه کردیم، تضمین کنیم. بر اساس داده‌های آژانس آمار فدرال آلمان که روز دوشنبه منتشر شد، واردات آلمان از ماه ‌آوریل تا مه (فروردین تا اردیبهشت) افزایش 2.7 درصدی داشت و به 126.7 میلیارد یورو رسید در حالی که صادرات این کشور در مقیاس ماهانه در همین ماه 0.5 درصد کاهش داشت و 125.8 میلیارد یورو ثبت شد. پیش‌بینی شرکت خدمات مالی «ای‌ان‌جی» نیز نشان می‌دهد امسال تولید ناخالص داخلی آلمان کاهش می‌یابد. 

در نروژ نیز اعتراض کارگران بخش نفت به دستمزدها در شرایطی که اروپا به دلیل کاهش عرضه از روسیه، به گاز این کشور نیاز دارد، دردسرهایی را برای اتحادیه اروپایی به همراه آورده است. خبرگزاری «دویچه وله» آلمان در گزارشی در همین زمینه نوشت: «کارگران بخش نفت و گاز نروژ در بحبوحه نگرانی‌ها درباره عرضه گاز اروپا کار خود را متوقف و اعتصاب کرده‌اند». 

سایت اکونومیست اینتلجنس در گزارشی درباره افزایش قیمت مواد غذایی در اروپا نوشته است: «با افزایش هزینه‌های مصرف‌کننده در ماه‌های زمستان، نارضایتی عمومی احتمالا افزایش می‌یابد که منجر به اعتراض‌ها می‌شود که شاهد آن خشونت و ناآرامی‌های اخیر است که با افزایش قیمت سوخت آغاز و به سرعت به یک شورش سیاسی گسترده‌تر تبدیل شد». رشد قیمت مواد غذایی به دلیل قیمت‌های بالای جهانی مواد غذایی و افزایش تقاضا با احیای اقتصادها، یکی از محرک‌های اصلی تورم است. قیمت مواد غذایی به طور متوسط با سرعتی بسیار سریع‌تر از تورم کلی در سراسر منطقه رشد کرده است و در برخی نقاط 30 تا 40 درصد از رشد کلی قیمت مصرف‌کننده را شامل می‌شود. قیمت‌های آب و برق در سطح جهانی افزایش یافته است و بحران بویژه در اروپا حاد بوده است؛ جایی که تقاضای بالا و عرضه کم انرژی قیمت‌ها را به بالاترین حد تاریخ رسانده است. 

یورونیوز انگلیس در گزارشی اعلام کرد بر اساس یک نظرسنجی جدید در فرانسه، آلمان، لهستان و بریتانیا، بسیاری از اروپایی‌ها نگران هستند تورم بالا به دلیل بحران انرژی فعلی می‌تواند به ناآرامی‌های اجتماعی، اعتراضات و اعتصابات دامن بزند. این نظرسنجی اواخر جولای به صورت آنلاین با نمونه‌ای متشکل از 7000 بزرگسال از بریتانیا، فرانسه، آلمان و لهستان انجام شد. این نظرسنجی که توسط اکونومیست اینتلیجنس انجام شد نشان داد هزینه‌های زندگی به مهم‌ترین مساله برای اروپایی‌ها در 4 کشور مورد نظرسنجی تبدیل شده است. اکثریت افرادی که در هر 4 کشور مورد بررسی قرار گرفتند، گفتند نگران ناآرامی‌های اجتماعی در ماه‌های آینده هستند. در فرانسه 4 نفر از هر 10 نفر گفتند خواهان بازگشت جنبش اعتراضی جلیقه‌زردها هستند. بر اساس این گزارش که با عنوان پیمایش در بحران هزینه زندگی منتشر شده است، «بسیاری در حال حاضر برای کنار آمدن با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند؛ مجبورند صرفه‌جویی کنند یا وعده‌های غذایی خود را حذف کنند، بویژه در میان اقشار بی‌تفاوت و کم‌اعتماد مردم». اکثریت قریب به اتفاق بر این باورند این یک بحران کوتاه نخواهد بود. 

اکثر افرادی که در لهستان و آلمان مورد بررسی قرار گرفتند، گفتند در زمینه مواد غذایی دست به معاملات بهتری می‌زنند. اکثریت شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی گفتند انتظار دارند زمستان امسال گرمایش خود را به دلیل قیمت بالای انرژی کاهش دهند. این نظرسنجی همچنین نشان داد شهروندان این 4 کشور به توانایی دولت‌های‌شان برای مدیریت بحران اعتماد کمی دارند. در انگلیس، اعتماد به حزب کارگر 20 امتیاز بیشتر از محافظه‌کاران بود. در فرانسه، حزبی که بیش از همه برای مقابله با بحران مورد اعتماد قرار گرفت، حزب راست افراطی ملی بود. این نظرسنجی همچنین نشان داد در حالی که روسیه - از نظر افرادی که در این نظرسنجی شرکت کردند - بیشترین مقصر این بحران است اما شرکت‌های انرژی و دولت‌های ملی نیز مسؤول این بحران هستند. به نظر می‌رسد بدبینی گسترده است و تعداد کمی از اروپایی‌ها انتظار دارند بحران هزینه زندگی بزودی پایان یابد و بیش از یک نفر از هر 3 نفری که در نظرسنجی انجام شده شرکت کرده‌اند مطمئن نیستند این بحران هرگز پایان یابد. 

به گفته یک شرکت مشاوره ریسک، ثروتمندترین کشورهای اروپایی با خطر افزایش ناآرامی‌های داخلی در زمستان، از جمله اعتراضات خیابانی و تظاهرات، به دلیل قیمت بالای انرژی و افزایش هزینه‌های زندگی مواجهند. آخرین گزارش Verisk درباره شاخص ناآرامی‌های مدنی نشان می‌دهد بیش از 50درصد از تقریبا 200 شهر اروپایی در 3 ‌ماهه دوم و سوم سال 2022 شورش را تجربه کرده‌اند که بیشترین تعداد کشورها از زمان انتشار این شاخص در سال 2016 است. هفته گذشته رگولاتورها هشدار دادند ساکنان بریتانیا با جهش 80 درصدی در صورتحساب سالانه انرژی خانوار مواجهند. بر اساس برآورد اولیه یورواستات، قیمت انرژی در منطقه یورو 38.3 درصد افزایش یافته، اگرچه این نرخ کمی کمتر از ماه قبل بود، در حالی که قیمت مواد غذایی با سرعت 10.6 درصد افزایش یافت.

 

* از توصیه جانسون به کتری خریدن تا دوش آب سرد

همه این موارد باعث شده است جانسون، نخست‌وزیر موقت انگلیس در یک سخنرانی بگوید باید هر انگلیسی یک کتری جدید بخرد. دویچه‌وله نیز در یادداشتی درباره وضعیت انرژی در آلمان نوشته بود باید اروپایی‌ها زمستان با آب سرد دوش بگیرند. در ایتالیا هم مردم به خیابان‌ها آمدند و قبض‌های برق را سوزاندند که اعتراضی به افزایش قیمت‌ها در این کشور است و دولت را مقابل مردم قرار داده است. بحران انرژی همچنین روی سیستم درمان بریتانیا که یک سیستم معروف در دنیاست، تأثیر گذاشته است. بر اساس مقاله‌ای که هفته گذشته در گاردین منتشر شد بحران انرژی به حدی روی سیستم درمان بریتانیا تأثیر گذاشته که سبب شده است نژادپرستی وارد این سیستم شود. در این مقاله نوشته شده با توجه به اینکه سیستم بهداشت و درمان بریتانیا امکانات محدودی دارد،‌ اولویت ارائه امکانات با سفیدپوستان است. در واقع موضوع بحران انرژی باعث شکاف و تغییر هویت تمدنی در اروپا شده است. در این بین چند روز است فیلمی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود مبنی بر اینکه یکی از مقامات ارشد آلمانی گفته است اهمیتی ندارد که مردم اروپا و آلمان یخ بزنند و آسیب ببینند، موضوع مهم این است که ما باید ایدئولوژی خودمان را در حمایت از اوکراین داشته باشیم. بحران انرژی در اروپا نشان داد مفاهیمی مانند کارکردگرایی، دموکراسی‌گرایی و در کل فلسفه سیاسی تحت تأثیر این بحران در حال تغییر است.