گروه اقتصادی: در سال‌های اخیر بحث‌های زیادی درباره ضعف کارکرد نظام مالیاتی کشور مطرح شده است؛ فشار زیاد بر بخش مولد اقتصاد، فرارها و معافیت‌های گسترده مالیاتی، غیبت مالیات به عنوان ابزار تنظیم‌گر در بازارهایی که پتانسیل سفته‌بازی دارند و سهم اندک آن در درآمدهای دولت، از مواردی است که طی سال‌های گذشته از سوی کارشناسان و سیاست‌گذاران امر مورد بحث قرار گرفته و بر لزوم اصلاح آنها تاکید شده است. در چند سال اخیر بویژه با مأموریتی که رهبر حکیم انقلاب برای اصلاح ساختار بودجه به دولت سابق (روحانی) دادند، انتظار می‌رفت نظام مالیاتی کشور به عنوان یکی از محورهای مهم اصلاحی در مرکز توجه دولت قرار گیرد، چرا که در حرکت به سمت اقتصاد بدون نفت، لازم بود ضمن کاستن از فشار مالیاتی بخش مولد اقتصاد، از طریق ایجاد پایه‌های جدید مالیاتی، جلوگیری از فرارهای مالیاتی و کاستن از معافیت‌های غیرضرور، درآمدهای مالیاتی افزایش یابد تا دولت بتواند با فشار کمتری کاهش درآمدهای نفتی را مدیریت کند، در حالی که در عمل دولت تدبیر و امید اقدام قابل توجهی در زمینه تحول نظام مالیاتی انجام نداد. در حال حاضر که حدود یک سال از عمر دولت سیزدهم سپری شده، عملکرد دولت را در حوزه مالیاتی ارزیابی می‌کنیم. 

یکی از ملزومات شکوفایی اقتصادی هر کشور در اختیار داشتن یک نظام مالیاتی کارآمد است به طوری که مالیات‌ستانی عادلانه باشد و درآمدهای مالیاتی در راستای بهبود اداره کشور به کار گرفته شود. 

در همین راستا در دولت سیزدهم درگاه‌های پرداخت و پوزها تقریبا به طور کامل به پرونده‌های مالیاتی متصل شد. نظم دادن به دستگاه‌های پرداخت باعث شد حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار مؤدی جدید شناسایی شده و البته از روش‌های دیگر هم از جمله بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات فعالان اقتصادی بر اساس اطلاعات طرف‌های ثالث، یک میلیون مؤدی دیگر نیز شناسایی شدند. در مجموع حدود 2.2 میلیون مؤدی مالیاتی جدید شناسایی شدند. اقدام دیگر در حمایت از بخش رسمی و خوش‌حساب اقتصادی کشور، کاهش نرخ مالیات واحدهای تولیدی از ۲۵ درصد به ۲۰ درصد بود؛ اقدامی که می‌تواند به رشد بیشتر تشکیل سرمایه در بخش‌های مختلف اقتصاد و رشد بیشتر اقتصاد کشور منجر شود. 

اقدام دیگر دولت، تفکیک حساب‌های شخصی از تجاری بود. هرچند این سیاست هنوز به طور کامل اجرایی نشده اما تاکنون باعث شده 2.5 برابر سال گذشته از اصناف مالیات دریافت شود. 

نکته ارزشمند در این رابطه، تمرکز دریافت مالیات از اصناف با درآمدهای بالا و کاهش فشار و بعضا بخشش مالیات اصناف کم‌درآمد است. طبق اعلام رئیس سازمان مالیاتی، از ۴ میلیون مؤدی که اظهارنامه داده‌اند، 1.6 میلیون اظهارنامه مالیات صفر و ۸۰۰ هزار اظهارنامه مالیات زیر ۵ میلیون تومان پرداخت می‌کنند. 

در مقابل ۵ درصد مؤدیان که جزو صنف‌های پردرآمد نظیر پزشکان، دندانپزشکان، طلافروشان، نمایشگاه‌داران اتومبیل و... هستند، حدود ۵۰ درصد مالیات مشاغل را پرداخت می‌کنند. این حرکت به معنی عدالت مالیاتی و نگرفتن مالیات از کم‌درآمدها و دریافت مالیات منصفانه از پردرآمدهاست. 

رویکرد دیگر دولت سیزدهم در نظام مالیاتی، حرکت به سمت هوشمندسازی مالیاتی و چرخش از نظام مالیاتی ممیزمحور به نظام مالیاتی داده‌محور و مبتنی بر اطلاعات برخط و به‌روز است. طبق اعلام رئیس سازمان مالیاتی، امسال در بحث مالیات اصناف ۳ میلیون واحد صنفی که مالیات خود را به شکل مالیات مقطوع یا توافقی قطعی کردند، یک بار هم به ادارات مالیاتی مراجعه نکردند، بلکه از طریق سامانه و تنها در ۵ دقیقه مالیات‌شان تعیین، تقسیط و پرونده آنها خاتمه داده شد. همچنین در بحث مالیات نقل‌و‌انتقال خودرو با همکاری پلیس راهور این امکان فراهم شد کسی که برای تعویض پلاک مراجعه می‌کند، در همان درگاه پرداخت پلیس راهور، مالیات خود را در لحظه و بدون مراجعه به دستگاه مالیاتی پرداخت کند. این اقدامات و اقدامات دیگری که دولت در دست اجرا دارد، وابستگی کشور به درآمدهای نفت را به مرور کاهش داده و مصرف درآمدهای نفتی را به زیرساخت‌ها هدایت خواهد کرد. 

عامل موفقیت دولت سیزدهم در افزایش درآمدهای مالیاتی، تمرکز بر خلأهای اخذ مالیات و به دام انداختن فراریان مالیاتی بوده است. با اقداماتی که دولت سیزدهم انجام داد، فراریان مالیاتی به تور افتادند. مثلا دولت ۲هزار و ۵۰۰ بدهکار مالیاتی را ممنوع‌الخروج کرد که آنها اقدام به واریز یک‌هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان مالیات کردند. 

برخی از مهم‌ترین دستاوردهای اقدامات دولت سیزدهم در زمینه اصلاح نظام مالیاتی در سال جاری به شرح زیر بوده است:

- عملکرد مالیات‌های مستقیم در ۴ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به چهاردوازدهم مصوب آن، معادل 105.1 درصد تحقق را نشان می‌دهد که نسبت به مدت مشابه سال قبل 94.4 درصد رشد داشته است. 

- مالیات اشخاص حقوقی در ۴ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به چهاردوازدهم مصوب سال، معادل ۱۲۷ درصد تحقق یافته و نسبت به عملکرد مدت مشابه سال قبل، به میزان ۱۳۰ درصد رشد داشته است.

- مالیات بر درآمد در ۴ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به چهار‌دوازدهم مصوب سال معادل ۸۶ درصد محقق شده و نسبت به عملکرد مدت مشابه سال ۱۴۰۰ به میزان ۴۷درصد رشد داشته است. 

- مالیات بر ثروت در ۴ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به چهاردوازدهم مصوب سال، معادل ۵۷ درصد تحقق یافته و نسبت به عملکرد مدت مشابه سال گذشته به میزان ۶۱درصد رشد داشته است. 

- مالیات‌های غیرمستقیم در ۴ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به چهاردوازدهم مصوب سال، 61.4 درصد محقق شده که نسبت به عملکرد مدت مشابه سال ۱۴۰۰ به میزان 43.9 درصد رشد داشته است. 

- در ۴ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ مالیات بر کالاها و خدمات نسبت به چهاردوازدهم مصوب آن ۷۹ درصد تحقق یافته و نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۰ به میزان 39.8 درصد رشد داشته است. 

- مالیات بر واردات در ۴ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به چهاردوازدهم مصوب سال، 26.7 درصد تحقق یافته و نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۰ به میزان 73.4 درصد رشد داشته است. 

- تعداد اظهارنامه‌های اشخاص حقیقی در سال ۱۴۰۰ با 3.5 درصد رشد نسبت به سال ۱۳۹۹ به بیش از یک میلیون و 200 هزار رسید. 

- مالیات پرداخت شده بر اساس اظهارنامه‌های اشخاص حقیقی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ با ۱۰۰ درصد رشد به رقم ۲۹۴۸ میلیارد تومان رسید.