گروه بین‌الملل: دور تازه درگیری‌ها در منطقه قره‌باغ کوهستانی که از شامگاه دوشنبه آغاز شده بود، صبح دیروز با یک آتش‌بس جدید میان جمهوری باکو و ارمنستان با میانجی‌گری روسیه متوقف شد. 

آذربایجان و ارمنستان متقابلا یکدیگر را به آغاز تهاجم در مناطق مرزی متهم می‌کنند اما با توجه به شواهد میدانی به نظر می‌رسد نیروهای باکو ضربات گسترده‌تری را به طرف مقابل وارد کرده‌اند. 

وزارت دفاع ارمنستان بامداد سه‌شنبه اعلام کرد نیروهای مسلح همسایه شرقی حوالی ساعت 12 شب دوشنبه به وقت محلی با حملات پهپادی و توپخانه‌ای به مناطق مرزی این کشور، مناطق مسکونی و زیرساخت‌ها را هدف قرار داده و تلفات زیادی به‌بار آورده‌اند. بر این اساس تا ساعت 4 صبح دیروز وضعیت بسیار متشنجی در امتداد مرز وجود داشت و زیرساخت‌های نظامی و غیرنظامی ارمنستان هدف قرار گرفته است. 

ایروان مدعی شده ساکنان چندین روستای ارمنی‌نشین مرزی به دلیل تشدید تنش در حال تخلیه خانه‌های خود هستند. 

در مقابل باکو گزارش‌های ایروان درباره «تهاجم همه‌جانبه» خود را تکذیب کرد. وزارت خارجه آذربایجان در بیانیه‌ای اعلام کرد از اواخر شب ۲۱ شهریور، واحدهای نیروهای مسلح ارمنستان در مسیرهای داش‌کسن، کلبجر و لاچین در مرز با این کشور اقدامات تحریک‌آمیز گسترده‌ای انجام دادند که منجر به تلفات انسانی شده است. 

بر این اساس باکو نیروهای ارمنستان را متهم کرد از مناطق کوهستانی قره‌باغ و دره‌های موجود برای مین‌گذاری مناطق و مسیرهای تدارکاتی بین مواضع ارتش آذربایجان استفاده کرده‌اند. 

همچنین وزارت دفاع این کشور از اقدامات تلافی‌جویانه قاطع برای جلوگیری از تحریکات نیروهای ارمنی خبر داد. 

در این بیانیه، خرابکاران ارمنی- اشاره به نیروهای نظامی جمهوری خودخوانده آرتساخ - متهم به انفجار معادن و تخریب جاده‌ها و زیرساخت‌ها در سمت آذری مرز در اوایل هفته شده‌اند که باعث تعداد نامشخصی از تلفات نظامی شده است. اهمیت این درگیری‌ها از آن رو است که حدود یک ماه پس از ساخت بزرگراه جدیدی توسط جمهوری باکو انجام می‌شود که کریدور لاچین، یعنی تنها راه ارتباطی بخش شمالی قره‌باغ کوهستانی با ارمنستان را دور می‌زند. این بزرگراه یکی از پروژه‌های مهم زیربنایی در قلمرو منطقه اقتصادی قره‌باغ و شرق زنگزور معرفی شده که به طرف آذری اجازه می‌دهد بدون ورود به شهر لاچین به مناطق جنوبی این جمهوری وارد شود. 

ساخت بزرگراه جدید بدون ورود به شهر لاچین، اوایل تابستان پارسال به دنبال بازپس‌گیری بخش بزرگی از مناطق قره‌باغ از ارمنستان آغاز شد. طول کل جاده 32 کیلومتر است که 10 کیلومتر آن در خاک ارمنستان واقع شده است. 

صبح دیروز به دنبال گفت‌وگوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، پیشنهاد آتش‌بس میان ۲ طرف مطرح شد. 

وزارت خارجه روسیه اعلام کرد مسکو از ارمنستان و آذربایجان خواسته از تشدید بیشتر اوضاع خودداری کنند، خویشتنداری نشان دهند و به آتش‌بس احترام بگذارند. در نهایت به گزارش بخش آذری اسپوتنیک، باکو و ایروان بر سر آتش‌بس از ساعت 8 سه‌شنبه به وقت مسکو (ساعت 9 به وقت باکو) به توافق رسیدند. 

ارمنستان و آذربایجان از زمانی که استقلال خود را از اتحاد جماهیر شوروی اعلام کردند، عمدتا بر سر قره‌باغ کوهستانی با هم در ستیز بوده‌اند. طرف ارمنی اوایل دهه 1990 کنترل بیشتر مناطق محصور قره‌باغ و مناطقی را که آن را به ارمنستان متصل می‌کردند، به دست گرفت اما سپتامبر 2020 باکو کارزاری را برای بازپس‌گیری آن با کمک پهپادهای عرضه شده توسط ترکیه آغاز کرد. در نهایت با آتش‌بسی که با میانجیگری مسکو بین ۲ طرف برقرار شد، نیمی از مناطقی که قبلا توسط جمهوری خودخوانده آرتساخ کنترل می‌شد به باکو واگذار شد و در مقابل نیمی از قره‌باغ کوهستانی به ارمنی‌های ساکن آن اختصاص یافت و توسط نیروهای حافظ صلح روس محافظت شد. 

 

* تکاپوی بین‌المللی ارمنستان

منابع ارمنی دیروز از تکاپوی گسترده نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان متعاقب درگیری‌های جدید قره‌باغ خبر داده‌اند. او در نخستین ساعات صبح دیروز با تشکیل جلسه اضطراری شورای امنیت ملی کشورش، برای اقدامات فوری و متقابل تصمیم‌گیری کرد. پس از این نشست دفتر نخست‌وزیری ارمنستان در بیانیه‌ای از ارسال شکایت رسمی به فدراسیون روسیه به عنوان رئیس سازمان پیمان امنیت جمعی CSTO به منظور اجرای مفاد معاهده دوستی، همکاری و کمک متقابل خبر داد. 

مقر مرکزی این سازمان در مسکو نیز با انتشار بیانیه‌ای «توسل به زور» در مناطق مرزی ارمنستان و جمهوری آذربایجان را محکوم و اعلام کرد: «استفاده از زور در مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان غیرقابل قبول است، باید از روش‌ها و توافقات سیاسی و دیپلماتیک استفاده شود». این سازمان همچنین اعلام کرد کار روی استفاده از مکانیسم‌های سازمان پیمان امنیت جمعی برای حل‌و‌فصل وضعیت در مرز ۲ کشور قفقار شمالی سازماندهی شده است. 

با این حال به گزارش شبکه آرتی، هنوز درخواست رسمی ایروان به مسکو ارائه نشده و مشخص نیست این کشور به دنبال چه نوع کمکی از سازمان پیمان امنیت جمعی است؛ یک پیمان دفاعی متقابل و مشابه بلوک ناتو متشکل از ۶ جمهوری شوروی سابق شامل روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان. مسکو و ایروان همچنین معاهده دوستی، همکاری و کمک متقابل جداگانه‌ای دارند که بیست‌و‌پنجمین سالگرد آن را حدود ۳ هفته پیش جشن گرفتند. ایروان همچنین به شورای امنیت سازمان ملل اعتراض کرده و احتمال دارد نشست ویژه این شورا در نیویورک به همین مناسبت برگزار شود. 

پاشینیان در پارلمان ارمنستان نیز حضور یافت و برای قانونگذاران درباره درگیری‌های شدید با همسایه توضیحاتی ارائه داد و گفت ۴۹ سرباز ارمنستانی در جریان درگیری‌های شامگاه دوشنبه کشته شده‌اند. پاشینیان همچنین تماس‌های متعددی با روسای‌‌جمهور ایران، روسیه، فرانسه و وزیر خارجه ایالات متحده برقرار کرد. او در تماس‌های تلفنی با پوتین و مکرون درباره اقدامات تحریک‌آمیز و تهاجمی نیروهای مسلح آذربایجان علیه ارمنستان و لزوم واکنش سریع جامعه بین‌المللی به این رویداد صحبت کرد. 

 

* حمایت یک‌جانبه آنکارا از باکو

سخنگوی دولت ترکیه دیروز در واکنش به دور تازه درگیری‌ها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، بدون توضیحی درباره وضعیت دور تازه درگیری‌های قره‌باغ، حمایت آنکارا از باکو را تحت هر شرایطی اعلام داشت. 

به گزارش ترند نیوز، خبرگزاری رسمی باکو، «ابراهیم کالین» سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه در توئیتی نوشت: «درگیری‌ها در مرز جمهوری آذربایجان و ارمنستان نگران‌کننده است. با توجه به ادامه مذاکرات، ارمنستان باید از اقدامات تحریک‌آمیز خودداری کند. صلح و ثبات تنها بر اساس تمامیت ارضی و حقوق مشروع آذربایجان قابل دستیابی است. ترکیه در کنار آذربایجان است».

مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه این کشور نیز در این باره گفت: «ارمنستان باید اقدامات تحریک‌آمیز خود را متوقف کند و بر مذاکرات صلح و همکاری در چارچوب آشتی‌ای که با جمهوری آذربایجان به آن دست یافته است، متمرکز شود».

***

گروه سیاسی: دور جدید تنش‌های مرزی میان ارمنستان و آذربایجان بامداد سه‌شنبه آغاز شد و رسانه‌های محلی از وقوع درگیری مسلحانه شدید بین نظامیان ارمنستانی و آذربایجان در مناطق مرزی خبر دادند. در همین حال وزارتخانه‌های دفاع ارمنستان و آذربایجان تایید کردند که در چند نقطه از مرز تیراندازی و تبادل آتش صورت گرفته است. ایروان اوایل روز گذشته اعلام کرد ارتش آذربایجان اواخر روز دوشنبه با استفاده از توپخانه و هواپیماهای بدون سرنشین مناطقی را در ارمنستان گلوله‌‌باران کرده است. 

به گزارش «وطن‌امروز»، درگیری‌های بین نظامیان ارمنستان و باکو در مرز 2 کشور واکنش جمهوری اسلامی ایران را هم به همراه داشت. بر این اساس رئیس‌جمهور در تماس تلفنی نخست‌وزیر ارمنستان با اشاره به اینکه امنیت در منطقه قفقاز برای جمهوری اسلامی ایران بسیار حائز اهمیت است، تصریح کرد: مرزهای تاریخی ایران و ارمنستان بستر رفاه، همگرایی و امنیت منطقه محسوب می‌شود و تهران مصمم به ادامه همکاری در همه زمینه‌ها به نفع رفاه و ثبات منطقه است. 

حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی پیش از ظهر سه‌شنبه در پاسخ به تماس تلفنی «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان، با ابراز نگرانی از تداوم تنش در منطقه گفت: منطقه قفقاز شرایط خاصی را طی می‌کند و متاسفانه هنوز آرامش به این منطقه بازنگشته است. رئیس شورای‌ عالی امنیت ملی همچنین با اشاره به نفوذ رژیم صهیونیستی در منطقه، حضور آن را ضدامنیت و تهدیدی برای کل منطقه از جمله میزبانانش معرفی کرد. رئیسی با بیان اینکه پیوسته اوضاع و تحولات را در منطقه قفقاز رصد می‌کنیم، خاطرنشان کرد: منطقه تحمل جنگ دیگری را ندارد. رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه امنیت در منطقه قفقاز برای جمهوری اسلامی ایران بسیار حائز اهمیت است، تصریح کرد: امضا‌کنندگان بیانیه سه‌‌جانبه آتش‌بس به مفاد آن پایبند باشند و از هر گونه اقدامی در جهت ایجاد تنش در منطقه دوری کنند. حجت‌الاسلام رئیسی افزود: مرزهای تاریخی ایران و ارمنستان بستر رفاه، همگرایی و امنیت منطقه محسوب می‌شود و تهران مصمم به ادامه همکاری در همه زمینه‌ها به نفع رفاه و ثبات منطقه است. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان نیز در این تماس تلفنی با ارائه گزارشی از آخرین وضعیت تحولات در منطقه قفقاز، گفت: جمهوری اسلامی ایران همواره در رفع تنش‌ها و بحران‌های منطقه نقشی سازنده و تاثیرگذار داشته است. نیکول پاشینیان، همچنین با ابراز خرسندی از روابط رو به گسترش تهران و ایروان، تاکید کرد: ارمنستان به دنبال تعمیق روابط با جمهوری اسلامی ایران در تمام زمینه‌هاست. 

گفتنی است ایران بارها به طرف آذری و ترکیه نسبت به تغییر ژئوپلیتیک منطقه قفقاز هشدار داده و بر مخالفت خود در این زمینه تأکید کرده‌ است. در همین خصوص علاوه بر تاکید رهبر انقلاب در دیدار رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در سفر اخیرش به مسکو و در نشست خبری با «سرگئی لاوروف» همتای روس خود اعلام کرد: در قفقاز عدم تغییر ژئوپلیتیک در منطقه مورد توجه جدی ما است. 

همچنین به نقل از رسانه‌های ارمنستانی، طی این مکالمه نیکول پاشینیان گزارشی از درگیری مرزی رخ داده با نیروهای آذربایجان ارائه داد. رئیسی نیز در این مکالمه تلفنی خاطرنشان کرد: جنگ جدید در منطقه قفقاز جنوبی غیرقابل قبول است و ایران به دقت تحولات جاری را دنبال می‌کند. رئیسی تاکید کرد: همه مناقشات منطقه باید به صورت مسالمت‌آمیز حل‌وفصل شود و موضع ایران در قبال تمامیت ارضی کشورها روشن است. رئیس‌جمهور با استناد به سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره اهمیت مرز چند هزار ساله ایران و ارمنستان اظهار داشت: ارتباط ایران با ارمنستان نباید به خطر بیفتد و راه‌های ارتباطی نیز باید تحت حاکمیت دولت‌ها باشد. رئیسی با تاکید بر اینکه ایران آماده حمایت از برقراری صلح در منطقه است، گفت: موضوع امنیت ارمنستان برای ایران مهم است.

 

* آمادگی ایران برای مساعدت به منظور حل‌وفصل اختلافات

همچنین ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته ضمن ابراز نگرانی از تشدید تنش و درگیری‌های مرزی بین 2 کشور، خواستار خویشتنداری و حل و فصل اختلافات از طریق مسالمت‌آمیز و بر اساس حقوق بین‌الملل بین 2 کشور شد. وی بار دیگر غیرقابل پذیرش بودن هر گونه تغییرات در مرزهای جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان را مورد تأکید قرار داد و افزود: جمهوری اسلامی ایران به دقت تحولات مرتبط با این موضوع را تحت نظر دارد. 

سخنگوی دستگاه دیپلماسی همچنین در ادامه ضرورت رعایت تمامیت ارضی 2 کشور جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان را مورد اشاره قرار داد و آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای هر گونه مساعدت به منظور حل‌وفصل اختلافات بین 2 کشور همسایه را اعلام کرد.