گروه بین‌الملل: نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا روز یکشنبه پس از آغاز دور تازه درگیری‌ها بین ارمنستان و آذربایجان که منجر به کشته شدن بیش از 200 نفر در این هفته شد، وارد پایتخت ارمنستان شد. پلوسی با سفر به ایروان سومین سفر بحث‌برانگیز خود از ابتدای سال جاری میلادی را ترتیب داد. او ماه مه در آغاز جنگ اوکراین و روسیه از کی‌یف، پایتخت اوکراین بازدید و با ولودیمیر زلنسکی دیدار کرد. وی همچنین در ماه آگوست با سفر به تایوان حساسیت پکن را برانگیخت و منطقه شرق آسیا را برای دست‌کم 2 هفته درگیر التهاب و تنش کرد. اکنون نیز در بحبوحه دور جدید درگیری جمهوری آذربایجان با ارمنستان بر سر مسائل مرزی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا در صدر هیاتی متشکل از نمایندگان کنگره از جمله 2 نماینده ارمنی کنگره آمریکا به ارمنستان سفر کرده است. حال پلوسی بالاترین مقام آمریکایی است که از زمان استقلال ارمنستان در 30 سال پیش، به این کشور سفر کرده است. در عکسی که توسط دولت ارمنستان منتشر شده است، نانسی پلوسی، مورد استقبال «آلن سیمونیان» رئیس مجلس ملی ارمنستان قرار گرفت. بنا به اعلام دفتر پلوسی، وی در این سفر با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان دیدار می‌کند تا بنا بر آنچه در اطلاعیه دفتر رئیس کنگره آمریکا آمده  «حمایت مستحکم و مستمر ایالات متحده» را از ارمنستان برای حل و فصل پایدار مناقشه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان اعلام کند. به این ترتیب می‌توان سفر پلوسی را از ۲ منظر کنش‌گری آمریکا در حوزه نفوذ روسیه و تحولات سیاسی معطوف به انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا  بررسی کرد.

 

* اهداف انتخاباتی پلوسی از سفر به ارمنستان

این سفر به عنوان یک اقدام سیاسی توسط پلوسی در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای در نوامبر تلقی شده است. دفتر وی در بیانیه‌ای اعلام کرد او بالاترین مقام آمریکایی است که از زمان استقلال ارمنستان در 30 سال پیش با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، به این کشور سفر کرده است. «جکی اسپیر» و «آنا جی. اشو» 2 نماینده ارمنی آمریکایی از کالیفرنیا پلوسی را در این سفر همراهی می‌کنند. «فرید شفیف» از مرکز تحلیل روابط بین‌الملل در این باره به الجزیره گفت دلیل سفر پلوسی، تامین آرای آمریکایی‌- ارمنی‌ها برای انتخاب مجدد در انتخابات میان‌دوره‌ای آتی است. او سفر پلوسی را یک ترفند صرفا سیاسی خواند و گفت: حوزه انتخابیه او در کالیفرنیا بشدت تحت تأثیر آرای ارامنه است. در انتخابات میان‌دوره‌ای نوامبر، همه ۴۳۵ کرسی مجلس نمایندگان آمریکا و ۳۵ کرسی از ۱۰۰ کرسی سنا با هم رقابت خواهند کرد. این دیدار، آخرین تلاش پلوسی برای قدرتمند نشان دادن توان دیپلماتیک کنگره آمریکاست که اکنون در اختیار دموکرات‌هاست. 

 

* نمادسازی به سبک پلوسی

نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا، آذربایجان را به دلیل درگیری کنونی با ارمنستان مقصر دانست و به ایروان پیشنهاد کمک امنیتی کرد. پلوسی گفت سفرش با توجه به «حملات غیرقانونی و مرگبار آذربایجان به ارمنستان» از اهمیت بالایی برخوردار است. واشنگتن پست در همین رابطه نوشت: «رئیس مجلس نمایندگان ایالات‌متحده حمایت خود را از ارمنستان در آنچه می‌گوید مبارزه بین دموکراسی و خودکامگی است، ابراز می‌کند». پلوسی روز یکشنبه در کنفرانس خبری گفت: «ما شدیدا این حملات را محکوم می‌کنیم. این توسط آذری‌ها آغاز شد و باید آن را به رسمیت شناخت». پلوسی سفر خود را به عنوان تلاشی برای تقویت حمایت از آنچه او به عنوان چراغ «دموکراسی» معرفی کرد، انجام داد. وی دیروز در کنفرانسی خبری گفت: «امنیت ارضی، حاکمیت و دموکراسی ارمنستان برای ما در آمریکا ارزشمند است». پلوسی تاکید کرد: «در روابط خود با سایر کشورها باید از نفوذ و اهرم خود استفاده کنیم و نشان دهیم دموکراسی و حاکمیت ارمنستان یک اولویت است». سومین مقام عالی‌رتبه آمریکا وعده داد قطعنامه محکومیت اقدام تجاوزکارانه آذربایجان بزودی در کنگره مطرح خواهد شد. پلوسی در سفر به تایوان هم به دوگانه‌سازی دموکراسی / دیکتاتوری دامن زد؛ اظهارنظری که با واکنش شدید مقامات پکن مواجه شد. برخی کارشناسان معتقدند این اظهارنظر پلوسی در راستای نمادسازی از آمریکا به عنوان حامی دموکراسی و جبهه‌بندی در برابر دیگر کشورهاست.

 

* واکنش جمهوری آذربایجان به سخنان پلوسی

جمهوری آذربایجان روز یکشنبه سخنان نانسی پلوسی را که باکو را به آغاز درگیری‌ها با ارمنستان متهم کرده بود، بی‌اساس، ناعادلانه و لطمه‌زننده جدی به تلاش‌های صلح میان ۲ جمهوری دانست.

 

*سیاست‌گذاری آمریکا در حیاط خلوت روسیه

موضع پلوسی علیه جمهوری آذربایجان و حمایت از ارمنستان را می‌توان قطعی‌ترین موضع عمومی یک مقام ارشد آمریکایی نسبت به یکی از طرفین درگیر در تحولات اخیر قفقاز قلمداد کرد. تا پیش از این وزارت خارجه آمریکا نسبت به جنگ ابراز نگرانی کرده و خواستار آرامش شده بود اما هیچ یک از طرفین را سرزنش نکرده بود. اتخاذ موضع پلوسی در حیاط خلوت روسیه به نفع یکی از طرفین درگیری در حالی صورت گرفته است که روسیه بارها سفر پلوسی به تایوان را محکوم کرده است؛ وضعیتی که نشان‌دهنده ضعف نگاه راهبردی دولت روسیه در جریان درگیری‌های قفقاز است. از سال 2020 پس از وقوع درگیری‌های گسترده در قفقاز بین ارمنستان و آذربایجان بر سر قره‌باغ، دولت روسیه به بهانه غربگرا بودن دولت ارمنستان و شخص پاشینیان از مداخله جدی در این مناقشه خودداری کرد تا دولت ارمنستان را تضعیف کند؛ اتفاقی که سرانجام منجر به کاهش حوزه نفوذ روسیه در ارمنستان شد. مسلما بحث ورود یا تداوم حضور در حوزه‌های نفوذ برای دولت بایدن از اهمیت بسزایی برخوردار است و این انتظار می‌رفت که با کاهش نقش‌آفرینی روسیه در این منطقه شاهد بازیگری آمریکا در قفقاز باشیم. البته جنگ اوکراین نیز سبب شده عمده تمرکز مسکو متوجه نبرد در جبهه غربی شود. با این حال ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه روز جمعه گفته بود روسیه هنوز منابع کافی برای میانجیگری در مناقشه دارد. 

روسیه متحد نظامی اصلی ارمنستان است، دارای یک پایگاه نظامی در شمال ارمنستان و نیروهای حافظ صلح در امتداد خط تماس در قره‌باغ کوهستانی است که ارمنستان و آذربایجان بر سر آن در سال 2020 جنگ کردند. با این حال پس از درخواست کمک ارمنستان از سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO)، یک اتحاد نظامی به رهبری روسیه از جمهوری‌های شوروی سابق که شامل ارمنستان و نه آذربایجان می‌شود، این سازمان روز سه‌شنبه تصمیم به اعزام یک مأموریت نظارتی گرفت. در همین رابطه سیمونیان، رئیس پارلمان ارمنستان گفت از پاسخ ناراضی است و سازمان پیمان امنیت جمعی را به تپانچه‌ای تشبیه کرد که گلوله شلیک نمی‌کند. پلوسی گفت جالب است که ارمنستان از پاسخ روسیه ناامید شده است.