گروه بین‌الملل: شامگاه دوشنبه به وقت نیویورک، پیش از آغاز نشست سران مجمع عمومی سازمان ملل متحد، شورای وزیران کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس با «وانگ یی» وزیر خارجه چین در حاشیه هفتاد‌و‌هفتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک دیدار کردند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده از الشرق‌الاوسط، در این جلسه به روابط همکاری و دوستی‌ای که شورای همکاری خلیج‌فارس و چین را در سطوح مختلف با هدف تامین منافع متقابل پیوند می‌دهد، پرداخته شد. آنها همچنین آخرین تحولات مربوط به مذاکرات تجارت آزاد بین 2 طرف را مورد بررسی قرار دادند. این گزارش می‌افزاید کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس تمایل متقابل خود را برای تقویت و توسعه روابط تجاری و اقتصادی با چین ابراز کردند. همچنین بحث‌هایی درباره تحولات امنیتی و سیاسی منطقه شد و بر اهمیت حفظ همکاری بین شورای همکاری خلیج‌فارس با چین و تقویت فرصت‌های همکاری برای تامین منافع مشترک تاکید شد. برگزاری این دیدار از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس با وزیر خارجه چین را می‌توان نشانه‌ای از کاهش نفوذ آمریکا در منطقه و تغییر محسوس در نظم جهانی دانست.

در همین رابطه  «وطن امروز» در گزارشی به بررسی روابط کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با چین در پی تضعیف آمریکا در منطقه غرب آسیا و افزایش نفوذ چین در این منطقه پرداخته است. نمایندگان شورای همکاری خلیج‌فارس در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با وانگ‌یی، وزیر خارجه چین دیدار کردند که این موضوع نشان‌دهنده آن است کشورهای عربی با سرعت بسیار زیاد به دنبال گسترش روابط نظامی و اقتصادی با چین هستند و یک دهن‌کجی هم به آمریکا می‌کنند که در شرایط فعلی رابطه مناسبی با برخی کشورهای عربی ندارد. انرژی، صنعت اصلی کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس اسـت و چـین بـرای توسعه اقتصادی خود، به یک بازار باثبات انرژی نیاز دارد. سیاست خارجی چین مبتنی بر چند نظریه و اول از همه نظریه توازن بین‌المللی (International Harmony) است. نظریه دیگری که رئیس‌جمهور کنونی چین «شی‌جین‌پینگ» آن را مطرح کرده استفاده از منابع طبیعی کشورهای جهان از جمله کشورهای عربی و آفریقایی برای منافع همگان بر پایه نظریه برد- برد

 (win-win theory) است.  همچنین نظریات جهان چندقطبی در سیاست جهانی و همکاری مسالمت‌آمیز و پروژه عظیم جاده جدید ابریشم که از یک دهه پیش آغاز شده در راستای راهبرد کلان سیاست خارجی چین تعریف می‌شود.

 

* طرح «یک کمربند - یک جاده» چین در خاورمیانه

 چین در پروژه «یک کمربند - یک جاده» با 18 کشور عربی قرارداد امضا کرده و 9 کشور عربی نیز در بانک توسعه آسیایی سرمایه‌گذاری کرده و از اعضای مؤسس آن بوده‌اند. همچنین همکاری‌های دوجانبه در عرصه‌های نفت، گاز، برق، انرژی هسته‌ای و انرژی‌های تجدیدپذیر همواره رو به گسترش بوده است. سال 1394 بود که چین سندی درباره سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی در جهان منتشر کرد. در همان سال چین سندی را منتشر کرد که هدف اصلی آن «همکاری همه‌جانبه و توسعه مشترک اقتصادی و نظامی» چین با کشورهای عربی بویژه کشورهای حوزه خلیج‌فارس بود. اقدامات پیشنهادی چین برای ساخت «کمربند اقتصادی جاده‌ ابریشم» و «راه دریایی ابریشم در قرن بیست‌ویکم» یک همکاری را با الگوی «3+۲+1» ایجاد کرده است. همکاری در زمینه‌ انرژی هسته‌ای مرکز این الگو است. همچنین ساخت زیربناها و تسهیل تجارت و سرمایه‌گذاری 2 ضلع دیگر این الگوی همکاری هستند. 3 حوزه‌ ارزشمند و جدید فناوری انرژی هسته‌ای، ماهواره‌های فضایی و انرژی‌های نو، زمینه‌های‌ پیشرفت همکاری‌ها هستند. بر اساس برآوردهای صورت گرفته، چین تاکنون نزدیک به یک تریلیون دلار (هزینه نهایی طرح 3.6 تریلیون دلار برآورد شده است) برای توسعه ابتکار «یک کمربند - یک جاده» هزینه کرده است. با نگاهی مختصر به هر 2 مسیر «جاده جدید ابریشم» کاملا روشن است که منطقه «خاورمیانه» قلب این کریدور بزرگ اقتصادی است؛ بر همین اساس چین برای تکمیل پروژه خود سراغ قدرت‌های تأثیرگذار منطقه همچون ایران، عربستان سعودی و ترکیه رفته و با انعقاد موافقتنامه‌های راهبردی گامی بلند به سوی تثبیت این پروژه برداشته است. چین با آنکه سیاست متنوع‌سازی سبد تأمین منابع هیدروکربن را دنبال می‌کند اما وابستگی قابل توجهی به منابع منطقه غرب آسیا دارد. 

 

* چین خریدار عمده نفت کشورهای عربی

بر اساس آمارهای منتشر شده، عربستان سعودی 19 درصد، عراق ۱۰ درصد و عمان ۷ درصد نفت چین را تأمین می‌کنند. این رقم معادل نیمی از سهم منطقه خاورمیانه در صادرات نفت به پکن است. همچنین چینی‌ها به دلیل افزایش فزاینده نیاز به گاز LNG روابط خود با قطر را گسترش داده و تبدیل به یکی از واردکنندگان این ماده شده‌اند. سال ۲۰۱۹ میلادی در قرارداد امضا شده بین چین و قطر قرار شد «قطر پترولیوم» از سال ۲۰۲۲، 3.5 ‌میلیون تن گاز طبیعی مایع را برای مدت ۱۵ سال به شرکت چینی عرضه کند. بنابراین صادرات LNG قطر به چین سالانه به بیش از 15.5 میلیون تن خواهد رسید. سال ۲۰۱۹ حجم روابط اقتصادی میان امارات و آمریکا 24.5 میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که حجم تبادلات اقتصادی میان امارات و چین عدد ۴۶ میلیارد دلار را به ثبت رسانده است. همچنین در همان سال حجم روابط اقتصادی میان سعودی و آمریکا 37.7 میلیارد دلار بوده اما در مقابل میزان روابط اقتصادی میان چین و سعودی ۶۳ میلیارد دلار را نشان می‌دهد. 

 

* چین راهبر کشورهای شورا در سازمان ملل

در بخشی از سند مشترک راهبردی چین و کشورهای عربی، چین از روند صلح خاورمیانه و تشکیل کشور مستقل فلسطین بر اساس مرزهای تعیین‌شده تا پیش از سال ۱۹۶۷ و بیت‌المقدس به عنوان پایتخت آن حمایت کرد. چین مایل است مشورت و همکاری با کشورهای عربی را تقویت کند و نیز به صورت مشترک با اعراب اهداف و اصول منشور ملل متحد را تقویت و دستورالعمل ۲۰۳۰ سازمان ملل را در راستای توسعه‌ مداوم، حفاظت از عدالت و برابری بین‌المللی و عادلانه‌تر کردن نظم جهانی اجرا کند. 

 

* نشست‌های همکاری چین با کشورهای عربی

سال 2013 چین و کشورهای عربی یک نشست بزرگ برگزار کردند. اجلاس همکاری چین و کشورهای عربی ۱۱ سال پیش با اهداف گفت‌وگو، همکاری، صلح و توسعه ایجاد شد. این اجلاس به یک طرح مهم برای گفت‌وگوی مشترک و همکاری برنامه‌ریزی‌شده میان 2 طرف بر اساس برابری و منافع مشترک تبدیل شده است. سپتامبر 2018 دور ششم کنفرانس همکاری چین و جهان عرب در قاهره برگزار شد و در حاشیه آن دبیرکل اتحادیه عرب تفاهمنامه با سازمان چینی همکاری جهانی برای گسترش انرژی (GEIDCO) را امضا کرد. 

 

* میلیاردها دلار حجم مبادلات چین و عرب‌ها

همچنین در چارچوب پروژه «یک کمربند- یک جاده»، «مرکز چینی- عربی انتقال فناوری» با 8 شعبه در کشورهای عربی راه افتاد. سال 2022 هم مطلبی درباره حجم تبادلات کشورهای عربی و چین منتشر شد. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط مجمع همکاری چین و کشورهای عربی در توئیتر، عربستان سعودی بیش از یک‌چهارم تجارت کشورهای عربی با چین را به خود اختصاص داده و بزرگ‌ترین شریک تجاری پکن در خاورمیانه و شمال آفریقاست. حجم مبادلات تجاری چین با عربستان در سال 2021 حدود 87.3 میلیارد دلار بوده و امارات با حجم مبادلات تجاری 72.4 میلیارد دلار در رتبه دوم و عراق با 37.3 میلیارد دلار در رتبه سوم قرار گرفته است. در میان کشورهای خاورمیانه، ترکیه با 34.2 میلیارد دلار در جایگاه چهارم و سلطان‌نشین عمان با حجم 32.1 میلیارد دلار در رتبه پنجم مبادلات تجاری با چین قرار گرفته است. چین نخستین شریک تجاری عربستان سعودی و پس از آن ایالات متحده قرار دارد، در حالی که عربستان سعودی بزرگ‌ترین شریک چین در غرب آسیا و شمال آفریقاست. طی 2 دهه گذشته، عربستان سعودی توانسته است با پیشی گرفتن از روسیه، همسایه شمالی و شریک استراتژیک پکن، به صادرکننده شماره یک نفت به چین تبدیل شود. عربستان سعودی به طور متوسط 1.8 میلیون بشکه نفت در روز به چین صادر می‌کند. از طرف دیگر شیوع پاندمی «کووید-19» از اوایل سال 2020، منجر به شکست‌های جدی در چین و کشورهای عربی شده است. چین و کشورهای عربی اقدامات سریعی را برای مقابله با این همه‌گیری و تقویت همکاری‌های دوجانبه در زمینه بهداشت انجام داده‌اند. 22 کشور عربی، اتحادیه عرب، شورای همکاری خلیج‌فارس و مردم عرب در سخت‌ترین لحظات مبارزه با کرونا از چین حمایت قاطع کرده‌اند. 

 

* کمک عرب‌ها به چین در کرونا

 بر اساس آمار، اعضای اتحادیه کشورهای عربی حدود 10 میلیون ماسک، حدود 3.2 میلیون جفت دستکش و 100 هزار لباس، وسایل حفاظتی و 65000 عینک اهدا کرده‌اند. قطر ایرویز همچنین نخستین شرکت هواپیمایی است که مواد ضداپیدمی را به صورت رایگان به چین ارسال کرد. مقامات دولت‌های عربی و شخصیت‌های تجاری این کشورها حمایت خود را از دولت و مردم چین در مبارزه با همه‌گیری اعلام کردند. دکتر هالا زاید، وزیر بهداشت مصر به عنوان فرستاده ویژه عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر به چین رفت تا حمایت دولت و مردم مصر و اعتماد آنها به چین در غلبه بر «کووید-19» را اعلام کند. شورای وزیران بهداشت کشورهای عربی تصمیم ویژه‌ای گرفت و بیانیه‌ای را در پنجاه‌و‌سومین نشست این شورا برای حمایت از مبارزه چین با این همه‌گیری صادر کرد. از طرف دیگر نهمین نشست وزیران مجمع همکاری چین و عرب در 6جولای 2020 با موفقیت به صورت آنلاین برگزار شد که 3 سند اقتصادی و بهداشتی نتیجه این نشست بود. عربستان نیز با تأمین 19 درصد نفت وارداتی چین، بزرگ‌ترین تأمین‌کننده نفت چین در منطقه خارومیانه است. طبق برآورد وزارت بازرگانی چین، تجارت بین 2 کشور از سال 1999 به بعد، به طور متوسط 41 درصد رشد داشته است. صادرات نفت عربستان به چین از 440 هزار بشکه در سال 2004 به 500 هزار شبکه در سال 2005 افزایش یافت. این افزایش بعد از توافق آرامکو، غول نفتی عربستان با ساینوپک برای صدور روزانه یک میلیون بشکه نفت به چین تا سال 2010 صورت گرفت. در یکی دیگر از بزرگ‌ترین معاملات تجاری بین چین و عربستان، شرکت نفت چین و شرکت پتروشیمی این کشور «SINOPEC» با شرکت آرامکوی عربستان جهت صرف 300 میلیون دلار برای توسعه منابع گاز طبیعی عربستان در نزدیکی حوزه قوار به توافق رسیدند.