با آنکه دولت سیزدهم با همکاری مجلس شورای اسلامی برنامه‌های خود را در راستای اجرای طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده عملیاتی کرده است اما کارشناسان و جمعیت‌شناسان معتقدند خانواده‌ها نباید از بیم آینده، نسبت به فرزندآوری بی‌توجه شوند، چرا که طبق پیش‌بینی‌‌ها و پژوهش‌های به عمل آمده در 2 تا 3 دهه آینده مشکلی از حیث اقتصادی، اشتغال و... با توجه به ظرفیت‌های ایجاد شده در کشور، نسل آینده را تهدید نمی‌کند. به گزارش «وطن‌امروز»، بحران سالمندی در دهه‌های آینده موضوع مهمی است که مورد توجه است، چرا که طبق پیش‌بینی‌‌ها در صورت کم‌توجهی به رشد میزان جمعیت کشور، ایران در 25 سال آینده به جرگه کشورهای سالمند می‌پیوندد؛ موضوع مهمی که اقتصاد و امنیت کشور را با توجه به کاهش میزان جمعیت جوان در آینده تهدید می‌کند. طبق گزارش‌های موجود هم‌اکنون حدود 10 میلیون نفر از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند و چنانچه توجه خاصی به جوانی جمعیت نشود بی‌تردید در  25 تا 30 سال آینده یک‌سوم جمعیت کشور سالمند خواهند شد. 

در این باره رئیس مرکز مطالعات پژوهشی و دانشگاهی جمعیت کشور در گفت‌وگو با «وطن ‌امروز» گفت: موضوع سالخوردگی جمعیت کشور پدیده‌ای اجتماعی، فرهنگی، مدیریتی و جمعیت‌شناختی است. این موضوع روندی است که در تمام دنیا اتفاق افتاده اما متاسفانه در ایران چنین پدیده‌ای با سرعت بیشتری در حال وقوع است. از طرفی ویژگی نگران‌کننده‌ای که بحث سالخوردگی کشورمان را از دیگر کشورها عمیق‌تر کرده این است که یک کشور برای اینکه به کشوری سالمند تبدیل شود حدود یک قرن زمان می‌برد اما در ایران به دلیل روند تند حرکت به سمت سالخوردگی، متاسفانه چنین روندی طی 25 تا 30 سال طی می‌شود. نکته بعدی اینکه معمولا در کشورهای توسعه یافته بعد از پیشرفت و توسعه‌یافتگی، پدیده سالخوردگی اتفاق می‌افتد اما ایران قبل از توسعه‌یافتگی وارد چنین فازی شده است که می‌تواند پیامدهای نگران‌کننده‌ای را در آینده رقم بزند. 

صالح قاسمی افزود: بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، جمعیت بالای 60 سال سالمند محسوب می‌شود که با توجه به جمعیت بیش از 80 میلیونی ایران، آمار سالمندان در کشور هم‌اکنون از مرز 11 درصد جمعیت کشور عبور کرده است و چنانچه برای جوانی جمعیت کشور اقدامات خاصی انجام نشود، بی‌تردید در 25 تا 30 سال آینده بیش از 30 درصد جمعیت کشور را سالمند تشکیل خواهد داد، یعنی چنانچه جمعیت کشور طی این مدت به 90 میلیون نفر برسد 30 میلیون آن سالمند خواهند بود. وی ادامه داد: در نظام مدیریت دنیا برنامه‌ریزی و راهبردهایی وجود دارد تا سالمندان کشور سالم و فعال باشند و به سرعت به سن افتادگی و نبود کارایی وارد نشوند اما متاسفانه در ایران اینگونه نیست. در چنین شرایطی است که در کشور ما نیز باید سند سالمندی فعال و سالم را تدوین و اجرایی کنیم. بنابراین برای عبور از چنین بحرانی در آینده ضمن توجه به پرورش نیروی متخصص طب سالمندی، باید به موضوع افزایش میزان زاد و ولد توجه ویژه شود، زیرا اگر روند زاد و ولد کند باشد در دهه‌ پیش رو از نیروی جوان فعال که بتواند چرخ اقتصاد کشور را بچرخاند محروم خواهیم ماند. 

کارشناس تحولات جمعیت اضافه کرد: راهبرد دیگر مدیریت مساله مهاجرت است که متاسفانه کشور ما در این زمینه برنامه راهبردی و مدیریتی خاصی ندارد، چرا که کسانی که از ایران خارج می‌شوند افراد متخصص و تحصیلکرده هستند اما در مقابل مهاجرانی که به کشور وارد می‌شوند از تحصیلات عالیه و تخصص خاصی برخوردار نیستند، بنابراین مدیریت پدیده مهاجرت نیز باید در دستور کار مسؤولان قرار گیرد. 

قاسمی در ادامه به اجرای قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده اشاره کرد و اظهار داشت: این قانون، قانون خوبی است، هر چند دارای اشکالاتی نیز هست اما با توجه به نبود زمان مناسب نباید برای اصلاح برگردانده شود. 

وی در پاسخ به اینکه چرا برخی‌ها از بیم آینده شغلی و وضعیت زندگی فرزندان‌شان نسبت به فرزندآوری بی‌توجه شده‌اند، افزود: طبق بررسی‌ها و پژوهش‌های به عمل آمده، آینده فرزندانی که به دنیا می‌آیند از هر حیث تضمین شده است. به طور مثال نباید نگرانی از تحصیل، مسکن و شغل داشته باشند، چرا که زیرساخت‌های لازم به دلیل رشد جمعیت دهه شصتی‌ها طی سال‌های گذشته ایجاد شده است، بنابراین در 20 یا 30 سال آینده ظرفیت‌های اشتغال و برخورداری از مسکن خالی برای جوانان محیا خواهد بود. در چنین شرایطی والدین نباید از بیم آینده شغلی فرزندان‌شان نسبت به فرزندآوری بی‌توجه شوند، چرا که در آینده فرزندانی مرفه اما تنها خواهیم داشت. 

 

* زنگ بحران سالمندی

در همین ارتباط، رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی از وجود ۹ میلیون و ۳۰۰ هزار سالمند در کشور خبر داد و گفت حدود ۳۰ درصد سالمندان همسر خود را از دست داده‌اند. 

احمد دلبری در آستانه برگزاری همایش روز جهانی سالمندان (۹ مهر) در یک نشست خبری که در دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی برگزار شد، افزود: امسال با همکاری سازمان‌های عضو شورای عالی سالمندان، همایش روز جهانی سالمندان برگزار می‌شود. در واقع هدف از برگزاری این همایش، مطالبه‌گری و حمایت از مسائل و مشکلات سالمندان کشور است. وی اظهار داشت: در حال حاضر عقب‌ماندگی ۵۰ ساله در برنامه‌های سالمندی کشور داریم؛ هر چند در اسناد بالادستی و سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب و برنامه‌های توسعه، سازمان‌هایی که متولی سالمندی هستند در این حوزه کار چندانی انجام نداده‌اند. ۱۸ سال از نوشتن سند ملی سالمندی می‌گذرد و در حالی که ۲ سال قبل این سند رونمایی شد اما برنامه اقدام برای این سند و تقسیم کار ملی نوشته نشده است. 

دلبری ادامه داد: دانشگاه توانبخشی و انجمن سالمندی ایران نگران آن است که دوره سالمندی در کشور تبدیل به یک چالش شود. شعار ملی امسال روز جهانی سلامت، تاب‌آوری و مشارکت زنان سالمند است تا بتوان مسائل و موارد ضروری در این زمینه ارائه کرد. 

به گفته وی، در سال‌های گذشته افزایش امید به زندگی در کشور قابل قبول بوده و حتی از میانگین جهانی نیز بیشتر است، به طوری که این امید به زندگی در مردان ۷۴ سال و در زنان ایرانی ۷۶ سال بوده است. البته نباید به این افزایش دلخوش کنیم، زیرا در زمینه کیفیت زندگی سالمندان شرایط خوبی نداریم و بیش از ۲۵ درصد آنها دچار اختلالات روحی و روانی و حدود ۳۰ درصد دارای مشکلات قلبی هستند و ۹۰ درصد هم یک بیماری مزمن دارند. 

در حال حاضر ۱۴ هزار و ۵۰۰ تخت آسایشگاه سالمندان در کشور وجود دارد، در حالی که ۹میلیون و ۳۰۰ هزار سالمند بالای ۶۰ سال داریم. در واقع می‌توان گفت به ازای هر ۶۴۱ نفر بالای ۶۰ سال یک تخت آسایشگاه در کشور موجود است.

وی در ادامه اظهار داشت: از مجموع ۱۴ هزار و ۵۰۰ تخت آسایشگاه، حدود ۳۰ درصد تخت‌ها را سالمندان (5 هزار نفر) مجهول‌الهویه و سرراهی اشغال کرده‌اند. به عنوان مثال در آسایشگاه کهریزک هزینه ماهانه نگهداری هر سالمند ۹ تا ۱۱ میلیون تومان است و سازمان بهزیستی فقط ماهانه ۲ میلیون تومان بابت این هزینه‌ها پرداخت می‌کند. 

عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی تاکید کرد: یارانه متناسب با این نیاز در کشور نداریم؛ در حالی که بیمه خدمات طولانی‌مدت برای سالمندان بسیار مهم است که باید سازمان‌های بیمه‌گر و دولت به آن توجه اساسی داشته باشند. 

دلبری ادامه داد: با توجه به اینکه کشور به سمت زنانه شدن سالمندی پیش می‌رود، نگران فقر، مسائل معیشتی و آسیب‌پذیری زنان سالمند هستیم. 

 

* کمبود نیروی متخصص طب سالمندی

وی اضافه کرد: کمبود نیروی متخصص طب سالمندی از جدی‌ترین چالش‌های حوزه سالمندی است. با توجه به شمار افزایش افراد بالای ۶۰ سال، متخصص طب سالمندی کم داریم، در حالی که آنها نیاز به مراقبت بیشتری دارند. بر اساس استانداردهای دنیا، باید ۲ هزار و ۳۰ متخصص در این زمینه داشته باشیم که این رقم هم‌اکنون ۲۳ نفر است. دلبری خاطرنشان کرد: متاسفانه در چند سال اخیر رشته طب سالمندی در کشور حذف شد، در مرکز استان فقط یک کارشناس طب سالمندی داریم و این در حالی است که در ۴۰ سال گذشته میزان جمعیت سالمندان ۲ برابر شده و اکنون ۱۰/۷ درصد است. سال ۱۴۳۰ یک‌سوم جمعیت یا به عبارتی ۳۰ درصد جمعیت سالمند خواهند بود و ما نیاز بیشتری به متخصص در این زمینه داریم. وی گفت: از سال ۱۳۸۳ تاکنون قرار بود ۳۲ جلسه شورای سالمندی توسط رئیس‌جمهور یا معاون اول تشکیل شود ولی تاکنون جلسه‌ای در این زمینه تشکیل نشده است که این موضوع نشان می‌دهد بحث سالمندی در اولویت نیست.