گروه اقتصادی: مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر با تاکید بر اهمیت اقدامات مشترک کشورهای همسایه برای مدیریت سطح آب دریای خزر، خواستار توجه ویژه به این موضوع در دومین مجمع اقتصادی کشورهای حاشیه خزر شد. 

معصومه بنی‌هاشمی در گفت‌و‌گو با «وطن‌امروز» با یادآوری آسیب‌های وارد آمده به کشورهای حاشیه خزر به دلیل کاهش سطح آب دریا در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ خورشیدی، اظهار داشت: امروز شاهد عملکرد معکوس و پایین رفتن سریع آب دریا هستیم که می‌تواند اثراتی بشدت مخرب‌تر داشته باشد. وی با اشاره به سفر معاون اول رئیس‌جمهور و هیات همراه به مسکو برای توسعه همکاری‌های کشورهای حاشیه خزر، اظهار داشت: درباره اقدام‌های عملیاتی در زمینه مدیریت سطح آب دریا با وجود چنین تجاربی در گذشته و در قالب کشور یکپارچه شوروی، تاکنون برنامه عملیاتی مشترکی با همکاری 5 کشور ساحلی این دریا تدوین نشده و مورد اقدام قرار نگرفته است. 

وی گفت: خوشبختانه از سال ۱۳۷۴ همکاری‌هایی بین ۵ کشور ساحلی دریای خزر شامل ایران، جمهوری آذربایجان، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان در قالب کمیته‌ای با عنوان «کمیته هماهنگی آب‌شناسی- هواشناسی دریای خزر» (CASPCOM) آغاز شده است. 

این مقام مسؤول گفت: با توجه ‌به نتایج تحقیقات علمی درباره کاهش سطح آب دریای خزر، به استناد مدل‌های پیش‌بینی افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای و تاثیر آن بر گرمایش زمین و احتمال کاهش پهنه آبی دریای خزر به میزان ۲۳ تا ۳۴ درصد تا پایان قرن ۲۱ میلادی، ضرورت دارد برای درک بهتر از روند تاثیر تغییر اقلیم بر بیلان آبی خزر، اقدام‌های هماهنگی در کشورهای حوزه دریای خزر برای مطالعه و مدیریت یکپارچه حوضه آبریز این دریا جهت تدابیر، برنامه‌ریزی و تمهیدات لازم برای مواجهه با شرایط محتمل آتی انجام شود. 

بنی‌هاشمی در ادامه از کاهش ۳۸ سانتیمتری سطح آب دریای خزر در 3 سال گذشته خبر داد و گفت: بر اثر کاهش ۱۷۰ سانتیمتری سطح آب دریای خزر از سال ۱۳۷۴ تاکنون، عقب‌نشینی قابل‌ملاحظه دریا و افزایش عرصه ساحلی در سواحل شمالی کشور رخ‌ داده است. وی ادامه داد: بر مبنای مطالعات و اندازه‌گیری دقیق زمینی در ایستگاه‌های شاخص ساحلی دریای خزر، این مساله موجب افزایش قابل‌ توجه محدوده ساحل در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشورمان شده است. انتظار می‌رود با شدت یافتن روند کاهشی آب، شاهد پس‌روی بیشتر دریا و خارج شدن بخش‌های بیشتری از بستر دریا در آینده باشیم. 

مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر گفت: این مساله در وهله اول، اهمیت موضوع حفاظت از حریم و بستر دریا و در مرحله بعد برنامه‌ریزی برای مدیریت پیامدهای ناشی از کاهش سطح آب را ایجاب می‌کند. 

بنی‌هاشمی ادامه داد: هر گونه اقدام و بهره‌برداری از بستر و محدوده خارج‌ شده از دریا بر اثر کاهش سطح آب ضمن ممنوعیت قانونی، موجب اختلال در نظم طبیعی اکوسیستم مناطق ساحلی و محیط‌زیست پیرامون می‌شود؛ همچنین این مناطق را نسبت به توفان‌های دریایی، رخدادهای حدی و سیلاب‌های رودخانه‌ای با مخاطرات آبگرفتگی مواجه می‌کند. 

وی ادامه داد: مؤلفه‌های اقلیمی با تاثیر وسیع و مستقیم بر مؤلفه‌های بیلان و مقادیر ورودی و خروجی آب، مهم‌ترین نقش را در تغییرات سطح آب خزر دارا بوده، البته در دوره‌هایی فعالیت‌های انسانی و مدیریت منابع ورودی آب مانند رودخانه نیز نقش تاثیرگذاری داشته‌اند. 

وی افزود: در شرایط فعلی، تعمیم وضعیت خشکسالی یا میزان نزولات جوی در کشور به شرایط فعلی و آینده دریای خزر با حوضه آبریزی به وسعت 5.3 میلیون کیلومترمربع که تنها حدود ۵ درصد آن در ایران قرار دارد، واقع‌بینانه نیست و باید قضاوت ما درباره وضعیت نزولات جوی و عوامل اقلیمی ناظر به شرایط کل محدوده‏ حوضه‏ آبریز خزر باشد. البته وضعیت بارش سال‌های اخیر در کل محدوده حوزه خزر که در ۹ کشور منطقه گسترده است با افت‌وخیزهایی، روند کاهشی را نشان می‌دهد.