گروه اقتصادی: پنجشنبه گذشته در ۲ نشست سه‌جانبه اجلاس ۲+۶ ترانزیتی ایران و کشورهای آسیای میانه، ساخت و بهره‌برداری از بخش ریلی رشت- آستارا به منظور توسعه حمل‌و‌نقل و توسعه زیربنای ریلی و ترافیک باری در شاخه غربی کریدور بین‌المللی شمال - جنوب مورد بحث قرار گرفت و ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان برای فعال‌سازی شاخه غربی کریدور شمال- جنوب به توافق رسیدند. راه‌آهن رشت- آستارا یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ریلی ایران و خاورمیانه است که جمهوری اسلامی ایران را به آذربایجان، روسیه و سپس به اروپا متصل می‌کند. در صورت اتصال قطعه رشت- آستارا، این کریدور با تقاضای بسیار زیادی از سوی آذربایجان، گرجستان، بلاروس، روسیه و حتی فنلاند مواجه می‌شود. 

به گزارش «وطن‌‌امروز»، یک ماه پیش بود که عضویت کامل ایران در سازمان همکاری‌ شانگهای رسما اعلام شد. عضویت کامل ایران در سازمان همکاری‌ شانگهای نقش کشورمان را در ۳ طرح زیرساختی ابتکار کمربند و جاده، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کریدور شمال- جنوب بیش از پیش پررنگ کرده است. ابتکار کمربند و جاده، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کریدور شمال- جنوب به عنوان طرح‌های کلیدی در حوزه اتصالات زیرساختی می‌توانند در تقویت منافع مشترک کشورهای در حال توسعه و تقویت صلح در این منطقه نقش ایفا کنند. نکته مهم اما اینجاست که ایران حلقه وصل ۳ طرح زیرساختی فوق است. ایران می‌تواند از طریق کریدور شمال - جنوب حلقه وصل جنوب و شمال اوراسیا باشد و آسیای مرکزی و روسیه را به هند پیوند دهد. همچنین کریدور شمال- جنوب می‌تواند زیرساخت سخت همگرایی در قالب «اوراسیای بزرگ» را تقویت کند. 

راه‌آهن ۱۶۰ کیلومتری رشت- آستارا و کریدور شمال به جنوب از چنان اهمیتی برخوردار است که مقام معظم رهبری در دیدار با رئیس‌جمهور روسیه بر آن تأکید و  در عین حال، در سفر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به مسکو، احداث راه‌آهن رشت- آستارا جزو مصوبات سفر و توافقات بین ۲ رئیس‌جمهور ایران و روسیه قرار گرفت.

 

* صرفه‌جویی میلیون دلاری با کریدور شمال- جنوب

کریدور شمال- جنوب مهم‌ترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپاست که در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه‌تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان‌تر است. کریدور شمال- جنوب یکی از مسیرهای مهم ترانزیتی در آسیای میانه است و کشورهای مسیر این راهگذر هر یک با تشکیل اتحادیه و انعقاد قراردادهای همکاری در رقابتی همه‌جانبه به توسعه و تجهیز بنادر، جاده‌ها، ترمینال‌ها و مسیرهای ریلی خود می‌پردازند. این کریدور ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه را از طریق ایران و دریای خزر به کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج‌فارس و جنوب آسیا برقرار می‌کند. در این میان اتصال خلیج عمان و بندر چابهار در ساحل شرق دریای مکران یا دریای عرب به عنوان بندری استراتژیک به این کریدور می‌تواند در مبادله کالا به شرق کشور و همسایه‌های شرقی و آسیای میانه نقش داشته باشد. 

با فعال‌سازی کریدور شمال- جنوب صرفه‌جویی احتمالی در حدود 2500 دلار در هر 15 تن محموله نسبت به مسیر معمول کانال سوئز به دست می‌آید. همچنین زمان حمل‌و‌نقل را می‌توان به 25 تا 30 روز در مقایسه با 40 تا 60 روز از طریق سوئز کاهش داد. به‌عنوان مثال، طی کردن مسیر بین بمبئی و مسکو تنها 19 روز (در مقابل 32 تا 37 روز از طریق کانال سوئز) طول می‌کشد و مسافت را از حدود 16112 کیلومتر (8700 مایل دریایی) به حدود 7075 کیلومتر کاهش می‌دهد. به همین ترتیب، حمل‌و‌نقل بین هند و فنلاند تنها 21 روز طول می‌کشد که حدود 45 روز از حالت معمول کمتر است. 

پیش از این محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به اهمیت تکمیل خط ریلی رشت-آستارا گفته بود: با تکمیل این ایستگاه و اتصال آن به کشورهای همسایه شمال کشور، ایران به عنوان یک مسیر تجاری بین‌المللی مهم شناخته خواهد شد تا جایی که مدت زمان جابه‌جایی کالا از مسیر شرق آسیا به اروپا از طریق کریدور ایران از ۴۵ به ۱۷ روز کاهش می‌یابد که جذابیت بسیار بالایی برای بازرگانان و صادر‌کنندگان کالا در داخل و خارج ایران در سطح قاره‌های آسیا و اروپا خواهد داشت. 

کریدور ترانزیتی بین‌المللی شمال- جنوب، کالاهای صادراتی از سواحل غربی هند را از بندرعباس و بندر چابهار در ایران و کشورهای آسیای میانه و روسیه به اروپا انتقال می‌دهد. هندی‌ها با داشتن شرایط اقتصادی مناسب، بشدت علاقه‌مند به استفاده از کریدور شمال- جنوب برای عرضه ارزان‌تر کالا و محصولات خود به بازارهای جهانی هستند. در واقع کالاهای هندی برای رسیدن به روسیه و اروپا به بندرعباس ایران در خلیج‌فارس تحویل داده شده و از آنجا از طریق حمل‌و‌نقل ریلی یا جاده‌ای به دریای خزر رسیده و از طریق دریای خزر به سمت روسیه حمل می‌شود. 

بزرگ‌ترین ویژگی مسیر شمال- جنوب کوتاه کردن زمان حمل‌ونقل کالاهاست. کشورهای استفاده‌کننده از مسیر هر چند ممکن است در ابتدای راه‌اندازی این کریدور متحمل هزینه‌های مالی و اقتصادی شوند ولی با فعال شدن آن و کاهش فاصله زمانی انتقال کالا از هند به روسیه و اروپا، به سرعت هزینه‌ها جبران می‌شود. 

 

* فرصت طلایی کریدور شمال- جنوب

به دنبال حمله روسیه به اوکراین و اعمال تحریم‌های گسترده کشورهای اروپایی و آمریکا علیه روس‌ها، علاوه بر توقف حمل‌و‌نقل دریایی به بنادر مهم روسیه، راه‌آهن سراسری شرقی- غربی این کشور هم کارآیی خود را از دست داده است. بنابراین در حال حاضر روسیه بیش از هر زمان دیگری برای مبادله کالا و تجارت 8 میلیارد دلاری با هندوستان و کشورهای جنوب و شرق آسیا به مسیر کریدور شمال- جنوب نیاز پیدا کرده است. 

از طرف دیگر، دولت هند علاقه‌مند به استفاده از کریدور شمال- جنوب برای عرضه ارزان‌تر کالاها و محصولات خود در بازار‌های جهانی است. کالا‌های هندی برای رسیدن به روسیه و اروپا ابتدا به بندرعباس و خلیج‌فارس منتقل و سپس از راه زمینی به دریای خزر و روسیه حمل می‌شوند. یکی از ۲ کریدور شمال- جنوب اصلی در ایران شامل محور شرقی است که با اتصال راه‌آهن چابهار- زاهدان در سال آینده می‌تواند به عنوان حلقه اتصال جنوب آسیا به افغانستان و آسیای میانه عمل کند. کریدور دیگر نیز از بندرعباس (بندر شهیدرجایی) آغاز شده و به شاخه‌های دیگر در شمال، شمال غرب و شمال شرق متصل می‌شود. 

آخرین آمارهای رسمی هند نشان می‌دهد در نخستین ماه تحریم‌های روسیه (ماه مارس) صادرات هند به این کشور افتی 70 درصدی داشته اما وارداتش بیش از ۲ برابر شده است. علت اوج‌گیری واردات مربوط به جهش خرید نفت هند از روسیه است که از 30 هزار بشکه در روز به بیش 700 هزار بشکه افزایش یافته است. از طرفی سال گذشته میلادی نیز کل تجارت روسیه و هند 13.5 میلیارد دلار بوده که از مسیرهای دریایی کانال سوئز و بدون استفاده از خاک ایران انجام شده است. با توجه به افزایش چشمگیر صادرات نفت روسیه به هند، بتدریج محصولات و کالاهای هندی نیز جای خود را بیش از پیش در بازار روسیه باز کرده و مسیرهای صادراتی هند به روسیه اهمیتی دوچندان پیدا خواهد کرد. در این راستا اصلی‌ترین راه حمل‌ونقل برای تعاملات روسیه و هند، کریدور شمال- جنوب خواهد بود.