گروه اقتصادی: اگرچه در ظاهر، شرکت‌های صنعتی اروپایی چهره‌ای شجاعانه از خود نشان می‌دهند و در حال اجرای اقداماتی برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی هستند و برخی نیز به دنبال استفاده از زغال سنگ و سایر سوخت‌های فسیلی برای عبور از زمستان هستند اما در حال حاضر شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد شرکت‌های بزرگ- حتی قبل از شروع فصل زمستان - در حال کاهش تولید برخی بخش‌ها به دلیل کمبود انرژی هستند. همین امر سبب شده تا زنگ خطر در میان سیاستمداران اروپا به صدا دربیاید؛ الکساندر دی کرو، نخست‌وزیر بلژیک می‌گوید: «ما در معرض خطر صنعتی‌زدایی گسترده قاره اروپا هستیم».

به گزارش «وطن‌امروز» به نقل از فایننشال‌تایمز، در این میان صنایع مختلف اروپایی، از فولاد گرفته تا مواد شیمیایی، سرامیک تا کاغذسازی، کود و خودرو‌سازی در حال رقابت برای کاهش مصرف هستند تا هم هزینه‌های فلج‌کننده انرژی را کاهش دهند و هم برای برای کمبود گاز در زمستان، در صورت جیره‌بندی انرژی توسط دولت‌ها، آماده شوند. همچنین بسیاری در حال یافتن راه‌های مبتکرانه برای کاهش مصرف انرژی هستند. به عنوان مثال، خودروساز فرانسوی رنو، زمان گرم نگه داشتن رنگ - فرآیندی که تا 40 درصد از تقاضای گاز این شرکت را تشکیل می‌دهد- را کاهش داده است. 

گاز مهم‌ترین منبع انرژی برای شرکت‌های صنعتی اروپاست، همچنین یک ماده اولیه مهم است که در صنایع شیمیایی و کود استفاده می‌شود. به گفته انوک اونوره، معاون مدیر برنامه تحقیقات گاز در موسسه مطالعات انرژی آکسفورد، در مجموع این صنعت حدود 27 تا 28 درصد از کل گاز اروپا را مصرف می‌کند. 

اما مشکل اینجاست که حذف گاز از بسیاری از فرآیندهای صنعتی به این راحتی نیست. تقریبا 60 درصد مصرف گاز صنعتی برای فرآیندهای با دمای بالای 500 درجه سانتیگراد و بالاتر است که در صنایعی همچون شیشه‌سازی، سیمان یا سرامیک استفاده می‌شود. حتی برای فرآیندهای صنعتی با دمای پایین‌تر، جایگزین‌ها در حال حاضر به طور غیرعادی کمیاب هستند. خشکسالی تابستان ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی را کاهش داده است و رآکتورهای فرسوده هسته‌ای فرانسه به دلیل تعطیلی طولانی‌مدت و مشکلات تعمیر و نگهداری قادر به پاسخگویی به تقاضاها نیستند. 

 

* رؤیای فراموش‌شده اروپای سبز!

در سال‌های اخیر یکی از اصلی‌ترین اهداف اتحادیه اروپایی، گذار از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های تجدید‌پذیر و سبز بوده است. با آغاز بحران انرژی اما این هدف به فراموشی سپرده شده است و صنایع اروپایی چاره‌ای جز استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر ندارند. 

در همین راستا در ماه‌های اخیر برخی شرکت‌ها به سوخت‌های فسیلی رو ‌آورده‌اند که این یک عقب‌گرد بالقوه برای برنامه‌های انتقال به انرژی سبز اتحادیه اروپایی است. بایر (Bayer)، شرکت داروسازی و بیوتکنولوژی آلمان، در سال 2019 اعلام کرد که قصد دارد به طور کامل به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کند اما اکنون اعلام کرده در صورتی که نتواند نیازهای حرارتی برای تولید را تامین کند، مجددا به استفاده از زغال سنگ رو خواهد آورد. 

همچنین شرکت خودروسازی فولکس واگن به جای اینکه به عنوان بخشی از تلاش‌ها برای کربن‌زدایی خود به استفاده از گاز روی بیاورد، نیروگاه‌های تولید برق با زغال سنگ برای ۲ زمستان آینده راه‌اندازی می‌کند.

 

 * افزایش قیمت، راهکار صنایع برای عبور از بحران

شرکت مواد شیمیایی Lanxess مستقر در کلن آلمان هم که مواد شیمیایی پایه و مواد فعال را برای بازار دارویی تولید می‌کند، با شروع افزایش هزینه‌های انرژی، قیمت‌های پایه را تا 35 درصد افزایش داد، اگر چه افزایش قیمت‌ها مشکل کمبود گاز را برطرف نمی‌کند. بنابراین برخی صنایع که با فلج شدن در پی افزایش قیمت انرژی و کاهش تقاضای مصرف‌کننده مواجه شده‌اند، تصمیم گرفته‌اند که بهترین راه برای مقابله با این شرایط، صرفا کاهش تولید است. 

تحلیلگران بانک سرمایه‌گذاری Jefferies تخمین می‌زنند نزدیک به 10 درصد ظرفیت فولاد خام اروپا در ماه‌های اخیر بیکار بوده است. ArcelorMittal، بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد اروپا، انتظار دارد تولید عملیات اروپایی‌اش در این ۳ ماهه در مقایسه با سال گذشته پس از کاهش تولید 17 درصد کمتر باشد. 

سازمان تجارت فلزات Eurometaux می‌گوید تمام کارخانه‌های ذوب اتحادیه اروپایی مجبور به کاهش یا حتی توقف کامل فعالیت خود شده‌اند، این در حالی است که اروپا 50 درصد از تولید اولیه آلومینیوم را از دست داده است. 

به گفته Fertilizers Europe، بخش کود که به گاز به عنوان ماده اولیه برای تولید آمونیاک متکی است، با خاموشی 70 درصد از ظرفیت تولید مواجه شده است. گلدمن ساکس تخمین می‌زند 40 درصد از صنایع شیمیایی اروپا در معرض خطر جدی است، مگر اینکه قیمت انرژی مهار شود. 

همین داستان در صنایع پلاستیک، سرامیک و دیگر صنایع تشنه انرژی در حال وقوع است. Consultancy Rhodium تخمین می‌زند که تنها ۵ بخش شیمیایی، فلزات اساسی مانند فولاد و آهن، محصولات معدنی غیرفلزی مانند سیمان و شیشه، پالایش و کک‌سازی و کاغذ و چاپ، تقریبا 81 درصد از تقاضای گاز صنعتی اروپا را تشکیل می‌دهند. 

 

* بحران انرژی، صنایع اروپایی را بدون صرفه کرده است

تعطیلی‌های گسترده صنایع اروپایی به دلیل بحران انرژی، این نگرانی را ایجاد می‌کند که بحران درها را به روی رقبایی که با هزینه انرژی کمتر به تولید ادامه می‌دهند، باز می‌کند.  تولیدکنندگان اروپایی مدت‌هاست که از ضرر رقابتی ناشی از بحران انرژی اروپا شکایت دارند. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، طی 10 سال منتهی به 2020 قیمت گاز اروپا به طور متوسط ۲ تا ۳ برابر بیشتر از ایالات متحده بوده است. از زمانی که روسیه شروع به کاهش عرضه کرد، این شکاف به 10 برابر افزایش یافته است. 

ژاکوب هانسن از Fertilizers Europe می‌گوید: «شما می‌توانید [کود را] با نصف قیمتی که می‌توانیم تولید کنیم، وارد کنید‌». سازمان تجارت صنایع شیمیایی اروپا، اشاره می‌کند که از مارس سال جاری، اروپا برای نخستین بار وارد‌کننده خالص مواد شیمیایی از نظر حجم و ارزش شده است. مارکو منسینک، مدیر کل یک شرکت تولیدی، می‌گوید: «این به طور جدی نگران‌کننده است. تولیدات ما در سطح جهانی به دلیل هزینه‌های انرژی، بسیار گران شده است».

یکی از مدیران فولاد ایتالیا می‌گوید ترکیبی از هزینه‌های بالای انرژی و مالیات، ما را وادار به بازنگری درباره محل تولید می‌کند: «قیمت گاز قبلا 40 یورو در هر تن بود که اکنون به 400 یورو افزایش یافته است؛ اگر مالیات را به آن اضافه کنیم، مجموع هزینه‌های انرژی 600 یورو خواهد بود. بر همین اساس، انتقال تولید به آسیا برای ما منطقی‌تر  است».

دولت آلمان اخیرا از یک بسته حمایتی 200 میلیارد یورویی برای جبران هزینه‌های بالای انرژی برای خانوارها و صنایع رونمایی کرده است. کشورهای دیگر ممکن است مانند آلمان صنعتی نباشند اما اقتصاد آنها حتی بیشتر از آلمان به تولید وابسته است. OECD تخمین می‌زند لهستان، چک، اسلواکی، اتریش، اسلوونی، سوئد، فنلاند و شمال ایتالیا بیشترین سهم اشتغال را در بخش‌های وابسته به گاز دارند. 

همه این کشورها در تلاش هستند با سردتر شدن هوا و افزایش تقاضای انرژی، از صنایع و شهروندان خود حمایت کنند اما بسیاری از شرکت‌ها در حال حاضر فراتر از این زمستان به فکر زمستان بعدی هستند و شرایط سخت‌تری را پیش‌بینی می‌کنند. 

نکته قابل توجه این است که سال 2022 حجم قابل توجهی از منابع انرژی روسی در اختیار اروپا بود. اگر همه اینها از بین برود، شرایط سختی را برای زمستان‌های ۲ سال آینده برای اروپا ترسیم می‌کند. شاید منابع جدید گاز افزایش یابد اما زیرساخت‌ها تا رسیدن به آن نقطه فاصله زیادی دارند.