علیرضا فرید: «آنها دقیق هستند، اندازه کوچکی دارند و می‌توانند هنگام شلیک گروهی به طور موثر از سد پدافند هوایی عبور کنند و از همه مهم‌تر، ارزان هستند».

ایلان ماسک، میلیاردر معروف آمریکایی چند سال است در پروژه‌های مربوط به سفر به مریخ فعالیت می‌کند و سر و صدای زیادی در این باره به پا کرده است. ایلان ماسک ادعا می‌کند می‌خواهد روی سیاره مریخ، شهری بنا کند که مردم بتوانند در آن زندگی کنند. ماسک ایده ساخت شهری در مریخ را دسامبر ۲۰۲۰ مطرح کرد و معتقد است تا سال ۲۰۲9 امکان سفر به مریخ و زندگی در آن فراهم خواهد بود؛ ادعایی که صحت‌سنجی آن کار راحتی نیست. 

در همین بین، ماسک هفته گذشته گزارشی از رسانه انگلیسی ایندیپندنت درباره پهپاد‌های استفاده شده در جنگ اوکراین را با تیتر «جنگ پهپادی اول» در صفحه شخصی خود در توئیتر بازنشر کرد: «آنها دقیق هستند، اندازه کوچکی دارند و می‌توانند هنگام شلیک گروهی به طور موثر از سد پدافند هوایی عبور کنند و از همه مهم‌تر ارزان هستند»؛ اینها توصیفات رسانه انگلیسی ایندیپندنت از پهپادی است که ارتش روسیه اخیرا از آن به طور گسترده در جنگ اوکراین استفاده کرده است و مقامات غربی ادعا می‌کنند این پهپاد از نوع پهپاد ایرانی شاهد 136 است؛ امری که بارها و با لحنی قاطع توسط مقامات کشورمان از جمله وزیر امور خارجه تکذیب شده است. 

تاثیر حملات پهپادی روسیه در روز‌های اخیر به حدی بوده است که تقریبا در تمام رسانه‌های معتبر جهان به این موضوع پرداخته شده است. روزنامه فرانسوی لوموند در گزارشی ادعا کرده است این پهپاد‌ها وزنی حدود ۲۰۰ کیلوگرم دارند که در دماغه آنها یک محموله انفجاری تعبیه شده و همچنین از سیستم اپتیک پیشرفته برای انجام حملات دقیق بهره می‌برند. همچنین این پهپادها به صورت جمعی شلیک می‌شوند، قابلیت پرتاب از کامیون را دارند و با سرعتی بیش از ۱۸۵ کیلومتر در ساعت به سوی اهداف تعیین شده حرکت می‌کنند. لوموند همچنین ادعا کرد این پهپادها همان‌هایی هستند که توسط انصار‌الله یمن علیه تأسیسات نفتی در عربستان سعودی یا امارات عربی متحده استفاده می‌شوند. 

در روز‌های اخیر کی‌یف برای مقابله با این پهپادها خواستار سامانه‌های پیشرفته‌تر پدافند موشکی شده است، زیرا آنها را نمی‌توان با استینگرها (موشک‌های قابل حمل زمین به هوا) که در آغاز جنگ، آمریکا به اوکراین تحویل داد، سرنگون کرد. وال‌استریت ژورنال نیز پیش‌تر در گزارشی با ادعای استفاده روسیه از پهپادهای بدون سرنشین ایرانی اعلام کرده بود این پهپادهای انتحاری خطرات جدیدی برای ارتش اوکراین و نظامیان این کشور محسوب می‌شوند. در این گزارش به نقل از یکی از فرماندهان ارتش اوکراین آمده بود پهپادهای «شاهد‌۱۳۶» ایران به دفعات بر فراز مواضع زرهی و توپخانه‌ای اوکراین واقع در شمال شرق منطقه خارکیف به پرواز درآمده‌اند و آنها را هدف قرار داده‌اند. 

به نظر می‌رسد ایلان ماسک که خود رئیس یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فعال در صنایع هوافضای آمریکاست، به طور غیرمستقیم به تایید قدرت پهپادی ایران پرداخته است، چرا که حتی اگر ادعای واهی طرف غربی درباره ایرانی بودن پهپاد‌های روسی استفاده شده در جنگ اوکراین را قبول کنیم و بپذیریم این همان پهپاد ایرانی «شاهد ‌136» است، با نگاهی به ارتش پهپادی ایران، می‌توان دریافت «شاهد ‌136» از ابتدایی‌ترین پهپاد‌های ایران است و در تقسیم‌بندی ناوگان پهپادی ایران در زمره پهپاد‌های دسته چندم ایران به حساب می‌آید. 

 

* پهپادهای ایرانی برتری کامل هوایی را از ما گرفته‌اند!

«پهپادهای ایرانی برتری کامل هوایی را از ما گرفته‌اند!». این اعتراف تاریخی فرمانده سابق سنتکام درباره قدرت پهپادی ایران است. در سال‌های اخیر، توجهات زیادی به قدرت نظامی ایران در بخش‌های مختلف معطوف شده است؛ در این میان، قدرت موشکی ایران در صدر توجهات بوده و کشورهای غربی و دشمنان ایران، همواره با اهداف مختلف مبادرت به برجسته‌سازی توان موشکی کشور می‌کردند. 

اخیرا در کنار ظرفیت‌های موشکی، شاهد توجهات گسترده جهانی به توان پهپادی کشور هستیم. در این زمینه، طبق گزارش‌های مختلف از سوی رسانه‌ها و مراکز مطالعاتی جهان، ایران به یکی از قدرت‌های انکارنشدنی در حوزه پهپادی تبدیل شده است. 

فرمانده سابق ستاد مرکزی تروریست‌های آمریکایی در غرب آسیا (سنتکام) اوایل سال گذشته اذعان کرد ایران با استفاده از انواع پهپادهای رزمی و شناسایی، برتری هوایی آمریکا در منطقه را به چالش کشیده است. ژنرال مکنزی همان موقع در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا آمریکا برتری هوایی خود را در خاورمیانه از دست داده است، گفت: «استفاده گسترده ایران از پهپادهای کوچک و متوسط برای عملیات‌های شناسایی و هجومی بدین معناست که برای نخستین‌بار از زمان جنگ شبه‌جزیره کره [اوایل دهه 1950 میلادی] ما بدون برتری کامل هوایی، عملیات انجام می‌دهیم».

به اعتراف کارشناسان می‌توان گفت جمهوری اسلامی ایران یکی از گسترده‌ترین و متنوع‌ترین ناوگان‌های پهپادی منطقه را داراست؛ ناوگانی متشکل از پهپاد‌هایی با طرح‌های صد در صد بومی تا پهپاد‌های مهندسی معکوس شده که طی سال‌های اخیر به طرق مختلف در اختیار نیروهای مسلح قرار گرفته است. این مساله جمهوری اسلامی ایران را از نظر تنوع و گستردگی کاربری پهپاد‌ها در کنار قدرت‌های جهان قرار داده است. در ادامه به بررسی برترین پهپاد‌های ایرانی می‌پردازیم. 

 

* پهپاد غزه

پهپاد غزه دوربردترین پهپاد ساخت جمهوری اسلامی ایران است که اردیبهشت ۱۴۰۰ توسط فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران رونمایی شد. این پهپاد که از نوع فوق‌سنگین و پهن‌پیکر است، یکی از مدرن‌ترین و جدید‌ترین اعضای ناوگان پهپادی جمهوری اسلامی است. 

پهپاد غزه دارای ۲۱ متر دهانه بال و ۳۱۰۰ کیلوگرم جرم برخاست است. مداومت پروازی آن ۳۵ ساعت و سرعت پروازی‌اش ۳۵۰ کیلومتر بر ساعت عنوان شده است. میزان محموله قابل حمل توسط غزه نیز دست‌‌کم ۵۰۰ کیلوگرم و تا ۱۳ بمب بیان شده. برد پهپاد غزه ۷۰۰۰ کیلومتر اعلام شده است. 

در پهپاد غزه برای نخستین‌بار به جای موتورهای پیستونی و دورانی معمول در پهپادها، از موتور توربوپراپ استفاده شده است؛ این نوع موتور به دلیل آنکه دارای توربین گاز هستند، می‌توانند در ارتفاعات بالاتر راندمان بیشتری داشته باشند، همچنین سرعت بیشتری را برای پرنده فراهم کنند که همین ویژگی باعث افزایش سقف پروازی و سرعت بیشتر پهپاد غزه به نسبت دیگر پهپادها می‌شود. 

ویژگی دیگر پهپاد غزه، مداومت پروازی بالای آن است؛ مداومت پروازی آن با 35 ساعت، 11 ساعت بیشتر از شاهد 129 است که همین ویژگی می‌تواند علاوه بر افزایش ساعات عملیات مراقبت و نظارت هوایی، به افزایش برد آن نیز منجر شود. همچنین به گفته فرمانده نیروی هوافضای سپاه، این پهپاد می‌تواند 13 بمب را حمل کند. 

مهم‌ترین خصوصیتی که در پهپاد غزه دیده می‌شود، برد آن است. به طور رسمی اعلام شده است این پهپاد برد 2 هزار کیلومتری دارد اما با یک محاسبه می‌توان دریافت برد پروازی این پهپاد بیشتر از آن است که به طور رسمی اعلام شده است. 

غزه با مداومت پروازی 35 ساعت و بیشینه سرعت 350 کیلومتر بر ساعت در یک پرواز یک‌طرفه می‌تواند بیش از 12 هزار کیلومتر را پیمایش کند که اگر آن را برای اجرای یک عملیات رفت و برگشت در نظر بگیریم، می‌توان به صورت اسمی برد 6 هزار کیلومتر را در نظر گرفت، البته چندی پیش هم فرمانده کل سپاه در یک سخنرانی اعلام کرد «ما پرنده‌های پهن‌پیکر بدون سرنشین داریم که 7 هزار کیلومتر پرواز می‌کنند و در هر نقطه‌ای فرود می‌آیند».

با این حال از آنجا که عوامل و فاکتورهای متعددی از جمله وزن پرنده، ارتفاع پرواز، ارتباط میان پرنده و ایستگاه زمینی و... در بحث برد پهپاد موثر است، می‌توان نتیجه گرفت برد این پهپاد در همان حدودی است که فرمانده کل سپاه اعلام کرده، یعنی ۷ هزار کیلومتر که جهش بسیار بزرگی در حوزه پهپادهای رزمی ایران محسوب می‌شود. 

 

* پهپاد سیمرغ

پهپاد تاکتیکی- عملیاتی سیمرغ، در جریان بازدید رهبر حکیم انقلاب در آبان سال ۱۳۹۴ از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه، به عنوان نخستین نوع ایرانی از پهپاد غنیمت گرفته شده RQ-170 آمریکایی رونمایی شد. 

ارتفاع سیمرغ ۳ متر، طول بال‌های آن ۱۳ متر و ارتفاع پروازی‌اش ۱۵۰۰۰ متر است. همچنین برد این پهپاد به ۴۴۰۰ کیلومتر می‌رسد. 

سیمرغ نوعی پهپاد «تاکتیکی- عملیاتی» محسوب می‌شود که اصلی‌ترین کاربرد آن در زمینه شنود سیستم‌های مخابراتی (همانند موبایل، بی‌سیم رادیویی) و عکسبرداری از منطقه‌های نظامی- استراتژیکی است. این پهپاد مهندسی معکوس شده، قادر به حمل ۴ بمب هدایت شونده است. حسگرهای دقیق و حساسی در سیمرغ تعبیه شده ‌است که با هدف اندازه‌گیری حرارت، حرکت، تشعشع‌های رادیو‌اکتیو و دیگر کمیت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دیگر مشخصات آن، به‌کارگیری دوربین‌های قدرتمند و سیستم ناوبری هوشمند است. 

هم به دلیل جنس مواد مورد استفاده در بدنه سیمرغ و هم به علت شکل ظاهری بدنه، این پهپاد بازتاب راداری بسیار کمی داشته و در زمره پهپاد‌های پنهانکار ایران محسوب می‌شود. 

 

* پهپاد فطرس

پهپاد فطرس یکی از بزرگ‌ترین پهپاد‌های ساخته شده ایرانی است؛ پهپادی که در رده پهپاد‌های ارتفاع متوسط و بردبلند ایران است. این پهپاد که سال ۱۳۹۷ رونمایی شد دارای مداومت پروازی ۲۰ تا ۳۰ ساعت، حداکثر ارتفاع ۲۵۰۰۰ پا، برد عملیاتی در حدود ۲۰۰۰ کیلومتر و برد عبوری در حدود ۴۰۰۰ کیلومتر و سرعت ۲۵۰ کیلومتر است. این پهپاد همچنین توانایی حمل انواع تسلیحات از جمله انواع راکت، موشک‌های هدایت لیزری و انواع بمب را دارد.

فطرس پهپاد شناسایی- رزمی است که ماموریت‌های متنوعی از جمله رصد و مراقبت، شنود الکترونیک و ارسال این اطلاعات برخط برای یگان‌های عمل‌کننده را بر عهده دارد. این پهپاد همچنین می‌‎تواند بیش از یک روز در مسافت صد‌ها کیلومتر دورتر از مرز‌های آبی ایران برای زیرنظر داشتن تردد شناور‌های سطحی و زیرسطحی و نیز ارسال هشدار زودهنگام نسبت به آرایش ناوگان دشمن ایفای نقش کرده و در صورت لزوم دست‌کم از نظر اطلاعاتی به کمک ناوگروه‎های نیروی دریایی ارتش در شرق و غرب اقیانوس هند بشتابد. 

 

* پهپاد شاهد ۱۲۹

پهپاد «شاهد ۱۲۹» با مداومت پروازی ۲۴ ساعت و شعاع عملیاتی ۱۷۰۰ کیلومتر می‌تواند مأموریت‌های خود را در حوزه‌های شناسایی و رزمی انجام دهد. کنترل و هدایت این پهپاد توسط مراکز قابل حمل کنترل زمینی از راه دور انجام‌پذیر است. قدرت پیشرانه این هواپیما توسط یک موتور پیستونی با مصرف سوخت بنزین سوپر تأمین می‌شود که این خود در کاهش هزینه‌های عملیات تأثیر بسزایی دارد. 

«شاهد  ۱۲۹» را می‌توان یکی از پر تعداد‌ترین پهپاد‌های عملیاتی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران دانست. «شاهد ۱۲۹» با طول ۸ متر و ارتفاع ۳ متر، توانایی حمل تا ۴۰۰ کیلوگرم محموله رزمی از جمله انواع موشک یا بمب‌های هدایت‌شونده را داراست. سیستم اپتیکی این سامانه توانایی پوشش شناسایی تا عمق ۲۰۰ کیلومتری را در هر شرایط آب و هوایی دارد. برد عملیاتی «شاهد ۱۲۹» تا ۱۷۰۰ کیلومتر و ارتفاع پروازی آن بالغ بر ۲۵ هزار پا عنوان شده است. 

 

* پهپاد کمان ۲۲

«کمان ۲۲» نخستین پهپاد پهن‌پیکر رزمی ارتش است که قابلیت حمل انواع محموله با مداومت پروازی بیش از ۲۴ ساعت را داراست.  پهپاد «کمان ۲۲» با طول 6.5 متر، 2.5 متر ارتفاع و طول بال ۱۷ متر یکی از مدرن‌ترین پهپاد‌های ساخت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با قابلیت چندمنظوره است که در رژه روز ارتش سال 99 برای نخستین‌بار رونمایی شد. 

این پهپاد می‌تواند محموله‌های گوناگونی را با مداومت پروازی بالاتر از ۲۴ ساعت و برد ۳۰۰۰ کیلومتر حمل کرده و اهداف دوردست را شناسایی، مراقبت و از آنها اطلاعات جمع‌آوری و همچنین عکسبرداری کند. 

پهپاد «کمان‌۲۲» به محموله‌های رزمی، اپتیکی و جنگال تجهیز شده و طراحی آن بر مبنای نیاز عملیاتی نیروی هوایی ارتش است که  امکان حمل این نوع مهمات هوشمند باعث افزایش توان رزمی در این پرنده بدون سرنشین شده است. 

 

* پهپاد مهاجر ۶

پهپاد «مهاجر ۶»، آخرین نسل خانواده مهاجر است که سال 96 رونمایی و تحویل نیرو‌های مسلح شد. پهپاد «مهاجر ۶» ویژگی‌هایی همچون پرواز مداوم ۱۲ ساعته در ارتفاع ۱۸ هزار پایی و برد عملیاتی ۲۰۰۰ کیلومتر با سرعت ۲۰۰ کیلومتر را دارد. همچنین «مهاجر ۶» علاوه بر تصویربرداری و شناسایی، توانایی حمل بیش از ۴۰ کیلوگرم محموله رزمی شامل انواع موشک‌های هدایت لیزری، بمب‌های سقوط آزاد و بمب‌های هدایت دقیق را دارد. 

به ‌طور کلی مأموریت‌های پهپاد «مهاجر‌‌6» شامل شناسایی و مراقبت هوایی، انهدام هر هدفی روی خشکی و دریا در روز و شب با دقت بسیار بالا، رصد و کنترل مرزها و نوار ساحلی و امکان حمل انواع محموله‌های نظامی با توان نشست و برخاست متعارف از روی باند و بازیابی اضطراری با چتر است. 

در عرصه خارجی اخباری از به‌خدمت‌گیری و احتمالا تولید «مهاجر‌6» در ونزوئلا در دست است. همچنین حشدالشعبی در عراق و نیز ارتش اتیوپی از دارندگان «مهاجر‌‌6» به‌شمار می‌روند. مشاهده این پهپاد در رژه نیروهای حشدالشعبی بازتابی گسترده بین تحلیلگران داشت، زیرا یک نیروی نظامی مردمی با مجهز شدن به پهپاد دارای بمب‌های نقطه‌زن هوشمند امکان مبارزه مؤثرتری علیه گروه‌های تهدیدکننده امنیت در کشور عراق به دست می‌آورد.