دکتر محمد تمنایی*: من از سال 90 عضو بنیاد نخبگان بودم اما نخستین بار بود خدمت رهبر انقلاب می‌رسیدم و سخنرانی می‌کردم. جلسه بسیار خوبی بود، نکات مختلفی از سوی نخبگان همراه با نقدهای بعضا تند و پیشنهاداتی مطرح شد که رهبر انقلاب بسیار دقیق استماع فرمودند و به مسؤولان دستور دادند نکات مطرح شده را دنبال کنند. 

البته انتخاب افراد برای سخنرانی در این جلسه فرآیند طولانی را طی کرد. حدود 150 نفر درخواست سخنرانی داشتند که در چند مرحله مورد داوری قرار گرفتند و در نهایت 5 نفر حائز امتیازات بیشتری شدند. 

در جلسه دیدار نخبگان با رهبری موضوعات مختلفی مطرح شد و صحبت‌های من در حوزه حمل‌و‌نقل و شبکه یکپارچه فرآوری و ترابری بود که به اختصار آن را «شیفت» نامگذاری کردیم؛ کلان‌راهبردی که در شرایط حساسی کنونی می‌تواند به کشور کمک کند تا راهبرد کشور را در حوزه تجارت و حمل‌و‌نقل بین‌الملل بهتر ترسیم کنیم. رهبر انقلاب نیز از این طرح استقابل کردند و گفتند این طرح را در اختیار ایشان قرار دهم و آنطور که از دوستان بیت شنیدم، شخصا مطالعه خواهند کرد و نظر می‌دهند. 

حدود ۲ سال دنبال موضوعی که مطرح کردم بودم و حتی پیگیری‌های زیادی انجام داده بودم اما کمتر به آن توجه می‌شد و برخی مسؤولان دولتی به دلیل اینکه فرصت‌شان محدود است، توجهی نمی‌کردند ولی در این جلسه توجهی که رهبر انقلاب داشتند، باعث شد تحرکی در میان مسؤولان مربوط به وجود آید. به عنوان مثال پیش از این از یکی از کارشناسان یک نهاد بارها درخواست کرده بودم طرح شیفت را مورد بررسی قرار دهند اما این کار را انجام نمی‌دادند. در این جلسه مسؤول این نهاد به من گفتند این پیشنهاد بسیار خوبی است و گفتم من چندین بار به مرکز شما آمدم و پیشنهاد دادم اما کسی توجهی نکرد که ایشان گفتند شخصا پیگیری می‌کنند. این امر نشان می‌دهد این جلسات می‌تواند مفید باشد و ضمانتی برای اجرایی شدن نظرات و طرح‌های نخبگان است.  خوشبختانه رهبر انقلاب بسیار اصرار دارند این جلسات را هر ساله به صورت منظم داشته باشند و به نظرم تاکنون این سلسله جلسات بازخورد بسیار مثبتی داشته است. 

نخبگان با مشکلات و مسائل مختلفی دست و پنجه نرم می‌کنند اما یک مساله‌ای که وجود دارد و آزاردهنده است، اینکه مسائل و مشکلات مختلفی که در کشور وجود دارد، یک لایه روبنایی و یک لایه زیربنایی دارد و افرادی که مدیران کشور می‌شوند، ناخودآگاه دغدغه‌ها و مشکلات اجرایی روزمره برای‌شان به وجود می‌آید که به سمت مسائل روبنایی می‌روند. 

بسیاری اوقات نخبگان می‌خواهند مسائل را به صورت زیربنایی و ریشه‌ای مورد توجه قرار دهند، لذا اینجا یک دوگانگی به وجود می‌آید و شاید از سوی برخی مسؤولان فرصت کافی برای حل مسائل به صورت زیربنایی گذاشته نشود. 

نگاه زیربنایی مقداری بلندمدت‌تر است و نیاز به صبر و تأمل و حوصله بالاتری دارد و باید وقت‌گذاری و انرژی‌گذاری خوبی روی آن انجام شود ولی برخی مسؤولان به این سمت حرکت نمی‌کنند و این دغدغه مهمی برای نخبگان است؛ در حقیقت تفاوت این زاویه نگاه باعث می‌شود نخبگان چندان دیده نشوند. 

از نظر معیشتی نیز برخی نخبگان مسائلی دارند که باید مورد توجه قرار بگیرد. برخی نخبگان با اینکه افتخارات بسیار خوبی هم دارند و در زمینه‌های تخصص خودشان نبوغ بالایی دارند اما در حداقل‌های زندگی خود دچار مشکل هستند؛ نکته‌ای که رهبر انقلاب هم بدان اشاره کردند. 

در موضوع جذب هیأت علمی خیلی وقت‌ها به دلایل مختلف سنگ‌اندازی‌هایی می‌شود که بسیاری از آنها علمی نیست و مسائل متفرقه است و به مسائل شخصی و گروهی بازمی‌گردد که این امر جزو چالش‌ها و دغدغه‌های جدی است که نخبگان با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند، البته برای حل این مساله کارهای خوبی انجام شده اما کافی نیست. 

رهبر انقلاب مدام مطرح می‌کنند پژوهش‌ها و انرژی نخبگان و دانشگاهی‌ها باید در درجه اول به رفع مسائل کشور معطوف باشد اما آنچه در واقعیت وجود دارد و آیین‌نامه‌های ما دیکته می‌کند، در بسیاری از موارد اینگونه نیست و همچنان سیستم مقاله‌محور در دانشگاه‌ها دنبال می‌شود، ارتقاها بر این اساس است و افراد اگر بخواهند رشدی در دانشگاه‌ها کنند، بر این اساس دیده می‌شوند و این موضوع یکی دیگر از دغدغه‌های نخبگان است. 

نخبه طبق تعریفی که رهبری فرمودند، هم استعداد و تلاش دارد و هم به دنبال توفیق الهی می‌گردد و در عرصه فعالیت کسی است که می‌خواهد مساله‌ای از مسائل کشور را حل کند و در این راستا باید کشور فضای مناسبی در اختیارش قرار دهد اما متأسفانه این فضا در دانشگاه‌های ما به طور کامل فراهم نیست و امیدواریم تلاش بیشتری در این زمینه شود.

* عضو هیأت علمی (دانشیار) دانشکده مهندسی حمل‌ونقل دانشگاه صنعتی اصفهان

 

***

 

نخبگان مورد تأیید و تشویق ایشان هستند

 

زهرا احتشام*:  من دقیقاً همان مواردی که از ابتدا تنظیم و برای بنیاد نخبگان ارسال کرده بودم، همان‌ها را مطرح کردم و نکته‌ای حذف نشد. 

برای تقویت راهکارهایی که مدنظرم برای حل مشکلات بود، نظرات تخصصی بزرگواران را دریافت می‌کردم اما حتی در مواردی که با آنها مخالف بودم، صریحا مخالفت خود را ابراز می‌کردم و بخش‌هایی که با پارادیم ذهنی من همخوانی نداشت، اعمال نمی‌کردم و کاملا احساس می‌کردم این آزادی را در ارائه متن سخنرانی دارم.  فضای کلی دیدار با رهبر حکیم انقلاب یک فضای صمیمی بود و من با حضرت آقا کاملا احساس راحتی داشتم. پاسخ‌های صمیمانه حضرت آقا به جملات ما  و اینکه زمانی که من صحبت می‌کردم، کاملا در فکر فرو رفته بودند، این نوعی احترام به من بود که عالی‌ترین شخصیت کشور، فکورانه به پیشنهادات من فکر می‌کنند. پس از پایان سخنرانی مورد تشویق ایشان واقع شدم. با اینکه خیلی جاها نقد به ساختار رسمی و حکمرانی تربیتی کشور بود اما احساس کردم حضرت آقا کاملا همراه هستند و مورد تأیید ایشان بودم. 

ابتدا که متن را تنظیم می‌کردم، شاید خیلی امیدوارم نبودم در وهله اول اتفاق عملی خاصی رخ دهد، بیشتر به نیت فرهنگسازی و ایجاد دغدغه در ذهن مسؤولان وارد کار شدم و متنم را تنظیم کردم اما بعد از جلسه چند مسؤول مربوطه راه ارتباطی را به من معرفی کردند و همچنین از مرکز ریاست جمهوری با من تماس گرفته شد که در رابطه با راهکارهای اجرایی جلسه‌ای را داشته باشیم و درباره آن صحبت کنیم؛ این مساله قدری مرا امیدوارتر کرد. البته نمی‌گویم مطمئن شدم که بزودی یک اتفاق عملی ملموس خواهد افتاد اما همین که یک تکاپویی در دستگاه اجرایی در همین سطح ایجاد شده که دنبال راهکارهای اجرایی این مساله هستند، به نظرم حداقل یک گام ما را به اصلاح مسائل تربیتی نزدیک‌تر کرده است. نکته مهم تر اینکه دوستان دغدغه‌مندی از اقصی نقاط کشور چه در بدنه نخبگانی و چه کسانی که کار فرهنگی عملی در موسسات انجام می‌دهند، وقتی صحبت‌های مرا از طریق صداوسیما یا فضای مجازی شنیده بودند، با من ارتباط برقرار کردند و یکسری تجربیات خود را منتقل کردند و خواستند یک همکاری اتفاق بیفتد و این امر به نظر بسیار ارزشمند بود و باعث شد طیفی از افرادی که همفکر هستیم یکدیگر را پیدا کنیم و بتوانیم هم‌افزایی داشته باشیم. 

مجموع این اتفاقات مرا بسیار امیدوار کرد و از کاری که انجام دادم، حس خوبی دارم. 

من یک قراری با خودم دارم که همیشه بیشتر از منظر مسؤولیت خودم صحبت می‌کنم، یعنی شاید انتظار این باشد که من کم‌کاری‌هایی را که مسؤولان در طول این سال‌ها داشتند فهرست کنم اما حقیقت این است که همه این مسائل بارها و بارها گفته شده است. هم مسؤولان بخوبی می‌دانند چه کم‌کاری‌هایی داشتند و چه کارهایی باید انجام دهند، هم رهبر انقلاب به آنها گوشزد کردند و هم سایر نخبگان در طول این مدت بارها این مطالب را مطرح کردند. من علاقه‌ای ندارم تکرار مکررات کنم. دغدغه من این است که بیشتر از منظر مسؤولیت خودم صحبت کنم و از این نگاه به مساله می‌پردازم. صحبت رهبر انقلاب در رابطه با مفهوم نخبگی بسیار برای من مهم بود که حضرت آقا گفتند بسیار مهم است که یک نخبه این موهبت الهی را در چه جهتی استفاده کند، این سخن مرا به فکر فرو برد. ما نخبگان اتفاقا امکانات بیشتری در اختیار داریم که به ما کمک کند در سختی‌های امروز متوقف نشویم، بلکه به آن غلبه کنیم و به افق‌های آینده نگاه کنیم، بویژه با داشتن الگوهایی مثل شهید کاظمی‌آشتیانی‌ها، شهید شهریاری‌ها، شهید چمران‌ها؛ نخبگانی که نخبه علمی، فرهنگی و بسیار پرتلاش بودند. وقتی به این قهرمان‌ها نگاه می‌کنم، می‌بینم آنها دقیقاً همین راه را رفتند، خیلی موانع برای آنان ایجاد شد، مورد بی‌مهری بسیار قرار گرفتند، امکانات بسیاری از آنها سلب شد و حتی بودجه به آنها داده نشد ولی متوقف نشدند، اتفاقا از آن موهبت نخبگی برای غلبه بر بی‌مهری‌ها و بی‌امکاناتی‌ها استفاده کردند و سرانجام از دل آن غلبه یک مجموعه پویایی به اسم پژوهشگاه رویان متولد شد یا مجموعه‌ای به عنوان صنعت پیشرفته هسته‌ای از دل آن تلاش‌ها بیرون آمد. من به عنوان کسی که صفت نخبگی را به همراه دارد، احساس می‌کنم ناکارآمدی هست و همه از آن مطلع هستند اما من موهبتی دارم که به واسطه آن می‌توانم بر این ناکارآمدی‌ها غلبه کنم و اتفاقا مسؤولان را به مرحله‌ای برسانم که مجبور شوند از یک جایی به بعد من را نادیده نگیرند. 

معتقدم ما نخبگان این توانمندی را داریم که تا یک جایی آنقدر تلاش کنیم و به پیشرفت برسیم که نتوانند امکانات در اختیار ما قرار ندهند و ما را نادیده بگیرند؛ به نظرم این رویکرد برای ساختن کشورمان بسیار ارزشمند است.

* دانشجوی دکترای دانشگاه تهران، نخبه حوزه مدیریت آموزش عالی

 

***