حجت‌الاسلام سید محمد حسین هاشمیان*: یک مشکل جدی که در جامعه ما وجود دارد، این است که زندگی اصیل روحانیت، بازتاب و انعکاس درستی در فضای رسانه‌ای نداشته و همین باعث شده است مردمی که مواجهه مستقیم با روحانیت ندارند، تصویر درستی نسبت به روحانیت نداشته باشند. روحانیت در طول تاریخ از مردم و برای مردم بوده و همین حالا هم همین است. روحانیون در همه رنج‌های اجتماعی و اقتصادی مردم شریک بوده و هستند اما متاسفانه به علت دشمنی‌های دشمنان و کم‌کاری دوستان، تصویر درستی از جامعه روحانیت به توده‌های مردم منتقل نشده است. 

مفاهیم اجتماعی پدیده‌ای سیال است و نمی‌شود تک‌بعدی به آنها نگاه کرد. ما گاهی می‌گوییم روحانیت اما تصور ما از روحانیت یک تصویر غیرواقعی است. تصور ذهنی خیلی از جوانان ما از روحانیت، از دریچه رسانه‌ها شکل می‌گیرد، حال این رسانه‌ها چقدر تصویر واقعی روحانیت را نشان می‌دهند. من قبول می‌کنم رفتار برخی روحانیون آسیب‌هایی به سرمایه اجتماعی ما‌ زده اما آیا این همه روحانیت ما است؟ فرض کنید ۴ رفتار غلط ناگهان رسانه‌ای شد، آیا رفتارهای ممتاز و ایثارگرانه روحانیت هم همین‌طور رسانه‌ای می‌شود؟ من صادقانه بگویم در این حیطه، روحانیت واقعا مظلوم است. چقدر از طلبه‌های ما در زمان اوج بحران کرونا که همه در خانه‌های خود پناه گرفته بودند و اجساد کشته‌شده‌های کرونا روی زمین مانده بود، شجاعانه و ایثارگرانه رفتند و این اجساد را غسل دادند و کار کفن و دفن آنها را انجام دادند. چقدر از طلبه‌های ما، کار خدمت‌رسانی به سالمندان را بر عهده گرفتند، چقدر از طلبه‌های ما همین الان در فقر و تنگدستی به سر می‌برند، چقدر از طلبه‌های ما در همین دوران با شهریه‌هایی که اگر مبلغش را بگویم باور نمی‌کنید - از شدت کم بودن - در حال کار فرهنگی و خدمت‌رسانی به مردم هستند. آیا واقعا اینها در جامعه ما بازتاب رسانه‌ای پیدا می‌کند؟ خیر! شما شنیدید در جریان کرونا تعدادی از پزشکان و پرستاران ما از ایران مهاجرت کردند، آیا این خبر در افکار عمومی پیچید؟ واکنش داشت؟ تقبیح شد؟ خیر! پس واقعا باید بگویم تصویر ذهنی مردم از روحانیت، تصویر واقعی و حقیقی نیست و بسیاری از خدمات طلاب از دیده‌ها پنهان می‌ماند. ضمن اینکه معتقدم برخی رفتارها هم باید اصلاح شود و برای رفع آن باید چاره‌اندیشی کرد. 

این نکته را موکدا مطرح می‌کنم که دستگاه رسانه‌ای ما نتوانسته مجاهدت‌های روحانیت را بدرستی منعکس کند. در همه عرصه‌هایی که کشور در شرایط بحران قرار گرفته، روحانیت برای مردم سینه سپر کرده و برای دفاع و خدمت به مردم پیشقدم بوده است. در فضای روحانیت، مساله نقد یک مساله جدی است. شما در دروس خارج مراجع و علما می‌بینید که چقدر آزادانه نقدها و بحث‌ها مطرح می‌شود، حقیقتا مباحثات طلبگی یکی از جلوه‌های مهم آزاداندیشی است که در حلقه‌های درسی حوزه رواج دارد اما این شیوه آزادمنشانه نقد و بحث و بررسی، برای افرادی که خارج از حوزه هستند، ملموس نیست و فکر می‌کنند در حوزه اصلا خبری از نقد و بررسی و گفت‌وگو نیست، اینها نگاه‌های غلطی است و همه هم ناشی از عدم شناخت از فضای روحانیت است. البته مردم مقصر نیستند، بار اصلی این تقصیر بر عهده رسانه‌هاست که تلاشی برای به تصویر کشیدن این فضا - آنچنان که هست - نکرده‌اند، البته این را هم باید بگویم که خود روحانیون هم باید به گسترش دایره ارتباطات خود توجه ویژه کنند و در فضای حوزه و مسجد و هیات، محبوس نمانند. هر قدر یک روحانی تلاش کند با طبقات بیشتر و متنوع‌تری از مردم در تماس باشد، به همان میزان توانسته است ذهنیت‌های غلط از روحانیت را تصحیح کند. 

با همه این توصیفات لازم است یادآوری کنم جامعه ما ثابت کرده در همه بحران‌ها، دستگاه‌های فکری سکولار را غافلگیر کرده است. بدون تعارف حمایت مردم از نظام، ربطی به جریانات اصولگرا و اصلاح‌طلب ندارد و پایه ارتباط مردم با نظام، بر اساس یکسری مبانی معرفتی و ارزشی است. 

بزرگ‌ترین سرمایه انقلاب اسلامی، از ابتدای شکل‌گیری نخستین هسته‌های نهضت تا معماری نظام اسلامی و حفاظت از این بنای عظیم، «مردم» بوده‌اند. به همین خاطر «حمایت مردمی»، همیشه کانون هدفگذاری دشمن برای اقدامات تخریبی بوده است. در یک تحلیل مفهومی از بیانات حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری، کلیدواژه «مردم» را از پرکاربردترین واژه‌ها می‌بینیم که خود این موضوع دال بر اهمیت و نقش حیاتی مردم در امتداد انقلاب اسلامی است.

این را باید مدنظر داشته باشیم که هتک حرمت عده‌ای قلیل به روحانیت، به هیچ‌وجه نباید به همه جامعه تعمیم داده شود. یعنی نباید این تصور ایجاد شود که اکنون اکثریت جامعه چنین موضعی دارند. کار رسانه، بزرگنمایی است، نباید در دام بزرگنمایی‌های رسانه‌ها افتاد. اینکه عده‌ای جمع شوند و هتاکانه علیه روحانیت سخنی بگویند، نباید این تصور را ایجاد کند که این، حرف اکثریت ملت است، برعکس، مردم ما در بزنگاه‌ها ثابت کرده‌اند چگونه دلداده روحانیونی هستند که به تمام معنا روحانی و ملکوتی بودند. در همین چند ماه قبل، تشییع پیکر مرحوم آیت‌الله فاطمی‌نیا یا تشییع پیکر مرحوم آیت‌الله ناصری سند غیرقابل ابطالی است که نشان از پیوند عمیق مردم با روحانیت اصیل دارد. 

* استاد حوزه و دانشگاه