گروه اقتصادی: یکی از مهم‌ترین پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین، تحریم گاز روسیه بود. تا پیش از خرابکاری در خط لوله نورد استریم 1 و 2، امیدهایی درباره ادامه صادرات گاز روسیه به اروپا وجود داشت اما اختلالات فنی به وجود آمده در این خطوط، آخرین انتظارات را برای از سرگیری صادرات گاز روسیه به اروپا از بین برد. در شرایط کنونی روسیه به دنبال یافتن بازارهای جدید برای فروش گاز مازادش است و بنا بر پیش‌بینی کارشناسان، روسیه طی 2 الی 3 سال آینده حدود 120 میلیارد مترمکعب گاز مازاد خواهد داشت که باید برای فروش آن چاره‌اندیشی کند. با بررسی سناریوهای متفاوت برای پیدا کردن بازارهای جدید به جای بازار اروپا، بهترین بازار پیش‌رو بازارهای کشورهای خاورمیانه، جنوب آسیا و شرق آسیا و همچنین توسعه صنعت فشرده‌سازی گاز یا همان LNG است. 

به گزارش «وطن‌امروز»، روسیه برای صادرات گاز مازاد خود و جایگزینی مقاصد دیگر به جای اروپا، 3 منطقه جغرافیایی را می‌تواند در نظر بگیرد. 

ابتدا به بررسی بازار اول روسیه یعنی شرق آسیا و چین می‌پردازیم؛ روسیه خط لوله انتقال گاز به چین تحت عنوان خط لوله پاورسیبریا را در سال 2019 عملیاتی کرد که ظرفیت اسمی آن 38 میلیارد مترمکعب است. در سال 2021 میزان صادرات واقعی گاز از این خط لوله چیزی حدود 8 میلیارد مترمکعب بوده است که با توجه به زیرساخت‌های موجود، در نهایت این میزان در کوتاه‌مدت از طریق این خط لوله به 10 تا 12 میلیارد مترمکعب در سال جاری میلادی افزایش خواهد یافت که نشان از این دارد از طریق این خط لوله در کوتاه‌مدت در نهایت 2 الی 4 میلیارد مترمکعب بازار جدید در دسترس روسیه است. راهکار دوم توسعه بازارهای دورتر و بدون خط لوله است که با توجه به هزینه‌های بسیار بالا فشرده‌سازی گاز و همچنین سطح بسیار بالای تکنولوژی مورد نیاز و وابستگی صنعت فشرده‌سازی گاز روسیه به تکنولوژی کشورهای اروپایی، در کوتاه‌مدت به هیچ وجه گزینه مطلوب روس‌ها نخواهد بود. راهکار نهایی نیز بازار کشورهای منطقه و همچنین جنوب آسیاست که بازار بسیار رو به رشدی است، زیرا ۲ کشور پاکستان و هند در این بخش حضور دارند که نیاز بسیار جدی به گاز برای برنامه‌های توسعه‌ای خود دارند. در این بین 2 مسیر اصلی برای انتقال گاز به این کشورها وجود دارد؛ اولی خط لوله تاپی یا خط لوله ترکمنستان-افغانستان- پاکستان- هند است که به دلایل امنیتی ویژه افغانستان همواره با عدم توسعه روبه‌رو بوده و تاکنون گام جدی برای ساخت این خط لوله بویژه در بخش افغانی آن برداشته نشده است اما مسیر اصلی دوم از طریق ایران و خط لوله صلح است. ایران علاوه بر وجود خطوط متنوع گازی در تمام نقاط کشور، در کوتاه‌مدت یکی از بهترین گزینه‌های در دسترس روسیه برای رسیدن به بازارهای جدید است، زیرا ایران هم ذخایر گازی عظیمی دارد و می‌تواند از آنها در زمینه سوآپ گاز روسیه استفاده کند و هم با زیرساخت‌های متنوع و متکثر موجود در کل کشور، امکان خرید گاز مازاد روسیه و قرارگیری در تجارت جدید گازی با کشورهای جنوب آسیا و منطقه را دارد که به کمک قراردادهای جدید، علاوه بر خرید گاز روسیه، می‌تواند برای جایگزینی سوخت مایع با ارزش افزوده بالای صادراتی در فصول سرد سال در نیروگاه‌ها و همچنین بازصادرات از این گاز استفاده کند. 

از طرف دیگر ایران به لحاظ جغرافیایی نیز شرایط مناسبی برای انتقال گاز روسیه دارد. زیرساخت‌های فشرده‌سازی گاز (LNG) در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نظیر عمان، این فرصت را به ایران و همچنین روسیه خواهد داد که به عنوان 2 شریک تجاری مهم در زمینه انرژی، همکاری‌های جدی در زمینه فروش گاز فشرده به کشورهای مختلف دنیا داشته باشند. همه این عوامل نشان‌دهنده این است برقراری روابط دیپلماتیک بین ایران و روسیه در جهت صادرات انرژی و تجارت گاز، می‌تواند علاوه بر ایجاد تغییرات مهم در آینده توسعه سیاسی کشورهایی نظیر هند و پاکستان، فرصت ایده‌آلی را برای ایران فراهم کند که با استفاده از گاز روسیه و قرارگیری در تجارت گاز بین‌المللی به نوعی به هاب اصلی گازی منطقه و آسیا تبدیل شود که از نظر موقعیت سیاسی و همچنین درآمدزایی ارزی بسیار مناسب خواهد بود. در صورتی که تهران و مسکو در ارتباط با فروش گاز روسیه با همکاری ایران به توافق برسند، یک رابطه برد - برد شکل می‌گیرد که هر 2 طرف، از آن سود خواهند برد. 

 

استفاده از گاز روسیه برای رفع ناترازی صنایع ارزآور، بازصادرات و تجارت گاز

سیدمحمد میرهاشمی، کارشناس انرژی در گفت‌و‌گو با  «وطن‌امروز» درباره اینکه سوآپ گاز روسیه یا خرید گاز از این کشور و فروشش به کشورهای دیگر، چقدر برای‌مان نفع خواهد داشت، تصریح کرد: اینکه ما گاز را با چه قیمتی از روس‌ها بخریم در میزان سودی که این سیاست برای‌مان دارد بسیار مهم است. وضعیت سوآپ مشخص است، گاز را در یک جایی تحویل می‌گیریم و در جای دیگری آن را تحویل مشتری می‌دهیم و ما به عنوان سوآپ‌کننده مبلغی را دریافت می‌کنیم. اگر تحویل با تأخیر صورت بگیرد، می‌توانیم از گاز روسیه برای رفع ناترازی کشور بهره ببریم. به نظر می‌رسد اگر قرارداد مناسبی با مسکو منعقد کنیم و بتوانیم گاز را با قیمت خوبی از روسیه بخریم، خرید گاز از این کشور و فروش آن توسط خودمان مزیت بیشتری برای‌مان دارد. 

وی در ادامه گفت: زمستان مصرف فرآورده‌های نفتی ما بالا می‌رود و برخی صنایع از جمله پتروشیمی‌ها، سیمان و... تعطیل می‌شوند. اگر بتوانیم با واردات گاز روسیه از تعطیلی این صنایع جلوگیری کنیم، نفع اقتصادی بالایی برای‌مان خواهد داشت، زیرا از ضربه‌ای که تعطیلی صنایع بویژه صنایع با ارزآوری بالا به اقتصاد کشور می‌زنند، جلوگیری می‌کنیم. از سوی دیگر، می‌توانیم از گاز روسیه به عنوان خوراک نیروگاه‌ها استفاده کنیم و فرآورده‌های نفتی آزاده شده از این طریق را صادر کنیم که این هم سود بالایی را نصیب‌مان خواهد کرد. 

کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: یکسری مزیت‌های درجه دوم نیز می‌توان برای سیاست سوآپ یا خرید گاز روسیه در نظر گرفت. مثلاً می‌توانیم گاز روسیه را در شمال مورد استفاده قرار دهیم، به این ترتیب، مجبور نیستیم گاز را از جنوب به شمال منتقل کنیم. با این اقدام، از یک طرف در هزینه‌های انتقال گاز از جنوب به شمال صرفه‌جویی می‌شود و از طرف دیگر از هدررفت انرژی نیز در روند انتقال جلوگیری می‌کنیم. 

میرهاشمی در پایان گفت: ما به عنوان کشوری که دارنده دومین ذخایر گازی در جهان هستیم و در موقعیت جغرافیایی خوبی قرار گرفته‌ایم، همواره به دنبال تبدیل شدن به هاب گازی و انرژی منطقه بوده‌ایم. اینکه سوآپ یا خرید گاز روسیه تا چه اندازه به ما در نزدیک شدن به این هدف کمک می‌کند، به این بستگی دارد که روسیه چقدر گاز در اختیار ما قرار دهد و ما چقدر از گاز را بتوانیم صادر کنیم. حجم گاز وارداتی و صادراتی کشور در این موضوع بسیار تعیین‌کننده است. ما خود گاز مازاد زیادی برای صادرات نداریم. با وجود تقاضایی که در داخل کشور وجود دارد، در بهترین حالت می‌توانیم نیاز داخلی را برآورده کنیم. بنابراین میزان گازی که روسیه در اختیار ما قرار می‌دهد، تعیین‌کننده نقش ما در توزیع گاز در منطقه خواهد بود. 

 

 

***