گروه بین‌الملل: شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پنجشنبه ۲۶ آبان (۱۷ نوامبر) در وین قطعنامه جدیدی را در محکومیت «عدم همکاری ایران»‌ با این نهاد تصویب کرد که ایران اعلام کرد حتما پاسخی جامع و منظم به این قطعنامه آژانس خواهد داد. ۲۶ عضو از ۳۵ عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با متن ارائه شده توسط آمریکا و تروئیکای اروپا (بریتانیا، فرانسه و آلمان) موافقت کردند و تنها روسیه و چین به پیش‌نویس این قطعنامه رای مخالف دادند، 5 کشور نیز رای ممتنع دادند و ۲ عضو دیگر شورا هم غایب بودند. این دومین قطعنامه علیه ایران در سال جاری پس از ماه خرداد است و دلیل هر دو هم از دید آژانس یکی است: عدم وجود پاسخ‌دهی «معتبر ایران به لحاظ فنی» درباره آثار اورانیوم یافت شده در 3‌سایت اعلام ‌نشده. قطعنامه شورای حکام در مرحله فعلی اهمیتی نمادین دارد اما ممکن است مقدمه‌ای باشد برای کشاندن اختلاف آژانس و ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد و احتمال اعمال تحریم‌های‌ بیشتر علیه ایران. البته این قطعنامه اعلام کرده است ایران وقت دارد تا ماه مارس سال جاری میلادی یعنی اسفند امسال اقداماتی برای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام دهد. البته ایران اعلام کرد این بیانیه «کاملاً سیاسی و غیرفنی» است و پاسخ متقابل هسته‌ای به این موضوع خواهد داد. 

در همین رابطه خبرنگار «وطن‌امروز» مطلع شد ایران اقدام متقابل را عملی کرده و نامه آن را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کرده است. نکته حائز اهمیت این است که ایران در حوزه غنی‌سازی و ایجاد آبشارهای جدید سانتریفیوژ اقداماتی را انجام داده است. ایران غنی‌سازی 60 درصد را در فردو شروع کرده است که پیامی سخت و شدید به قطعنامه آمریکایی- اروپایی آژانس بین‌الملل انرژی اتمی است. اقدام دیگر ایران ایجاد ۲ آبشار جدید IR2M و IR4 در نطنز و فردو بود که به مرحله قبل از گازدهی رسیده است و برای رسیدن به روند غنی‌سازی چند روزی طول خواهد کشید ولی این موضوع در عمل یعنی ایران غنی‌سازی با این آبشارهای جدید را شروع کرده است. ۲ کار دیگر ایران که پاسخی به نظر قاطع به قطعنامه آژانس بین‌الملل انرژی اتمی است، راه‌اندازی و نصب سانتریفیوژ جدید در ۲ سالن خالی در فردو و نطنز است. این سالن‌ها به دلیل تعهدات ایران در برجام خالی از سانتریفیوژ شده بود که ایران دوباره در این ۲ سالن سانتریفیوژ نصب کرد. همچنین چهارمین حرکت مهم ایران در مقابل قطعنامه آژانس تعویض سانتریفیوژ‌های IR1 در فردو با IR6 خواهد بود که به نظر می‌رسد زخم‌ کاری بزرگی به آمریکا خواهد بود، زیرا توان ظرفیت هسته‌ای ایران در فردو را 10 برابر خواهد کرد. این اقدامات ایران بر اساس «قانون راهبردی هسته‌ای مجلس» خواهد بود که ایران باید در مقابل کارهای آمریکا، اروپا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تعهدات هسته‌ای خود را هم کاهش دهد. از سوی دیگر به نظر می‌رسد ایران با این روند غنی‌سازی، 2 هزار و 500 کیلوگرم مواد غنی‌شده 5 درصد و 100 کیلوگرم 60 درصد دارد که این موضوع به نگرانی عمیق آمریکا تبدیل شده است. این در حالی است آنها در بیانیه‌ای که بعد از قطعنامه آژانس علیه ایران صادر کردند به صراحت گفتند پنجره دیپلماسی را نبسته‌اند. از سوی دیگر حضور وزیر خارجه عمان در ایران و دیدار وی با رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان حائز اهمیت است و نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها برای رسیدن به توافق هسته‌ای عجله دارند. 

اما نکته اصلی‌ای که در رابطه با پرونده توافق هسته‌ای ایران وجود دارد، این است که آمریکا بارها در خفا به ایران پیام‌هایی برای احیای توافق هسته‌ای فرستاده است اما در عمل ایران را بیشتر تحریم می‌کند. در همین زمینه، رئیس دستگاه دیپلماسی از پیام تازه آمریکایی‌ها به تهران درباره مذاکرات رونمایی کرد؛ پیامی که در میانه مواضع تیم بایدن مبنی بر اینکه مذکرات در دستور کار کاخ سفید قرار ندارد، حاوی معانی فراوانی است. به نظر می‌رسد دولت بایدن که تلاش کرد از اتفاقات اخیر در ایران حداکثر بهره را ببرد و در بیم و امید به ثمر رسیدن اغتشاشات در ایران به سر می‌برد، به این ادراک رسیده باشد که ظرفیت حوادث ایران برای آسیب زدن به کشورمان ته کشیده و حالا شاید بتواند آنچه را کف خیابان‌های تهران رخ داد به امتیازی نقد تبدیل کند، البته واشنگتن بیش از هر نکته‌ای به نیاز خود به توافق واقف است و هیچ جایگزینی برای آن متصور نیست. از اواخر تابستان مشخص و اعلام شده بود تیم آمریکایی به دلیل در پیش بودن انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا در شرایط توافق قرار ندارد و آن را به بعد از انتخابات موکول کرده بود اما دولت بایدن با شروع اغتشاشات در ایران تلاش کرد دلیل این وقفه را آنچه خود حمایت از معترضان در ایران خواند، جلوه دهد. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در همین زمینه گفت آمریکا پیامی درباره توافق هسته‌ای از طریق واسطه‌ها به تهران ارسال کرده است. وزیر امور خارجه مدعی شد مقام‌های آمریکایی رفتار دوگانه‌ای دارند و از یک‌ سو پشت پرده برای رسیدن به توافق عجول هستند و از سوی دیگر در رسانه‌ها صحبت‌های دیگری را مطرح می‌کنند. وی گفت: «ما اجازه نمی‌دهیم آنها با برخی پیام‌ها به آشوب و اغتشاشات در ایران دامن بزنند و همزمان خواستار مذاکرات با ایران هم باشند. آمریکایی‌ها در تبادل پیام‌ها حتی تعجیل دارند که هرچه زودتر به نقطه توافق برسیم. اینگونه رفتار دوگانه آمریکا جدید نیست اما تاریخ مصرف چنین سیاست‌هایی گذشته است». 

از سوی دیگر آمریکایی‌ها قصد دارند نگذارند برجام به سال دهم آن برسد تا قطعنامه‌های سازمان ملل در سال دهم از بین نرود و کامل ملغای نشود. به همین دلیل بعد از اتفاقات داخلی ایران آنها امید پیدا کردند شاید تغییر مهمی در کشور رخ دهد اما اکنون تیر آنها به سنگ خورده است. شاید اروپایی‌ها قصد داشته باشند در مارس پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع دهند تا قطعنامه‌های قبلی علیه ایران بازگردد که به نظر می‌رسد با مخالفت چین و روسیه روبه‌رو شوند. از سوی دیگر آنها «مکانیسم ماشه» را هم نمی‌خواهند فعال کنند که دیپلماسی برای همیشه در پرونده‌ هسته‌ای ایران بسته نشود، به همین دلیل باید تصمیم سیاسی خود را برای رسیدن به احیای توافق هسته‌ای بگیرند. در همین رابطه به نظر می‌رسد ۲ مسیر در آینده پرونده هسته‌ای ایران باید متصور بود؛ ابتدا اینکه آمریکایی‌ها پرونده‌های سیاسی پادمانی علیه ایران را بسته و در یک تصمیم، توافق هسته‌ای را امضا کنند. مسیر دوم اما این است که آنها راه قطعنامه را در پیش بگیرند که به نظر می‌رسد ایران در مرحله بعد به سمت غنی‌سازی بالای 90 درصد و تولید آشکارسازهای نوترونی برود که دیگر کامل تهران خط قرمزهای واشنگتن را رد و عملاً آمریکا را مات می‌کند. به همین دلیل بود که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره برجام گفت: «جمهوری اسلامی ایران در عمل نشان داد چقدر پایبند به میز مذاکره برای دستیابی به یک توافق خوب، قوی و پایدار در سریع‌ترین زمان ممکن است. اقدام مجدانه جمهوری اسلامی ایران در پاسخگویی به طرح‌های پیشنهادی مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپایی هم در همین چارچوب بود. گره زدن روند مذاکرات به جنگ اوکراین یا زمستان سرد اروپا گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای است و ما آن را تایید نمی‌کنیم. چیزی که باعث عدم جمع‌بندی نهایی مذاکرات و از سر‌گیری اجرای توافق شد، نبود اراده سیاسی در طرف مقابل و مشخصاً آمریکا بود. جمهوری اسلامی ایران معتقد است اگر این اراده در طرف مقابل وجود داشته باشد، در کوتاه‌ترین زمان امکان جمع‌بندی توافقات و بازگشت طرف‌ها به اجرای توافق میسر است».

وی ادامه داد: «اقدام جمهوری اسلامی ایران در واکنش به قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود؛ قطعنامه‌ای که با اقدام سیاسی دولت آمریکا و ۳ کشور اروپایی و با یک فشار سیاسی، بر شورای حکام تحمیل شد. صدور این قطعنامه در حالی است که ایران شفاف‌ترین برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای را در مقایسه با میزان تأسیسات تحت نظارت آژانس در جهان دارد و در عین حال بیشترین بازرسی‌های انجام شده آژانس، از فعالیت‌های هسته‌ای ایران بوده است. مبنای جمهوری اسلامی ایران، این است که اگر در برابر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تکلیفی دارد، حتما حقوقی هم دارد که باید رعایت شود». همچنین محمد اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی هم در پاسخ به سوالی درباره قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران اظهار داشت: «پیش ‌از این هم گفته بودیم صدور قطعنامه مشخصا یک اقدام غیرسازنده برای حفظ فشار حداکثری است و هیچ کمکی به طرف‌های مقابل برای حل مسائل موجود نخواهد کرد». اسلامی افزود: «ما از مدیرکل آژانس هم شنیده بودیم و وی تأکید داشت صدور قطعنامه کمکی به پیشبرد امور نخواهد کرد. به نظر می‌رسد ۳ کشور اروپایی و آمریکا به استفاده از انواع روش‌های مختلف فشار از جمله صدور قطعنامه و تحریم عادت دارند و پرواضح است اینگونه فشارها بی‌سرانجام خواهد بود». رئیس سازمان انرژی اتمی در ادامه با بیان اینکه این اقدام اشتباه و تصویب قطعنامه علیه کشورمان همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شده بود، پاسخ محکمی از سوی ایران به همراه خواهد داشت، تصریح کرد: «برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران مطابق قانون اقدام راهبردی مجلس پیش می‌رود و صدور قطعنامه‌های متعدد علیه ایران در پیشبرد این برنامه‌ها خللی ایجاد نخواهد کرد».