محمدصادق رحیمی*: انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره به معنای انتخاباتی است که در میانه دوره ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود و طی آن 435 کرسی مجلس نمایندگان و یک‌سوم کرسی‌های مجلس سنا یعنی 35 کرسی به رأی گذاشته می‌شود. در این دوره نیز علاوه بر انتخابات کنگره، انتخابات فرمانداری 50 ایالت آمریکا و برخی کنگره‌های محلی نیز برگزار شد. به دلیل اختلاف‌نظرهای متعدد ۲ حزب درباره موضوعات و تحولات کنونی در سطح داخلی و خارجی، اهمیت این انتخابات بسیار ویژه‌تر شده است. آخرین آمار جمعیت کشور ایالات متحده آمریکا حدود 332 میلیون نفر اعلام شده است که 250 میلیون نفر واجد شرایط شرکت در انتخابات هستند و 168 میلیون نفر در انتخابات ثبت‌نام کرده‌اند. همچنین حدود 40 میلیون نفر رأی خود را از طریق رأی‌گیری پستی پیش از موعد ارسال کرده‌اند. 

* محورهای اصلی تبلیغات

طبق بررسی تاریخچه انتخابات کنگره می‌توان دریافت در اغلب موارد حزب اکثریت مستقر در کنگره آمریکا در انتخابات شکست می‌خورد و شاهد انتقال قدرت در کنگره به حزب مقابل هستیم. در این دوره به دلیل کاهش محبوبیت رئیس‌جمهور دموکرات یعنی بایدن که بر اثر مشکلات اقتصادی بویژه تورم سراسری است، شاهد تبلیغات گسترده جمهوری‌خواهان بر نقاط ضعف دولت فعلی آمریکا برای جذب رأی بیشتر و تضعیف حزب دموکرات هستیم. تورم سالانه آمریکا سال گذشته حدود 4.7 درصد و در سال جاری حدود 8.3 درصد گزارش شده است که در این میان تورم 9.1 درصدی رکورد 40 سال اخیر در آمریکا را شکست. 4 مساله جنجال‌برانگیز و اصلی که جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در تبلیغات انتخاباتی بیشترین تمرکز را روی آنها داشتند عبارت است از: 1- اقتصاد (تورم بی‌سابقه) 2- جرم و جنایت (افزایش جرائم، سرقت‌ها و درگیری‌ها) 3- مساله مهاجرت (افزایش ورود مهاجران قانونی و غیرقانونی) 4- سقط جنین (مساله آزادی‌های فردی)

* محدودیت‌های دموکراسی آمریکایی

یکی از مهم‌ترین رخدادهای مؤثر در انتخابات جاری تغییر حوزه‌های انتخاباتی در آمریکا پس از سال 2020 بوده است. بنا بر قاعده «جری مندرینگ» ایالت‌ها می‌توانند حوزه‌های انتخاباتی را از لحاظ جغرافیایی و ترکیب جمعیت‌های داخل هر حوزه و پراکنش اقوام و اقلیت‌ها تغییر دهند. طبق آخرین بازنگری حوزه‌بندی‌ها در جری مندرینگ سال 2020، 20 ایالت با حوزه‌بندی‌های تقریبا قطعی به نفع جمهوری‌خواهان و 14 ایالت با حوزه‌بندی تقریباً قطعی به نفع دموکرات‌ها ایجاد شده است. آنچه در این تقسیمات واضح است، کاهش رقابت‌پذیری بسیاری از حوزه‌های انتخاباتی و کاهش شانس رأی‌آوری رنگین‌پوستان در آمریکاست. به همین دلیل بسیاری از منتقدان به چنین شیوه‌ای که موجب تضعیف دموکراسی می‌شود، معترضند. علاوه بر این موضوع، تغییر قوانین داخلی 19 ایالت و افزوده شدن 34 قانون در راستای محدودیت بیشتر رأی‌دهندگان موجب نارضایتی‌هایی شده است، ‌طوری ‌که طبق آخرین نظرسنجی‌های مؤسسه پیو حدود 40 درصد مردم آمریکا معتقدند در دهه آینده شاهد جنگ داخلی در آمریکا خواهند بود. در تقسیمات جدید علاوه بر تغییر حوزه‌های انتخاباتی، شاهد تغییر سهمیه نمایندگان ایالت‌های مختلف نیز بوده‌ایم. این تغییرات عمدتا به نفع جمهوری‌خواهان بوده است و طبق آن 6 ایالت سهمیه بیشتر کسب کردند و 7 ایالت سهمیه از دست دادند. ایالت‌های عمدتا جمهوری‌خواه مانند تگزاس (2 نماینده)، کلرادو (2 نماینده)، فلوریدا (یک نماینده) و مونتانا (یک نماینده) سهمیه بیشتری کسب کردند و ایالت‌های عمدتاً دموکرات مانند کالیفرنیا (یک نماینده)، میشیگان (یک نماینده)، نیویورک (یک نماینده) و ویرجینیا (یک نماینده) سهمیه تعداد نمایندگان خود واگذار کردند. دیگر نکته حائز اهمیت این دوره ۲ کرسی نیمه‌تمام ۲ سناتور دموکرات است که باید افرادی جایگزین آنها برای اتمام دوره شوند

‌(Special election). 

* شکست موج قرمز

نتایج فعلی با آنکه هنوز به انتها نرسیده است ولی حاکی از برتری شکننده جمهوری‌خواهان در مجلس نمایندگان آمریکاست. این برتری نسبی و بسیار متزلزل در فرمانداری‌ها نیز به‌ دست ‌آمده، با این تفاوت که به ‌رغم اینکه فرمانداران 26 ایالت جمهوری‌خواه هستند ولی نسبت به قبل از انتخابات، 2 فرمانداری را از دست داده‌اند. در سنا نیز تقریبا نتیجه قبل از انتخابات که برابری سناتورها البته به نفع دموکرات‌ها به دلیل حضور دولت دموکرات بود، حاصل شد و ترکیب 49 جمهوری‌خواه و 48 دموکرات و 2 نماینده احزاب دیگر که همپیمان دموکرات‌ها هستند، رقم خورد. البته انتخاب سناتور ایالت جورجیا به دلیل عدم کسب اکثریت آرا توسط کاندیداهای هر دو حزب به دور دوم در 6 دسامبر (15 آذر) موکول شد. چنین وضعیتی در حالی رقم می‌خورد که پیش از شروع انتخابات شاهد فضاسازی رسانه‌ای گسترده به نفع پیروزی بسیار بزرگ جمهوری‌خواهان بودیم. جمهوری‌خواهان خود را آماده موج قرمز یا همان به‌ دست‌ آوردن اکثریت با اختلاف بالا در کنگره می‌کردند ولی در نهایت بایدن به نمایندگی از دموکرات‌ها اعلام کرد به سلامت از موج قرمز عبور کرده است. 

*پیامدهای داخلی و خارجی انتخابات کنگره

پیامدهای فرض محتمل‌ترین سناریو که در حال حاضر نیز همین نتیجه به طور ضمنی رخ ‌داده است، یعنی مجلس نمایندگان در دست جمهوری‌خواهان و سنا در دست دموکرات‌ها را می‌توان با بررسی دقیق مانیفست جمهوری‌خواهان که اخیرا برای مبارزات انتخاباتی منتشر شده است، بخوبی دریافت. این مانیفست که با شعار تعهد به آمریکا تنظیم شده است بر 4 محور تأکید دارد: 

1- آمریکای قدرتمند: تأکید بر توانمندی داخلی اقتصاد، بازنگری سیاست‌گذاری انرژی، تقویت زنجیره تأمین مالی، مسائل سایبری و فضایی، عدم وابستگی به چین

2- کشور ایمن: کاهش جرم و جنایت از طریق جذب 200 هزار پلیس جدید، ساخت دیوار مرزی در جنوب آمریکا با مکزیک، تشکیل کمیته مقابله با چین

3- آینده بر اساس آزادی: تأکید بر حفظ آزادی‌های فردی و اجتماعی

4- حکومت پاسخگو و مسؤول: بازگشت صدای مردم به حاکمیت و بازگشت دموکراسی در حکمرانی کشور.

به ‌رغم اجماع هر ۲ حزب برای جنگ در اوکراین ولی اولویت‌بندی جمهوری‌خواهان در مقابله با چین و ساخت دیوار جنوبی مقابل مهاجران است. در همین راستا پیشنهادهای جمهوری‌خواهان برای تصویب در مجالس حول قطع یا کاهش عمده بسته‌های حمایتی برای اوکراین است تا بتوانند با استفاده از این محل، تأمین اعتبار و بودجه لازم برای ساخت دیوار جنوبی و مقابله بیشتر با چین را در دستور کار قرار دهند. این در حالی است که در سند استراتژی امنیت ملی آمریکا 2022 که بتازگی منتشر شده است، دولت بایدن به‌ عنوان نماینده دموکرات‌ها همچنان بر تعامل با چین در زمینه‌های مختلف بویژه اقتصادی، سایبری و فضایی تأکید دارد. همچنین با استقرار اکثریت جمهوری‌خواه در کنگره آمریکا مسیر برای حضور ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 هموارتر خواهد شد و به ‌احتمال فراوان کنگره دستور توقف پرونده تحقیق و تفحص درباره ترامپ را خواهد داد. 

با دست ‌یافتن جمهوری‌خواهان به اکثریت در کنگره، باید انتظار نزدیکی بیشتر آمریکا به رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس بویژه عربستان را داشت. همچنین جمهوری‌خواهان این قدرت را خواهند یافت که اقدامات و برنامه‌های دولت بایدن را کندتر نیز بکنند و اجازه ابتکارات جدید را به بایدن ندهند. همچنین درباره آینده مذاکرات احیای برجام تفاوت رویکرد جدی را شاهد نخواهیم بود، زیرا دولت تغییر نمی‌کند و سیاست کلان در قبال ایران از طرف هر 2 حزب یکسان است. با این ‌وجود جمهوری‌خواهان فشار زیادی را به دولت بایدن وارد می‌کنند تا «رابرت مالی» را برکنار کرده و رسماً به مذاکرات احیای برجام خاتمه دهد. راهبرد اصلی سیاست خارجی دولت آمریکا در قبال منطقه غرب آسیا نیز به ‌احتمال فراوان تغییر زیادی نخواهد داشت و همچنان سیاست پیگیری و گسترش توافق ابراهیم که ابتکار ترامپ بود و در دولت بایدن ادامه پیدا کرد، پیگیری خواهد شد. 

* پیامدهای ناظر به جمهوری اسلامی ایران

در پایان می‌توان 2 سناریوی اصلی رفتار احتمالی دولت بایدن در ۲ سال آینده با وجود کنگره دارای اکثریت جمهوری‌خواه در قبال جمهوری اسلامی ایران را به شرح زیر در نظر گرفت.

1- مشغولیت دولت بایدن در داخل آمریکا بیشتر خواهد شد و به دلیل عدم همکاری گسترده کنگره می‌توان امیدوار بود که کمتر به حوزه سیاست خارجی بپردازد و به ‌صورت عمده مشغول رفع مشکلات داخلی از جمله تورم فزاینده باشد تا در انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 بتواند عملکردی قابل دفاع در برابر جمهوری‌خواهان داشته باشد.

2- ممکن است دولت بایدن به دلیل عدم توفیقات داخلی و ناکارآمدی در کنترل قیمت‌ها و تورم، برای انحراف افکار عمومی از مسائل داخلی بر سیاست خارجی تمرکز کند و دست به اقدامات تند و بی‌پروا بزند تا بتواند اعتماد عمومی را برگرداند. از یک سو وخیم‌ترشدن وضعیت اوکراین و از سوی دیگر تبلیغات در راستای کمک‌های تسلیحاتی ایران به روسیه ممکن است منجر به رفتارهای رادیکال از سوی دولت دموکرات آمریکا در قبال ایران شود. 

* عضو شبکه پژوهشگران هسته بازاریابی سیاسی مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع)