گروه اقتصادی: تجارت با کشورهای حوزه دریای خزر و تکمیل کریدور شمال -  جنوب یکی از برنامه‌های اصلی دولت سیزدهم بوده و هست و در این راستا شاهد توافقنامه و سفرهای متعدد مسؤولان دولتی به کشورهای این منطقه بوده‌ایم. حال در راستای افزایش هر چه بیشتر تجارت در کریدور شمال-جنوب، ۳ بندر جدید به مقاصد صادراتی ناوگان کشتیرانی کشورمان در روسیه اضافه شده و این یعنی از این پس 4 بندر در روسیه درگیر تجارت 2 کشور خواهند بود و کشتی‌های هر ۲ کشور در این بنادر توانایی پهلوگیری خواهند داشت. از سوی دیگر تجارت ریلی نیز بین ۲ کشور و در این کریدور نزدیک ۲ ماه است که شروع شده است. به گزارش «وطن‌امروز»، کریدور شمال- جنوب مهم‌ترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپاست که در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه‌تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان‌تر است. کریدور شمال- جنوب یکی از مسیرهای مهم ترانزیتی در آسیای میانه است و کشورهای مسیر این راهگذر هر یک با تشکیل اتحادیه و انعقاد قراردادهای همکاری در رقابتی همه‌جانبه به توسعه و تجهیز بنادر، جاده‌ها، ترمینال‌ها و مسیرهای ریلی خود می‌پردازند. این کریدور ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه را از طریق ایران و دریای خزر به کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج‌فارس و جنوب آسیا برقرار می‌کند. در این میان اتصال خلیج عمان و بندر چابهار در ساحل شرق دریای مکران یا دریای عرب به عنوان بندری استراتژیک به این کریدور می‌تواند در مبادله کالا به شرق کشور و همسایه‌های شرقی و آسیای میانه نقش داشته باشد. با فعال‌سازی و بهره‌گیری حداکثری از کریدور شمال- جنوب صرفه‌جویی احتمالی در حدود 2500 دلار در هر 15 تن محموله نسبت به مسیر معمول کانال سوئز به دست می‌آید. همچنین زمان حمل‌و‌نقل را می‌توان به 25 تا 30 روز در مقایسه با 40 تا 60 روز از طریق سوئز کاهش داد. به ‌عنوان مثال، طی کردن مسیر بین بمبئی و مسکو تنها 19 روز (در مقابل 32 تا 37 روز از طریق کانال سوئز) طول می‌کشد و مسافت را از حدود 16112 کیلومتر (8700 مایل دریایی) به حدود 7075 کیلومتر کاهش می‌دهد. به همین ترتیب، حمل‌و‌نقل بین هند و فنلاند تنها 21 روز طول می‌کشد که حدود 45 روز از حالت معمول کمتر است. 

پیش از این محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور با اشاره به اهمیت تکمیل خط ریلی رشت - آستارا گفته بود: با تکمیل این ایستگاه و اتصال آن به کشورهای همسایه شمال کشور، ایران به عنوان یک مسیر تجاری بین‌المللی مهم شناخته خواهد شد تا جایی که مدت زمان جابه‌جایی کالا از مسیر شرق آسیا به اروپا از طریق کریدور ایران از ۴۵ به ۱۷ روز کاهش می‌یابد که جذابیت بسیار بالایی برای بازرگانان و صادر‌کنندگان کالا در داخل و خارج ایران در سطح قاره‌های آسیا و اروپا خواهد داشت. 

کریدور ترانزیتی بین‌المللی شمال- جنوب، کالاهای صادراتی از سواحل غربی هند را از بندرعباس و بندر چابهار در ایران و کشورهای آسیای میانه و روسیه به اروپا انتقال می‌دهد. هندی‌ها با داشتن شرایط اقتصادی مناسب، بشدت علاقه‌مند به استفاده از کریدور شمال- جنوب برای عرضه ارزان‌تر کالا و محصولات خود به بازارهای جهانی هستند. در واقع کالاهای هندی برای رسیدن به روسیه و اروپا به بندرعباس ایران در خلیج‌فارس تحویل داده شده و از آنجا از طریق حمل‌و‌نقل ریلی یا جاده‌ای به دریای خزر رسیده و از طریق دریای خزر به سمت روسیه حمل می‌شود.  بزرگ‌ترین ویژگی مسیر شمال- جنوب کوتاه کردن زمان حمل‌ونقل کالاهاست. کشورهای استفاده‌کننده از مسیر هر چند ممکن است در ابتدای راه‌اندازی این کریدور متحمل هزینه‌های مالی و اقتصادی شوند ولی با فعال شدن آن و کاهش فاصله زمانی انتقال کالا از هند به روسیه و اروپا، به سرعت هزینه‌ها جبران می‌شود. 

* تداوم ترانزیت ریلی کالاهای روسی از طریق ایران

مدیرعامل شرکت راه‌آهن با بیان اینکه بیش از 2 ماه است محصولات استراتژیک روسیه به هند از طریق ایران صادر می‌شود، گفت: این محصولات به صورت تمام ریلی از شمال شرق روسیه وارد مرز سرخس می‌شود و تا بندرعباس در مدت کمتر از ۳ روز طی شده و سپس با کشتی به سمت هند حمل می‌شود. سیدمیعاد صالحی با بیان اینکه بیش از ۲ ماه است محصولات استراتژیک روسیه به هند از طریق کشورمان صادر می‌شود، افزود: این محصولات به صورت تمام ریلی از شمال شرق روسیه وارد مرز سرخس شده و از مرز سرخس تا بندرعباس که طول مسیر حدود ۱۶۰۰ کیلومتر است، ظرف مدت کمتر از ۳ روز طی شده و سپس با کشتی به کشور هند حمل می‌شود. این مسیر تقریبا یک‌سوم مسیر قبلی است که از مسیر دریای سیاه از روسیه به هند طی می‌شد. 

صالحی با اشاره به اینکه این تعاملات یک توفیق برای کشور مبدأ و مقصد محسوب می‌شود، تاکید کرد: این مسیر علاوه بر اینکه زمان کوتاه‌تری را از جهت سیر کالا از مبدا به مقصد می‌تواند داشته باشد، همچنین درآمد ارزی برای کشورمان خواهد داشت، ضمن اینکه می‌تواند باعث سیادت سیاسی و امنیتی کشورمان شود. 

* شروع ترانزیت ریلی بین ایران و روسیه

معاون وزیر راه‌وشهرسازی دستور کار دولت سیزدهم را دیپلماسی حمل‌و‌نقل دانست و تاکید کرد: ما امروز از تک‌محصولی به سمت چندمحصولی حرکت کردیم و این تعاملات نیز روز به روز افزایش پیدا خواهد کرد. وی با یادآوری اینکه توافقات انجام شده بین راه‌آهن‌های ایران و روسیه فراتر از سایر قراردادها و تفاهمات انجام شده بود، افزود: از ابتدای مهرماه، یک روز در میان و بستگی به باری که وجود داشته است، یک قطار ۳۰ تا ۵۰ واگنی از مرز سرخس تحویل گرفتیم و ظرف کمتر از ۳ روز در بندرعباس تحویل دادیم که این حرکت هم‌اکنون ساری و جاری شده است.

در راستای سیاست‌های دولت سیزدهم مبنی بر توسعه تجارت خارجی با روسیه، ۳ بندر ماخاچ‌کالا، علیا و وی‌تی‌اس در کنار بندر سالیانکا، به خدمات‌رسانی در حوزه تجارت خارجی ایران خواهند پرداخت که به این ترتیب مقاصد صادراتی ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر متنوع‌تر می‌شود.

بر این اساس هم‌اکنون علاوه بر بندر سالیانکا، ۳ بندر ماخاچ‌کالا، وی‌تی‌اس و علیا نیز به جمع مقاصد صادراتی ایران در روسیه اضافه شده‌اند.

این تصمیم به منظور سرعت‌‌بخشی به انجام عملیات تخلیه و بارگیری و نیز افزایش تردد کشتی‌ها به بنادر روسیه بوده تا بتوان همزمان با استفاده بیشتر از ظرفیت‌های ناوگان کشتیرانی دریای خزر، حمل کالا‌های صادراتی و ترانزیتی گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران را افزایش داد.

در این راستا طی مذاکرات مقامات ارشد کشتیرانی دریای خزر در سفر به آستاراخان روسیه و رایزنی و توافق با مسؤولان بنادر، مقرر شد امکانات بیشتری جهت استفاده از تمام ظرفیت‌های این بنادر و انتقال حجم بیشتری از کالا‌های ترانزیتی و صادراتی فراهم شود که بر همین اساس پیش‌بینی می‌شود سرعت کشتی‌ها، سرعت سفر و سرعت تخلیه و بارگیری افزایش پیدا کند.  به این ترتیب گروه کشتیرانی دریای خزر شبکه بنادر خود را در روسیه توسعه داده که با اضافه شدن این ۳ بندر، استفاده حداکثری از بنادر روسیه برای سرعت بخشیدن به صادرات عملی  خواهد شد.

بر این اساس به نظر می‌رسد با توزیع متوازن و هوشمندانه اعزام کشتی‌ها به این بنادر، نُرم تخلیه کالا‌های صادراتی افزایش پیدا کند و در نتیجه کشتیرانی دریای خزر می‌تواند با ظرفیت موجود، کالا‌های بیشتری را به مقاصد روسیه حمل کند.

این گزارش حاکی است این فرآیند هم‌اکنون شروع شده و در حال حاضر چندین فروند کشتی در بنادر روسیه مشغول تخلیه کالا‌های صادراتی هستند. همچنین در بنادر ایرانی با مذاکرات و توافقاتی که با مسؤولان سازمان بنادر و دریانوردی شده است. این بنادر نیز تا  حدودی سرعت تخلیه و بارگیری را افزایش داده‌اند. 

بر این اساس یکی از مسائل مهم در کانال ولگا مشکل عدم لایروبی و پایین آمدن سطح آب کانال است که به همین دلیل کشتی‌ها مجبور هستند با آبخور 3.7 متر در این کانال تردد کنند که همین مساله باعث می‌شود ناوگان کشتیرانی ایرانی نتواند به طور کامل از ظرفیت اسمی خود استفاده کند و کشتی‌ها تنها با ۷۰ درصد ظرفیت بارگیری  کنند؛ بنابراین لایروبی کانال ولگا و رساندن آبخور آن به 4.5 متر برای تردد کشتی‌ها با ظرفیت کامل بسیار ضروری است.

* اعلام آمادگی برای افزایش خطوط منظم کانتینری در دریای خزر

بر اساس توافقاتی که گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با بنادر روسیه و ایران انجام داده است، کشتیرانی دریای خزر خطوط منظم کانتینری را راه‌اندازی کرد که همین امر باعث شد با هماهنگی‌های انجام شده با مدیران بندری مدت سفر‌ها کوتاه‌تر و سرعت تخلیه و بارگیری افزایش یابد و ناوگان کانتینری خزر در بخش صادراتی و ترانزیتی، با بیشترین ظرفیت فعالیت کند.

در عین حال، هم اکنون ۲ فروند از کشتی‌های کشتیرانی دریای خزر به صورت منظم در این زمینه فعالیت می‌کنند و در صورت استقبال مشتریان، کشتیرانی خزر آماده است خطوط منظم کانتینری را افزایش دهد.