ناکامی تیم ملی فوتبال ایران در صعود از گروه خود در بیستودومین دوره رقابتهای جامجهانی خاطره تلخ 5 دوره گذشته را تکرار کرد تا مسؤولان فدراسیون به فکر تغییراتی در رأس کادر فنی این تیم برای جام ملتها باشند. حذف تیم ملی فوتبال ایران در مرحله گروهی جامجهانی ۲۰۲۲ قطر بار دیگر فدراسیون را در مسیر انتخاب سرمربی برای تیم ملی قرار داد تا این موضوع مهم تبدیل به دغدغه دوباره مهدی تاج شود. رئیس فدراسیون فوتبال که توانست 3 ماه مانده به آغاز جامجهانی رأی اعتماد مجمع عمومی را برای حضور دوباره در این نهاد حقوقی بگیرد، نخستین تصمیم خود را با بازگرداندن کارلوس کیروش به نیمکت تیم ملی ایران گرفت تا وی جانشین دراگان اسکوچیچ شود. تاج در نشست خبری خود درباره این انتخاب اظهار داشت: «با توجه به شرایط تیم ملی، بازیکنان و شرایطی که به دلایلی نمیخواهم بازگو شود و با جلساتی که گذاشته شد، به این نتیجه رسیدیم اگر الان سرمربی تیم ملی را تعویض کنیم به نفع کشور است. دیدم گفتهاند چه کسی نتایج کیروش را در تیم ملی تضمین میکند. من خودم هم نمیتوانم. هیچ کس در دنیا نمیتواند ضمانت کند با کیروش حتما نتایج بهتری میگیرد ولی سابقه کیروش در تیم ملی ما و نتایجی که قبلا گرفته شده ما را به این باور میرساند که مسیر را درست میرویم. به هر جهت برای من سادهتر این بود اسکوچیچ بماند. مسؤولیتی را هم بر عهده نمیگرفتم و مثل خیلیها میگفتم این مربی را من نگذاشتهام. این ریسک را کردم فقط به خاطر کشور و سرزمین عزیزمان. میدانم یک عده از عزیزان، پیشکسوتان و بزرگان به هر دلیلی با آمدن من یا کیروش مخالفند اما به احترام تیم ملی و پرچم عزیز، از تیم ملی حمایت کنند. از شرایط موجود حمایت کنند».
رئیس فدراسیون فوتبال در ادامه جزئیاتی از قرارداد کیروش و دستیارانش را اعلام کرد: «یک مربی داخلی عالی را کنار کیروش قرار میدهیم تا بعدها به داشتن سرمربی داخلی امیدوار باشیم. از همه مربیان داخلی که یک روز تیم ملی را اداره کردند، تشکر میکنم، مثل مهاجرانی، قلعهنویی، دایی، پروین، قطبی و... . امیدوارم ما هم یک مربی داخلی موفق را بالای سر تیم ملی داشته باشیم. داریم این کار را مدیریت میکنیم. قرارداد کیروش را موقت تلقی کردیم با ماهی ۵۰ هزار یورو. اگر این را نگوییم فردا میگویند شفاف نیست. او ۵ عضو کادر فنی با ۳۰ هزار یورو دارد. قرارداد تا پایان جامجهانی است و در صورت تمایل ۲ طرف میتوانیم تا پایان جام ملتها ادامه دهیم. از کیروش تشکر میکنم که این مسؤولیت را در این مدت پذیرفت».
صحبتهای شفاف تاج در زمان بازگشت دوباره کیروش به نیمکت تیم ملی ایران نشان از علاج کوتاهمدت برای نیمکت تیم ملی ایران داشت. رئیس فدراسیون فوتبال که همچنان با پرونده جنجالی بدهی به مارک ویلموتس دست و پنجه نرم میکند، بخوبی میداند انتخاب سرمربی خارجیای که بتواند فوتبالدوستان داخلی را راضی کند، کار سختی است. از این رو در همان نشست عنوان کرد دنبال استفاده از گزینه وطنی برای طولانیمدت است. تاج که میدانست بازگشت کیروش منتقدان همیشگی او در داخل را به انتقاد وا خواهد داشت، درباره این انتخاب گفت: «بعد از شصت و خردهای سال عاشق چشم و ابروی کسی نیستم که خودم را خرج او کنم؛ آن هم مربیای که از من هم انتقاد کرده است. احساس میکنم به خاطر کشور کار درستی است. احساس میکنم داریم کار خوبی میکنیم. امیدوارم کسانی که پشت در و دیوار ایستادهاند تا هجمه کنند، منصف باشند و بگویند اینها برای کشور این کار را کردهاند. تقابل، خیانت، وابستگی و اجنبیپرستی را به ما نچسبانند. چیزهای خوبی نیست. واقعا به کشور و پرچم و شادی مردم فکر میکنم. ابداً اجنبیپرست نیستم. با این سابقه، اینطوری نیستم».
جملههای تاج درباره استفاده از مربی خارجی نشان میداد او برای انتخاب کیروش چندان هم مایل نبود اما حمایت همهجانبه بالادستیها از تیم ملی فوتبال ایران برای حضور آبرومندانه در جامجهانی قطر باعث شد در کمترین فرصت ممکن سریعترین تصمیم را با بازگشت کیروش بگیرد. با این حال شکست سنگین مقابل انگلیس و عدم صعود به مرحله حذفی با باخت یک بر صفر مقابل آمریکا حمایتهای داخلی از کیروش را نیز برداشت تا تاج دنبال نسخه قدیمی خود برای آینده تیم ملی ایران باشد.
***
چگونه آینده نیمکت تیم ملی را تحلیل کنیم؟
محمدرضا ولیزاده: تیم ملی فوتبال ایران در شرایطی در ششمین حضور خود در ادوار جامجهانی، از دور گروهی رقابتها حذف شد که این عدم نتیجهگیری را میتوان معلول عوامل متعددی از جمله ضعف مشهود کادر فنی دانست، هر چند برای اتخاذ تصمیم درست در قبال آینده نیمکت تیم ملی، ابتدا باید تحلیل دقیقی از عملکرد کارلوس کیروش، دستیارانش و سرنوشت نیمکت داشت؛ یک رویکرد منطقی در جهت بررسی همهجانبه و کامل نتایج تیم ملی و مورد بحث قرار دادن همه عوامل موثر بر ناکامی فوتبال ایران در قطر.
برای تحلیل درست، باید کمی زمان صرف پرسیدن کنیم تا با اطلاعات بیشتر تصمیمات بهتری بگیریم. هر چند برای درک بهتر این موضوع نیز میتوان به بخشهایی از نوشتهای که با عنوان «هنر پرسیدن» در نشریه «HBR» (هاروارد بیزینس ریویو) منتشر شده، پرداخت؛ بر اساس دادههای این سیاهه، پرسشها به ۴ دسته تقسیم میشود:
۱- سوالات شفافساز به ما کمک میکند درک بهتری از موضوع بیابیم: «تیم ملی در قطر ضعف کوچینگ داشت؟»
۲- سوالات تکمیلکننده به ما کمک میکند مساله را از دید وسیعتری نگاه کنیم: «پس از تصمیم درباره آینده کیروش، در آستانه آغاز رقابتهای جام ملتهای آسیا، شرایط تیم ملی به لحاظ تدارک و آمادهسازی چگونه است؟ این فرآیند با روشهای پیشین و فعلی باز هم هزینهساز و فرصتسوز میشود یا این بار با کادر فنی فعلی یا جدید نتیجهبخش و موثر خواهد بود؟»
۳- سوالات پیشرونده ما را به ریشههای مساله میرساند. اینها کمک میکند مساله را ریشهایتر دریابیم و از یک درمان موضعی کوتاهمدت و کماثر و البته پرهزینه دور شویم: «فوتبال ایران در صورت برکناری یا ابقای کیروش چه هدفی را دنبال میکند؟»؛ «آیا قرار است برای جامجهانی ۲۰۲۶ یک هدفگذاری بلندمدت شود یا فدراسیون فوتبال به دنبال یک برنامه کوتاهمدت و مقطعی تا جام ملتهای آسیاست؟»
۴- سوالات بازکننده سوالاتی است که در پی تصویر بزرگتری از مساله است. این سوالات موضوع را به سطوح و حوزههای بزرگتری میبرد: «فوتبال ایران بعد از کیروش خوشبخت خواهد شد؟» یا «تمام مشکلات تیم ملی با ماندن یا رفتن سرمربیاش حل میشود؟».
پس از پاسخ به این پرسشها درمییابیم ما مدتهاست معضل مدیریت، برنامهریزی و هدفگذاری داریم و درمانهای موضعی نمیتواند علاج دردهای فوتبالمان باشد. به هر جهت، پس از پاسخ به این پرسشها باید پیش از هر تصمیمی، تحلیل درستی از شرایط فوتبال ایران داشت. اینکه کارلوس کیروش بماند یا برود، بخشی از تضمین آینده خواهد بود اما بیشک همه آن نیست.