گروه اقتصادی: فعال کردن دیپلماسی انرژی و توسعه همکاری‌های ایران با کشورهای همسایه یکی از برنامه‌های دولت سیزدهم بوده و برق و گاز از بسترهای مهم برای فعال کردن این دیپلماسی است. ایران به نحوی قدرت اول تولید برق غرب آسیا را در اختیار دارد که همین اعتبار زمینه همکاری بلندمدت در بخش برق با کشورهای همسایه را می‌تواند فراهم کند و امضای قراردادهای مهم و راهبردی را به ارمغان بیاورد. 

قدرت ایران در حوزه برق تنها به ظرفیت نصب شده نیروگاهی اختصاص ندارد و به واسطه گسترش دانش بومی، نه‌‌تنها در زمینه‌های ساخت، ارتقا، تعمیرات و نگهداری واحدهای نیروگاهی جزو معدود کشورهای خودکفا در دنیاست، بلکه صادرات قابل توجه انواع خدمات مهندسی در حوزه برق نیز نشان از ارتقای سطح این صنعت در کشور است. 

با توجه به اینکه در زمان‌های زیادی از سال با مازاد تولید برق در کشور مواجه هستیم، دولت سیزدهم توسعه دیپلماسی انرژی به محوریت برق را با سایر کشورهای همسایه پیگیری کرد تا علاوه بر رفع مسائل کشورهای همسایه در این بخش، زمینه ایجاد جریان پایدار درآمد و استفاده از حداکثر ظرفیت شبکه برق کشور مهیا شود. 

از سوی دیگر دیپلماسی فعال دولت سیزدهم با کشورهای همسایه و عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای، زمینه گسترش دیپلماسی انرژی ایران با این کشورها را تقویت کرد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، ایران به عنوان کشوری محوری در جنوب غرب آسیا ظرفیت‌هایی دارد که با بهره‌برداری بموقع از آنها می‌تواند جایگاه ارزنده‌تری در منطقه و جهان به دست آورد. همچنین فرصت‌هایی در منطقه وجود دارد که استفاده از آنها برای استحکام و ثبات سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه، مغتنم است. شبکه بهم پیوسته برق منطقه‌ای راهبردی است که علاوه بر تحکیم روابط کشورها در سطح منطقه، مزایای فنی- اقتصادی، سیاسی، امنیتی، اجتماعی و زیست‌محیطی نیز به همراه دارد. 

اتصال شبکه برق ایران به کشورهای همسایه یکی از مهم‌ترین راهبردهایی است که می‌تواند افزایش پایداری شبکه برق کشورها را به دنبال داشته باشد و از سوی دیگر زمینه ایجاد بازارهای متعدد برای صادرات انرژی در قالب برق را فراهم کند. 

در این راستا موقعیت استراتژیک و جغرافیای سیاسی ایران این امکان را فراهم می‌کند تا کشور ما به قطب برق منطقه غرب آسیا بدل شده و حلقه مفقوده اتصال شمال به جنوب و شرق به غرب را در این پازل تکمیل کند. 

علاوه بر موقعیت راهبردی ارزنده، گستردگی شبکه برق ایران در کنار ظرفیت قابل توجه تولید این حامل انرژی در مقایسه با کشورهای همسایه یکی دیگر از مزایایی است که زمینه تبدیل شدن ایران به قطب برق منطقه را فراهم می‌کند.  با توجه به نکات ذکر شده، اخیرا خبر اتصال شبکه برق ایران به کشورهای شمالی از مسیر شرق دریای خزر به عنوان راهبردی اساسی در عالی‌ترین سطوح دیپلماسی پیگیری می‌شود. 

* جزئیات اتصال شبکه برق ایران به اعضای پیمان شانگهای

در همین راستا، محمدعلی فرحناکیان، مشاور وزیر نیرو در امور بین‌الملل ضمن تشریح وضعیت مطلوب شبکه برق ایران و موقعیت جغرافیای سیاسی قابل توجه کشورمان اظهار داشت: طرح اتصال شبکه برق کشورمان از سمت شرق دریای خزر طرحی است که امکان تبادل برق را در کشورهای عضو سازمان شانگهای فراهم می‌کند. 

مشاور وزیر نیرو در امور بین‌الملل ادامه داد: موضوع اتصال شبکه برق ایران به کشورهای شمالی از مسیر شرق دریای خزر در «اجلاس دریای خزر» مطرح شد تا تصمیم‌گیری‌های لازم اتخاذ شود. 

وی در بیان ظرفیت‌های به وجود آمده در پس این اتصال برقی از مسیر شرق دریای خزر گفت: کشورهای عضو شوروی سابق بیشتر از نظر اتصال شبکه برق با یکدیگر امکان اتصال دارند و تنها لازم است خط سوم اتصال شبکه برق ایران با ترکمنستان که قبلا خط دوم آن به بهره‌برداری رسیده بود، برقرار شود. 

فرحناکیان با اشاره به آخرین وضعیت اجرایی خط مذکور تاکید کرد: این خط از سوی ایران تا نزدیک مرز کشیده شده و نیاز است از سوی ترکمنستان اقدام شود که این کشور نیز فعالیت‌های لازم را شروع کرده و فعال‌شدن آن ظرفیت انتقال را ۲۰۰ درصد افزایش خواهد داد. 

مشاور وزیر نیرو در امور بین‌الملل در بیان دستاوردهای اتصال برقی مذکور تاکید کرد: با این افزایش ظرفیتی که اتفاق خواهد افتاد و با وجود امکان اتصالی که در سایر کشورهای شوروی سابق وجود دارد، می‌توانیم برق‌مان را از طریق شرق دریای خزر منتقل کنیم. 

* برق آسیای مرکزی و جنوبی با همکاری ایران و تاجیکستان تأمین می‌شود

یکی از کشورهایی که علاقه قابل توجهی به توسعه روابط در حوزه انرژی با ایران دارد، تاجیکستان است. 

بر این اساس، دلیر جمعه، وزیر انرژی و ذخایر آبی تاجیکستان و رئیس تاجیکی کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و تاجیکستان در حاشیه پانزدهمین کمیسیون مشترک ۲ کشور، اظهار داشت: تاجیکستان در زمینه منابع انرژی آب در جهان در رتبه 6 قرار دارد و با توجه به تاکید وزیر نیروی ایران درباره پتانسیل فنی و مهندسی ایران، لازم است از این ظرفیت برای ایجاد نیروگاه‌های برق‌آبی استفاده شود. 

وی تاکید کرد: با همکاری ایران و ظرفیت موجود در تاجیکستان می‌توانیم برق آسیای مرکزی و آسیای جنوبی را تامین کنیم. 

* ایران بازیگر اصلی برق غرب آسیا می‎‌شود

علاوه بر وزیر انرژی و ذخایر آبی تاجیکستان، علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو نیز در تشریح جزئیات همکاری ایران و تاجیکستان در حوزه دیپلماسی انرژی گفت: در زمینه توسعه خدمات فنی و مهندسی، درباره احداث نیروگاه برق‌آبی در تاجیکستان برنامه‌ریزی شده و استفاده حداکثری از پتانسیل شرکت‌های ایرانی در این زمینه مدنظر قرار گرفته است که شاهد همکاری شرکت‌های ایرانی برای احداث نیروگاه برق‌آبی راغون در کشور تاجیکستان هستیم. 

محرابیان ادامه داد: کشور تاجیکستان به جهت دارا بودن منابع آبی در شرایط مطلوبی قرار دارد، بر همین اساس تولید برق از آب و احداث نیروگاه‌های برق‌آبی در این کشور مورد توجه قرار گرفته است، هم‌اکنون این کشور 6500 مگاوات برق از طریق نیروگاه‌های برق‌آبی تولید می‌کند و برنامه‌ریزی برای تولید 10 هزار مگاوات برق از این طریق صورت گرفته است. 

 با توجه به دیپلماسی منطقه‌ای قوی شکل گرفته در این زمینه به نظر می‌رسد کشورهای منطقه نیز به نقش ایران در آینده انرژی غرب آسیا واقف شده‌اند و دست یاری خود را به سوی قدرتمندترین شبکه برق منطقه دراز می‌کنند. بر این اساس تداوم دست فرمان کنونی می‌تواند زمینه تبدیل ایران به قطب برق منطقه را فراهم کند. 

* شبکه به هم پیوسته برق منطقه‌ای؛ راهبرد تجاری

انتقال انرژی برق از یک ناحیه به ناحیه دیگر باید بر بستر خطوط انتقال توان انجام شود. چنانچه بنا باشد شبکه برق کشوری با شبکه کشوری دورتر متصل شود، باید از بستر شبکه برق کشورهای میانی استفاده کند. به عبارت دیگر، لازمه داد و ستد برق با کشورهای دورتر، ارتباط الکتریکی با همسایگان است. 

شبکه‌های به هم پیوسته برق کارکردهای متعددی دارند؛ اشتراک ظرفیت ذخیره نیروگاهی، بهبود ضریب بار، افزایش امنیت تامین برق با متنوع شدن سبد عرضه، تامین اوج بار بدون احداث نیروگاه جدید و افزایش درآمد ارزی برای کشورهای صادرکننده مواردی از کارکردهای فنی- اقتصادی این موضوع است. 

در عین حال ایجاد شبکه بهم پیوسته برق در منطقه، مسیری برای توسعه تعاملات منطقه‌ای و همگرایی اقتصادی و وسیله‌ای برای مقاوم‌سازی اقتصاد ایران از طریق ایجاد پیوندهای راهبردی در منطقه است. در یک شبکه به هم پیوسته برق، کشورهای صادرکننده نقش اساسی ایفا می‌کنند و کشورهایی که مسیر ترانزیتی و پیونددهنده ارتباطات هستند نیز نقش راهبردی دارند. همچنین در تجارت برق منطقه‌ای، یک کشور می‌تواند در جایگاه مرکز تبادلات و مرجع تسویه مالی قرار بگیرد و نقش محوری ایفا کند. کشور ایران ظرفیت و فرصت‌هایی دارد که در صورت بهره‌برداری صحیح می‌تواند در جایگاه «قطب برق» منطقه قرار بگیرد. 

مساله استفاده از ابزارهای مختلف برای توسعه و تقویت جایگاه منطقه‌ای کشور، تبدیل شدن ایران به قطب و مرکز تبادل برق منطقه، توسعه مبادلات منطقه‌ای و افزایش صادرات برق، در سیاست‌های کلان و اسناد بالادستی کشور مانند سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و قانون برنامه ششم توسعه، مورد تاکید قرار گرفته است. شبکه به هم پیوسته برق منطقه‌ای بستری برای تحقق سیاست‌ها و اهداف منطقه‌ای ایران بویژه در حوزه انرژی است. تجربه پیاده‌سازی این موضوع از سال‌ها پیش در بسیاری از مناطق جهان با رویکردهای متفاوت و در سطوح مختلف وجود داشته است.