گروه بین‌الملل: نشست روز گذشته چین با کشورهای عربی که در عربستان برگزار شد، نشان داد سیاست چندجانبه‌گرایی در جهان کنونی به راهبرد یکجانبه‌گرایی آمریکا در مقابله با کشورها پایان داده است و نمونه بارز آن سرمایه‌گذاری راهبردی چین در کشورهای خلیج‌فارس و منطقه غرب آسیاست. چین به عنوان یک ابرقدرت اقتصادی با مؤلفه‌هایی نظیر رشد اقتصادی پایدار، ذخیره ارزی قابل توجه، تولید ناخالص داخلی عظیم، حجم بالای تجارت با سایر کشورها و سرمایه‌گذاری‌های سنگین خارجی در چین از زمینه‌های لازم برای ایفای نقش جهانی برخوردار است. پکن در چند سال اخیر بر اساس سیاست احیای جاده ابریشم با عنوان «یک کمربند- یک جاده» شروع به سرمایه‌گذاری وسیع در کشورهای غرب آسیا بویژه عربی کرد. به همین دلیل آمریکا از ورود پرقدرت چین به ساختارهای اقتصادی، نظامی و امنیتی این کشورها نگران است. سفر اخیر شی‌جین‌پینگ به عربستان نشان می‌دهد سیاست هژمونی یکجانبه آمریکا در برخی کشورهای عربی بویژه خلیج‌فارس به پایان رسیده و دور جدیدی از مناسبات اقتصادی و سیاسی در غرب آسیا شکل گرفته است. سفر شی‌جین‌پینگ به عربستان در راستای این نظم نوین جهانی برای رسیدن به یک سیاست چندجانبه‌گرایانه تعریف می‌شود. روز پنجشنبه ۸‌دسامبر‌ «سلمان بن عبدالعزیز» شاه عربستان و «شی جین پینگ» رئیس‌جمهور چین که به ریاض سفر کرده بود، توافقنامه مشارکت راهبردی جامع بین ۲ کشور را امضا کردند. طبق گزارش خبرگزاری رسمی عربستان، «محمد بن‌سلمان» ولیعهد عربستان و رئیس‌جمهور چین طی برگزاری یک نشست رسمی، گفت‌وگوهایی درباره حوزه‌های مشارکت بین ۲ کشور و تلاش‌های پکن- ریاض در جهت تقویت هماهنگی و همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف داشتند. ۲ طرف توافقنامه‌ها و یادداشت‌های تفاهم دوجانبه‌ای را نیز امضا کردند که شامل طرحی برای هماهنگ کردن چشم‌انداز توسعه ۲۰۳۰ سعودی با طرح یک کمربند- یک جاده چین می‌شود. بن‌سلمان و پینگ ۲ یادداشت‌تفاهم دیگر نیز در زمینه انرژی هیدروژن و تشویق سرمایه‌گذاری مستقیم نیز به امضا رساندند. شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین در دیدار ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان در ریاض گفت: همکاری میان چین و عربستان ابعاد گسترده‌ای دارد. چین، عربستان را یک قدرت در جهان چندقطبی می‌داند و اهمیت زیادی برای تقویت شراکت استراتژیک و فراگیر با ریاض قائل است. رئیس‌جمهور چین بر آمادگی کشورش برای تقویت روابط و همکاری با ریاض در زمینه‌های مختلف و حمایت از صلح و ثبات در سراسر جهان تأکید کرد. سفر شی جین پینگ به عربستان با دعوت سلمان بن عبدالعزیز برای مشارکت در نشست‌هایی با سران کشورهای عربی و شورای همکاری خلیج‌فارس صورت گرفت. ملک‌سلمان و رئیس‌جمهور چین در این دیدار توافق شراکت استراتژیک فراگیر میان ۲ کشور را امضا کردند. رئیس‌جمهور چین همچنین با محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان دیدار و درباره روابط میان ۲ کشور و تلاش‌ها برای تقویت همکاری و سرمایه‌گذاری و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی بحث و تبادل نظر کرد. به گفته رسانه‌ها، در جریان این سفر توافق‌هایی به ارزش ۱۱۰ میلیارد ریال عربستان امضا شده است. رئیس‌جمهور چین در مصاحبه با روزنامه الریاض گفت سفر وی به عربستان مرحله جدیدی از روابط با جهان عرب را آغاز کرد. وی گفت که چین بزرگ‌ترین شریک تجاری شورای همکاری خلیج‌فارس و بزرگ‌ترین وارد‌کننده تولیدات آن باقی خواهد ماند. وی چین را دوست خالص و شریک استراتژیک عربستان دانست.

در همین حال جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید درباره اینکه آیا سفر شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین به عربستان چالش مستقیمی برای منافع آمریکا در منطقه است یا خیر، گفت: همانطور که می‌دانید رهبران خارجی به کشورهای جهان سفر می‌کنند و روابط دوجانبه‌ای دارند. ما به هیچ وجه از هیچ کشوری نخواستیم بین آمریکا و چین یکی را انتخاب کند. اگر دوستان ما و شرکای‌مان در خاورمیانه می‌خواهند با شی جین پینگ دیدار و درباره مسائلی صحبت کنند این حق آنهاست و ما به این حق احترام می‌گذاریم. 

وی گفت:‌ چیزی که برای آمریکا مهم است روابط و منافع امنیتی‌اش در خاورمیانه در سطح دوجانبه با طرف‌های مختلف است. دلیل بزرگی پشت سفر جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان در ماه ژوئیه وجود دارد. ما مسائل زیادی در خاورمیانه داریم که برای‌مان مهم است و فقط موضوع امنیت انرژی نیست. ما روی این مساله متمرکز شده‌ایم اما از کشورهای دیگر هم نمی‌خواهیم بین چین و آمریکا یکی را انتخاب کنند. 

ایهم کامل، رئیس خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه اوراسیا می‌گوید: «ریاض براساس محاسبات استراتژیک کار می‌کند که باید با پکن همگام باشد، چون اکنون یک شریک اقتصادی ضروری و واجب است». به گفته تحلیلگران، اگرچه ایالات متحده شریک منتخب کشورهای حوزه خلیج‌فارس است که برای امنیت خود به آن متکی هستند اما ریاض در حال ترسیم یک سیاست خارجی است که در خدمت تحول اقتصادی ملی خودش است، زیرا جهان از هیدروکربن‌ها که رگ حیاتی عربستان است، دور می‌شود. ایهم کامل گفت: مطمئنا این خطر وجود دارد که گسترش روابط با چین نتیجه معکوس داشته باشد و منجر به شکاف بیشتر در روابط ایالات‌متحده و عربستان سعودی شود. سفر شی جین پینگ در زمانی انجام می‌شود که روابط ایالات‌متحده و عربستان در پایین‌ترین حد است، عدم اطمینان بر بازارهای جهانی انرژی فشار می‌آورد و غرب یک سقف قیمت بر نفت روسیه تحمیل می‌کند و واشنگتن با نگرانی به نفوذ فزاینده چین در خاورمیانه چشم دوخته است. عربستان سعودی در حال تعمیق روابط اقتصادی خود با چین است. این کشور بزرگ‌ترین تامین‌کننده نفت چین به شمار می‌رود، اگرچه روسیه به عنوان عضو تولیدکننده اوپک پلاس، سهم بازار خود در چین را با سوخت ارزان‌تر افزایش داده است. پکن همچنین برای استفاده از ارز یوان (واحد پول چین) در تجارت به جای دلار آمریکا لابی کرده است. ریاض قبلاً تهدید کرده بود که برای مقابله با لوایح احتمالی ایالات متحده که اعضای اوپک را در معرض شکایت‌های ضد تراست قرار می‌دهد، برخی معاملات نفتی دلاری را متوقف خواهد کرد. روابط ایالات متحده و عربستان در دولت بایدن که در حال حاضر بر سر حقوق بشر و جنگ یمن که ریاض رهبری ائتلاف نظامی آن را بر عهده دارد، متشنج شده،این روزها به دلیل جنگ اوکراین و سیاست نفتی اوپک پلاس، بیش از پیش هم تیره شده است. پیش از سفر رئیس‌جمهور چین به عربستان، دیپلمات‌ها در این منطقه می‌گفتند که انتظار می‌رود شی با خوشامدگویی مجللی نظیر آنچه سال ۲۰۱۷ در سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا به ریاض دیده شد، مواجه شود. بر خلاف آن، سفر ماه ژوئن جو بایدن، رئیس‌جمهور کنونی آمریکا که هدفش باز کردن یخ روابط با ریاض بود، چندان گرم نبود و ۲ طرف حتی دست ندادند و به کوبیدن مشت خود به یکدیگر اکتفا کردند. دیپلمات‌های مطلع به رویترز گفته‌اند هیات چینی ده‌ها قرارداد با عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی در زمینه انرژی، امنیت و سرمایه‌گذاری امضا کرد. عربستان سعودی و متحدانش در خلیج‌فارس گفته‌اند به‌رغم تردیدهای آمریکا درباره روابط آنها با روسیه و چین، به تنوع بخشیدن به شراکت‌ها برای تامین منافع اقتصادی و امنیتی ادامه خواهند داد. جاناتان فولتون، عضو ارشد شورای آتلانتیک در این‌باره گفت شاهزاده بن‌سلمان می‌خواهد به هواداران خود نشان دهد که این پادشاهی برای بسیاری از قدرت‌های جهانی مهم است. او می‌گوید: شاید او به ایالات متحده هم پیامی می‌دهد اما او بیشتر نگران این است که مردم داخل این پادشاهی چگونه فکر می‌کنند. در همین حال مقامات آمریکایی درباره روابط دوجانبه عربستان- چین پیش از سفر شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین اظهارنظری نکردند. عبدالعزیز الصقر، تحلیلگر سعودی و رئیس مرکز تحقیقات خلیج‌فارس مستقر در ریاض به تلویزیون سعودی الشرق نیوز گفت کشورهای عربی می‌خواهند به متحدان غربی خود بگویند جایگزین‌هایی دارند و روابط آنها در درجه اول براساس منافع اقتصادی است. جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن گفت: اگرچه به نظر می‌رسد روابط عربستان با چین بسیار سریع‌تر نسبت به ایالات متحده در حال رشد است اما روابط واقعی قابل مقایسه نیست. روابط با چین در مقابل روابط با ایالات متحده، از نظر پیچیدگی و صمیمیت، کمرنگ و کم‌اهمیت است. به همین ترتیب شرکای سنتی آمریکا اکنون در دامن چین و روسیه قرار دارند. بیراه نبود که آمریکا در سند امنیت ملی خود به رشد روزافزون چین و روسیه اشاره کرد و آنها را تهدیدی برای امنیت ملی واشنگتن دانست. برای مثال نحوه استقبال از رئیس‌جمهور چین نسبت به بایدن در عربستان بسیار متفاوت بود. بن‌سلمان به صورت خیلی مجلل از شی استقبال کرد اما از بایدن به صورت بسیار سردی استقبال کرده بود. اقدامات دیگر کشورهای عربی برای نزدیکی به شرق، شامل سرمایه‌گذاری و افزایش روابط تجاری آنها با مسکو بوده است.

پوتین هم به دنیای جدید بدون یکجانبه‌گرایی آمریکا اشاراتی داشته است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در سخنرانی ویدئویی خود خطاب به اجلاس وزرای دفاع اعضای سازمان همکاری شانگهای و سازمان کشورهای مستقل همسود، تصریح کرد: پتانسیل جنگ در جهان رو به رشد است و این نتیجه مستقیم تلاش‌های نخبگان غربی برای حفظ سلطه سیاسی، مالی، نظامی و ایدئولوژیک به هر روشی است. رئیس‌جمهور روسیه تصریح کرد: آنها عمداً آشوب را چند برابر کرده و اوضاع بین‌المللی را وخیم‌تر می‌سازند. او در ادامه این سخنرانی غربی‌ها را متهم به بهره‌برداری از اوکراین و تبدیل کردن مردم این کشور به «گوشت دم توپ» در جنگ علیه روسیه کرد. پوتین خاطرنشان کرد: تهدیدهایی در جهان وجود دارد و تحولات برای انتقال نظم جهانی به دنیای چندقطبی در حال رخ دادن است. وی همچنین توضیح داد: ماهیت و مقیاس تهدیدات، تقاضاهای فزاینده‌ای را بر همکاری بین وزارتخانه‌های دفاع [کشورهای عضو این ۲ سازمان] تحمیل می‌کند.