محمدامین علیدوست: از سال 1379 وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در اقدامی چهارمین هفته آذرماه را «هفته پژوهش» نامید که پس از سال 1384 این عنوان به «هفته پژوهش و فناوری» تغییر نام داد. امروز در جهان به اهمیت و ضرورت «پژوهش و تحقیق» پیش از اقدام و عمل در هر عرصه و حوزه‌ای پی برده‌اند. امیرالمومنین(ع) در حدیثی گرانقدر در اهمیت پژوهش و کسب آگاهی پیش از عمل، به کمیل می‌فرمایند: «مامِنْ حَرَکَه اِلاَّ وَاَنْتَ مُحْتاجٌ فیها اِلى مَعْرِفَه؛ هیچ حرکت و کارى نیست مگر اینکه در انجام آن نیازمند به آگاهى و آشنایى و معرفت هستى».

اگر در مفهوم «ما من حرکه» بیندیشیم با وسعت برنامه‌هاى اسلامى آشنا خواهیم شد که اسلام تنها یک رشته عبادات و نیایش‌ها نیست،  یا تنها عقیده خالى از برنامه‌هاى عملى نیست؛ بلکه براى تمام زندگى فردى و مسائل اجتماعى و برای همه تلاش‌ها و کوشش‌هاى انسانى برنامه دارد که نخستین ماده آن آگاهى و شناخت واقعیات است، و بدون معرفت کافى و بدون جهت‌گیرى صحیح، حرکات و تلاش‌ها را بى‌اثر و حداقل کم‌اثر مى‌داند. همچنین علم و معرفت به وظایف فردی و اجتماعی خویش از ضروریات زندگی بشری است. انسان باید در همه حرکات و سکنات با بصیرت و بینایی قدم بردارد، در غیر این صورت در رسیدن به هدف‌های دنیوی و اخروی با ناکامی و شکست مواجه خواهد شد. شناخت و معرفت حتی در عبودیت و بندگی، لازمه عبادت عاشقانه است والا نماز و روزه بدون معرفت نیز برای انسان ثمری نخواهد داشت و رفته‌رفته برای انسان تکراری و بی‌معنا خواهد بود.

اگر این معرفت و شناخت و پژوهش پیش از کارهای اساسی اتفاق نیفتد، حتی اگر آن کارها با نیت خیر انجام شود، زیان آنها از سود و منفعت‌شان بیشتر خواهد بود. 

در حوزه مسائل اساسی و اعتقادی ضرورت مساله پژوهش بیشتر نمایان می‌شود به طوری که هیچ مکتبی مانند اسلام به پژوهش در مسائل اعتقادی بها نداده و هیچ مکتبی مانند اسلام، به برداشتن موانع تحقیق و معرفت و فراهم آوردن شرایط دست یافتن به آن اقدامی نکرده است.

اسلام با اصراری شگفت‌آور، مردم را به تحقیق، تفکر، تفقه و تعقل در عقاید و مبانی آن فرا‌می‌خواند. اسلام، دانش را قله فضیلت‌ها، مانع آفت‌ها و آسیب‌ها، سودمندترین گنج، پایه هر نیکی و ستون دین می‌داند. اسلام همچنین آدمیان را بر پایه دانش و معلومات‌شان می‌سنجد، دانش‌طلبی را در همه شرایط بر همه مسلمانان واجب می‌داند و جویندگان دانش را از نزدیک‌ترین مردم به مرتبه پیامبری قلمداد می‌کند. 

 

نیز اسلام، برای دانش توصیفاتی اینگونه دارد: فرشتگان بال‌های خود را برای جوینده علم فرش کرده تا بر آن پا نهد، همه چیز برای جوینده دانش استغفار می‌کند، آن که در جست‌وجوی دانش باشد بهشت در جست‌وجوی اوست، عالمان وارثان پیامبرانند، مداد عالمان از خون شهیدان‌ برتر است و نگاه به چهره عالم عبادت است.