گروه اقتصادی: امروز کشورهای جهان با ارقامی از تورم روبه‌رو هستند که در تاریخ اقتصاد اکثر آنها در دهه‌های گذشته بی‌سابقه بوده است. بخش اعظمی از این حجم تورم نتیجه افزایش جهانی قیمت‌هاست که عمدتا ناشی از رویدادهای مهمی است که سال‌های اخیر تمام دنیا را تحت تاثیر قرار داده و اختلال جدی در عرضه و تقاضای جهانی کالاهای اساسی ایجاد کرده است. همه‌گیری کرونا و پس از آن جنگ میان روسیه و اوکراین را می‌توان ریشه‌های اصلی این بحران تورمی دانست که منجر به مسائلی همچون رشد قیمت جهانی غلات، کاهش سرمایه‌گذاری‌ اعمال محدودیت صادرات و واردات از سوی کشورهای تامین‌کننده، بحران انرژی و افزایش ذخیره کالاهای اساسی در انبار کشورها شد.

به گزارش «وطن‌امروز»، بررسی‌ها نشان می‌دهد بخشی از تورم کشورها ریشه در افزایش قیمت‌های جهانی دارد و چندین عامل در 3 سال گذشته موجب رشد قیمت‌های جهانی شده است. افزایش قیمت کالاهای اساسی در جهان هر روز ادامه دارد و ظاهرا قرار نیست این افزایش‌ قیمت‌ها متوقف شود. رشد قیمت‌های جهانی عاملی برای تورم کشورها و عمدتا کشورهای واردکننده شده است. تورم در سال اخیر به پدیده‌ای جهانی تبدیل شده است و برخی کشورها که ده‌ها سال تورم حداکثر ۲ درصدی داشتند اکنون گرفتار موج بی‌سابقه‌ افزایش مداوم قیمت‌ها شده‌اند. رئیس بانک جهانی اعلام کرده است احتمالا 2 سال طول می‌کشد تا قیمت‌ها در دنیا تحت کنترل درآید، آمریکا و سایر اقتصادهای جهان با نرخ تورمی مواجه هستند که طی چند دهه گذشته بی‌سابقه بوده‌ است.

* دلایل رشد قیمت‌ها در جهان

برای تشریح دلایل رشد قیمت‌های جهانی در 3 سال اخیر می‌توان به چندین عامل اشاره کرد که همگی را می‌توان به گونه‌ای ذیل ۲ عامل همه‌گیری کرونا و جنگ میان روسیه و اوکراین دانست.

شیوع ویروس کرونا در اواخر بهمن 98 مهم‌ترین عاملی بود که قیمت‌ کالاهای اساسی را بالا برد. این بیماری واگیر توانست عرضه و مبادلات محصولات را مختل کند و زنجیره عرضه به هم ریخت، چرا که کشورها پروتکل‌های بهداشتی سختگیرانه تعیین کرده بودند که عبور از این موانع براحتی میسر نبود.

* کاهش سرمایه‌گذاری‌

هزینه زیادی که این بیماری در پی داشت، موجب شد بخش زیادی از درآمد کشورها صرف مقابله با این بحران شود و دولت‌ها فرصتی برای سرمایه‌گذاری و کارهای دیگر پیدا نکردند.

طبق اعلام صندوق بین‌المللی پول، همین الان هم 15 درصد تولید ناخالص داخلی کشورها صرف مقابله با تبعات ویروس کرونا می‌شود و آنها نقدینگی برای سرمایه‌گذاری ندارند به طوری که سرمایه‌گذاری کشور‌ها به حداقل رسیده است.

* رشد قیمت جهانی غلات

در این میان جنگ روسیه و اوکراین نیز صادرات کالاهای اساسی به کشورهای دیگر را متوقف یا کند کرد و از سویی تولید را در این کشورها کاهش داد.

این ۲ کشور در مجموع 30 درصد تولید غلات جهان را دارند و از تولید‌کنندگان عمده دانه‌های روغنی هم هستند که جنگ میان این ۲ کشور ضربه مهلکی به این بخش از عرضه کالای اساسی در جهان وارد کرد. پس از جنگ، کشتی‌ها نتوانستند از بنادر دریای سیاه حرکت کنند و بازار جهانی تشنه محصولات کشاورزی و کالاهای اساسی شد.

کالاهای اساسی نظیر گندم، دانه‌های روغنی و نهاده‌ها در این میان رشد قیمت بیشتری را تجربه کرده‌اند و کشورهایی که این محصولات را وارد می‌کنند، یا باید به این کالاها یارانه اختصاص دهند یا با قیمت‌های گران‌تری آنها را به مردم تحویل دهند، در واقع رشد قیمت‌های جهانی عامل مهمی برای تورم در کشورهای وارد‌کننده شده است. برخی از این محصولات هم خود واسطه تولید ده‌ها محصول است و در رشد قیمت آنها هم تاثیر می‌گذارد، مثلا ذرت که به عنوان خوراک دام استفاده می‌شود، در  تولید گوشت، مرغ، تخم مرغ و انواع لبنیات نقش دارد. گفته می‌شود 70 درصد هزینه تولید محصولات پروتئینی را نهاده خوراک تشکیل می‌دهد، پس اگر این محصول را به قیمت گران‌تری بخریم، هزینه تولید بیشتر شده و روی قیمت نهایی تاثیر می‌گذارد. به واسطه جنگ، تولید در این کشورها هم کاهش یافت به طوری که سازمان خواربار کشاورزی ملل متحد اعلام کرد بر اساس یک نظرسنجی از هر 4 روستایی در اوکراین حداقل یک روستایی کار کشاورزی را رها کرده‌ است.

* افزایش ذخیره کالاهای اساسی در انبارها

‌شوک حاصل از جنگ روسیه و اوکراین در بازارهای جهانی سبب شد کشورها ذخیره‌سازی خود را بیشتر کنند. مثلا چین نیمی از گندم صادراتی دنیا را در انبارهای خود ذخیره کرده است و این تعادل عرضه و تقاضا را به هم زد.

* اعمال محدودیت صادرات و واردات از سوی کشورهای تامین‌کننده

شوک کرونا و جنگ روسیه و اوکراین، برخی کشورها را وادار کرد روی کالاهای صادراتی خود عوارض در نظر بگیرند با این هدف که واردات را کند یا متوقف کنند و همین عاملی برای تشدید تورم شد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، از پیش‌قراولان این تصمیم بود که در ابتدای شیوع ویروس کرونا برای صادرات گندم عوارض ۲ برابری اعلام کرد و دیگر کشورها هم اقدامات مشابهی کردند.

کود شیمیایی که نقش مهمی در تولیدات کشاورزی دارد نیز مقهور این تصمیمات شد. در این‌باره عضو هیات مدیره انجمن وارد‌کنندگان سم و کود می‌گوید: ‌روسیه صادرات کودهای کامل و نیتروژنه را ممنوع کرده است، ‌وضعیت موجودی بسترهای کشت، بد نیست اما ذخیره کافی از کودهای روسی نداریم.

بنا بر این گزارش از آنجا‌ که روسیه یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان کودهای نیتروژن و فسفات در جهان به‌ شمار می‌آید، این تصمیم روی عرضه این نهاده موثر در تولید نقش مهمی داشت. 

در ادامه چین هم صادرات کودهای نیتروژن و فسفات را به ‌منظور حمایت از عرضه داخلی متوقف کرد.

سازمان جهانی خواربار کشاورزی (فائو) بارها اقدامات این کشورها را در منع صادرات کود شیمیایی تهدیدی به امنیت غذایی کشورها عنوان کرد.

* بحران انرژی

تحریم‌های اروپا علیه روسیه و واکنش متقابل این کشور در کم کردن صادرات به این کشورها قیمت انرژی و سوخت را بشدت افزایش داده و در برخی کشورها ۵ برابر کرده است، در این راستا صنایعی که خوراک‌شان نفت و گاز است، هزینه‌های تولید و نیز قیمت فروش‌شان بالا می‌رود.

بنابراین چالش‌های پیش‌روی کشورها در رشد اقتصادی، تامین امنیت غذا و انرژی، تیره و تار است و صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی هم چشم‌انداز روشنی برای آن ندارند. در کنار اینها تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین هم مهم‌ترین عامل محدود‌کننده تولید است و روز به روز هم تقاضا با رشد جمعیت بیشتر می‌شود.

طبق اعلام فائو، برای ‌غلبه بر این بحران، استفاده از تحقیقات و پژوهش‌های محققان در زمینه‌های تولید و انرژی ضرورت دارد.