مهدیه سهرابی: «ادبیات دینی کودک و نوجوان» کلیدواژه‌ای بسیار مهم است که این روزها در بدنه ادبیات کشور محل تبادل فکری و بحث و نظر اساتید و نویسندگان بزرگ این حوزه به شمار می‌رود. بحث عمده‌ای که در حال حاضر در ادبیات دینی کودک وجود دارد، این است که نگاه قالب، نگاه تربیتی کوتاه‌مدت است، یعنی به عنوان مثال یک مادر انتظار دارد برای کودک خود یک کتاب با محتوای دینی بخواند و کودک بعد از خواندن آن کتاب یا بر اثر خواندن آن کتاب دیگر به بزرگ‌تر خود احترام بگذارد یا به عنوان مثال بداند سبک زندگی پیامبر اینگونه بوده که ایشان مسواک می‌زدند، پس خودش هم به مسواک زدن تشویق شود، در حالی که باید به این موضوع توجه داشت که ادبیات دینی کودک در حال ایفای نقشی در یک پازل بزرگ تربیت دینی است. وقتی اهداف ما بلندمت است، نگاه تربیتی کوتاه‌مدت جواب نمی‌دهد. این نگاه تربیتی کوتاه‌مدت باعث شده در حوزه ادبیات دینی کودک صرفا کتاب‌های مهارتی یا تاریخی داشته باشیم که سواد دینی کودک را بالا می‌برد؛ اما تاثیر بلندمدت بر رفتار کودک ندارد. از طرفی ادبیات دینی از پرسابقه‌ترین، گسترده‌ترین و موثرترین گونه‌های ادبیات است که نمونه‌های آن از هزاران سال پیش در تاریخ ادبیات جهان به چشم می‌خورد. تحقیق در ادبیات دینی کودک و نوجوان مقوله‌ای وابسته به تاریخ است و بدون شناخت تاریخ، پژوهش در باب ادبیات دینی کودک و نوجوان امکان‌پذیر نیست. «مجید ملامحمدی» نویسنده کودک و نوجوان در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» درباره شناخت نسبت به ادبیات کودک و نوجوان می‌گوید: ادبیات دینی در حوزه کودک و نوجوان شکل بسیار وسیعی دارد. ما ادبیات دینی را فقط به تاریخ اسلام یا آموزه‌های مذهبی اطلاق نمی‌کنیم، بلکه تمام موارد اعم از تاریخ اسلام، تاریخ انبیا، قصه‌های قرآن، سیره اهل‌بیت، داستان‌های اصحاب، ماجراهای اخلاقی، پند‌های دینی و تربیتی و خداشناسی، از مقوله‌های ادبیات دینی کودک و نوجوان هستند. همه این موارد می‌تواند مفهوم دینی و آیینی پیدا کند که برای کودک و نوجوان نوشته بشود، البته با قلم روز تا به شکل کتاب دربیاید. اما اینکه چگونه و در چه قالبی باشد، معلوم است؛ بچه‌های امروز با بچه‌های دیروز فرق دارند و هر دوره بچه‌ها خواسته‌های‌شان، ذائقه‌های‌شان و نگاه‌شان متفاوت است، حتی ارتباط‌شان با کتاب فرق دارد. کتاب را به شکل خاص خودشان و دوره خاص خودشان می‌بینند. امروز که فضای مجازی آمده، شرایط برای نویسنده‌ها سخت شده است ولی خب! خوشبختانه کتاب همچنان پرطرفدار است و حرف اول را میان خانواده‌ها، کودکان و نوجوانان می‌زند. 

* فضای مجازی هنوز نتوانسته کتاب را کنار بزند

وی افزود: فضای مجازی هنوز نتوانسته کتاب را کنار بزند اما کتاب‌هایی تاثیرگذار هستند که به قلم روز، جذاب و با نگاه نو نوشته شوند و بچه‌ها آن نگاه را می‌پسندند، با آنها ارتباط خوب و مستقیمی دارند و برای‌شان جذاب است و براحتی می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند. مثل مفاهیم تاریخی و حدیثی که می‌تواند در قالب‌های خوب برای بچه‌ها بیان شود و با آنها ارتباط برقرار کند. وقتی که قلم خوب باشد و تصویر خوب باشد، قطعا آموزه‌های دینی و حوزه‌های اخلاقی براحتی تاثیر خودشان را روی مخاطب خود می‌گذارند.

ملامحمدی درباره بیان ارزش‌های دینی و مذهبی در داستان‌ها تصریح داشت: به نظر من ما واقعا در حوزه ادبیات کودک و نوجوان نویسنده‌های بسیار خوب و برجسته‌ای داریم. من به بعضی از کشور‌های اسلامی و همسایه سفر کرده‌ام و آثار آنان را هم کم و بیش دیده‌ام. آثار کودک و نوجوان ما نسبت به آنها بویژه نسبت به کتاب‌های چاپ شده در کشورهای عربی و مسلمان، آثار بسیار خوب و فاخری است، البته ما در بخش ترجمه بسیار ضعیف هستیم. شاید بسیاری از این آثار خوب و فاخر در دنیا هنوز دیده نشده که چه خوب است با ترجمه کتاب‌های خوب‌مان، دیده شوند. ما نویسندگان خوبی داریم و کتاب‌های خوبی نوشته شده و در حوزه دین هم واقعا کتاب‌های خوب و برجسته‌ای داریم؛ در زندگی معصومین، در تاریخ اسلام، در آموزه‌های اخلاقی، پند‌های دینی، قرآنی و آموزه‌های قرآنی کارهای بسیار خوبی داریم، حتی در ژانر سبک زندگی اسلامی. در بعد از انقلاب، بویژه در دهه‌های اخیر، یعنی دهه ۸۰ و ۹۰ کار‌های خوبی به چاپ رسیده و این کارها هم از جهت کیفی و هم از جهت کمی، زیاد است ولی خب! تیراژ کتاب‌ها پایین است؛ به جهت گرانی کاغذ و موارد چاپ و توزیع، که اینها مشکل است. اگر بستر بهتری فراهم و کمک‌هایی انجام شود که آثار دیده شوند و مخاطبان توان خرید داشته باشند، کار‌های بهتر و فاخر‌تری خواهیم داشت. 

وی افزود: آثاری از محبت، دوستی ‌و وحدت بین مسلمانان و پیروان پیامبر محبت و دوستی‌ها منتشر شده ولی تعداد و حجم این آثار را نمی‌دانم اما در رابطه با ادبیات دینی برای کودک و نوجوان، بویژه قصه‌های قرآنی و زندگی و سیره اهل‌بیت(ع) ما آثار بسیار خوبی در کشورمان داریم که قابل ترجمه است و برای مخاطبان‌شان در کشورهای دیگر، بویژه شیعیان و بقیه مسلمانان، قطعا تاثیر‌گذار خواهد بود. 

نویسنده پیشکسوت حوزه ادبیات کودک و نوجوان بیان کرد: نویسنده‌ها تا جایی که برای‌شان شرایط فراهم بوده کارهای خوبی را خلق کرده‌اند، البته خلق اثر دینی، بسیار دشوار است. شاید از دیگر حوزه‌های کودک و نوجوان هم بسیار سخت‎تر باشد، حتی از حوزه رمان. به جهت اینکه نویسنده‌ای که بخواهد کتابی با موضوع ادبیات دینی بنویسد، چه رمان و چه آثار دیگر مانند شعر، داستان و... حتما نیاز است به یک متن اولیه مستند دسترسی داشته باشد. اگر بخواهد تاریخ را بازآفرینی کند، به متون و منابع مستند و معتبر و کتاب‌های مورد قبول نیاز است تا نویسنده بتواند از آنها نقل قول کند و آنها را به شکل داستانی دربیاورد و قطعا باید با این کتاب‌ها آشنا باشد. یا اگر کتاب‌ها عربی باشد، باید بتواند آنها را ترجمه کند یا به ترجمه‌های مورد قبول دسترسی داشته باشد و مواردی از این قبیل که نویسنده باید این مراحل را طی کند تا بتواند اثری قوی و قابل قبول ارائه دهد. ملامحمدی افزود: اثر دینی بسیار شیرین و جذاب است و تخصص خاص خودش را می‌خواهد و قطعا هر نویسنده‌ای نمی‌تواند اثر دینی خلق کند، مگر اینکه به حوزه دین، سوژه‌ها، مطالب و محتوای دینی آشنایی کافی و خوبی داشته باشد، تا براحتی بتواند برای بچه‌های امروز کارهای خوب و قابل قبولی خلق کند. 

وی یادآور شد: ما کار‌های خوب و قابل قبولی در زمینه ادبیات دینی و آیینی داریم. زمانی که آثار چاپ‌شده در کشورمان را با آثار‌های دینی کشور‌های دیگر مسلمان مقایسه می‌کنیم، بخوبی مشهود است که کارهای خوب و فاخری داریم. در واقع می‌توان گفت «یک سر و گردن بالاتریم»، من آثار آنها را در نمایشگاه‌ها مشاهده کرده‌ام. در بعضی از آن کشور‌ها هم دیده‌ام حتی ترجمه‌های فارسی آنها را. در حال حاضر جای کار بسیار زیاد است و در واقع کارهایی است که باید بیشتر به آن پرداخته شود و متوالیان فرهنگی اگر نویسندگان را حمایت کنند، قطعا آنها این توانایی را دارند که آثار جذاب‌تر و فاخرتری را بنویسند. ملامحمدی گفت: اگر این بستر بخوبی فراهم شود ما نتایج بسیار خوبی خواهیم دید. من یک خواهشی دارم و آن اینکه آن مراکزی که حامی ادبیات دینی هستند، کتاب‌های خوب چاپ شده ما را ترجمه کنند به زبان‌های دیگر، چون ما مسلمانان و شیعیان زیادی داریم که هنوز خیلی از این آثار توسط آنها دیده نشده است. قطعا آثار خوبی که در کشور ما طی این چند سال به چاپ رسیده خیلی از نیازهای مخاطبان کودک و نوجوان را بر طرف خواهد کرد و خیلی برای آنها تاثیرگذار خواهد بود.