تحریم گازی مسکو پس از شروع جنگ اوکراین با روسیه، پیامدهای بسیار مهمی برای اروپا داشت؛ از همان ابتدا هم بحث وابستگی شدید اروپا به گاز ارزان و در دسترس روسیه نگرانی فراوانی را برای تداوم تحریم گازی روسیه ایجاد کرد؛ موضوعی که از آن تحت عنوان بحران بزرگ قرن برای اروپا یاد شد و زمستان سخت اروپا نیز با توجه به مشکلات فراوان در زمینه تداوم تولیدات صنعتی این قاره ایجاد شد. 

مسأله زمستان سخت اروپا مسأله جدیدی نیست و ابتدا توسط خود رسانه‌های اروپایی نیز مطرح و به آن پرداخته شد. حال اما باید دید وضعیت صنعت اروپا با وقوع این بحران بزرگ چگونه است؛ بهترین و درست‌ترین راهکار نیز توجه به آمار و ارقام است؛ هر ساله صنایع مختلف نسبت به تولیدات صنعتی در زنجیره ارزش خود گزارش‌های مشخصی تهیه می‌کنند و آمار و ارقام تولیدات صنعتی هر کشور با جزئیات کامل توسط نهادهای بین‌المللی و انجمن‌های تولیدی جهانی منتشر می‌شود. 

با توجه به بحران گازی اروپا، بر اساس نیاز صنعتی کشورها به اروپا، بیشترین سطح درگیری و ضرر اقتصادی متوجه آلمان به عنوان قطب صنعتی این قاره خواهد شد. مهم‌ترین زنجیره صنعتی نیز که با مشکل شدید مواجه خواهد شد، صنایع انرژی‌بر این قاره و همچنین زنجیره ارزش صنعت گاز است که نیازمند خوراک گازی است. 

با توجه به وضعیت نابسامان انرژی و بویژه دسترسی به گاز در اروپا، پیش‌بینی کاهش شدید تولید در صنایع انرژی‌بر و همچنین زنجیره ارزش صنعت گاز برای این قاره در زمستان سخت اروپا کاملا متصور بوده است. 

نکته بسیار مهم در این زمینه بررسی میزان تولیدات این ۲ بخش با استناد به آمارها و ارقام جهانی است که نتیجه آن کاملا مشخص خواهد کرد زمستان سخت به اروپا آمده یا اروپا توانسته است بحران انرژی را کنترل کند؟ 

در همین رابطه صنعت فولاد اروپا به عنوان یکی از بخش‌های بسیار مهم صنعت اروپا معیار خوبی برای بررسی وضعیت است. اگر بررسی آمار و ارقام تولید صنعت فولاد در اروپا نشان دهد همچنان تغییری در تولید فولاد این قاره به وقوع نپیوسته، این بدان معناست که این قاره نه‌تنها بحران انرژی حاصل از تحریم گازی روسیه را پشت سر گذاشته، بلکه بخوبی توانسته است از زمستان سخت اروپا گذر کند اما در صورت کاهش تولید، عملا زمستان سخت اروپا فرارسیده است. 

حال سراغ بررسی وضعیت تولید فولاد در جهان خواهیم رفت تا با بررسی وضعیت بازارهای جهانی، به بررسی وضعیت کنترل یا عدم کنترل بحران انرژی در اروپا بپردازیم. 

در همین رابطه، اصلی‌ترین نهاد تولید محتوا و داده در زمینه تولیدات صنعت فولاد کشورهای دنیا، انجمن جهانی فولاد است که آمار و ارقام تخصصی صنعت فولاد را هر ماهه بررسی و تحلیل می‌کند. آخرین آمار منتشره برای نوامبر 2022 است که بیانگر تولیدات صنعتی در 11 ماهه 2022 است و با بررسی آن بخوبی شرایط صنعت فولاد اروپا عیان خواهد شد. 

با بررسی جدول تولیدات فولاد منتهی به 11 ماهه 2022، کاهش 10.1 درصدی تولیدات اتحادیه اروپا و همچنین در ماه نوامبر کاهش حدود 18 درصدی تولیدات فولاد در اروپا را مشاهده می‌کنیم. این موضوع حتی بر دیگر کشورهای قاره اروپا نیز تاثیر گذاشته است و شاهد کاهش 25 درصدی تولید فولاد در دیگر بخش‌های اروپا نیز هستیم. 

بنابراین با این اوصاف نخستین و مهم‌ترین صنعت اروپا که در برابر بحران انرژی فراگیر در این قاره، سر خم کرده، صنعت فولاد این قاره بوده است. 

در میان کشورهای اروپایی نیز کشور آلمان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد قاره اروپا، سال 2022 و حتی پیش از شروع زمستان سخت 2023 اروپا، در مواجهه با بحران انرژی، با کاهش شدید تولید روبه‌رو شده است و طبق داده‌های انجمن جهانی فولاد، این کشور با وجود فروکش کردن همه‌گیری کرونا و همچنین افزایش تقاضای جهانی برای فولاد، با کاهش 18 درصدی تولید فولاد خود در نوامبر سال 2022 نسبت به نوامبر 2021 روبه‌رو شده است و با شروع زمستان اروپا این وضعیت کاهشی تولید فولاد نیز تشدید خواهد شد. 

این در حالی است که طبق داده‌های انجمن جهانی فولاد، طی 11 ماهه ابتدای سال 2022، بیشترین رشد تولید فولاد در دنیا، نصیب ایران با رشد 5.8 درصدی شده است که نه‌تنها با بحران انرژی روبه‌رو نیست، بلکه با استفاده از فرصت ایده‌آل زمستان سخت صنایع اروپا، به دنبال گرفتن بازارهای صادراتی این قاره است. 

مقایسه تولید فولاد آلمان در 11 ماهه سال 2022 بر اساس داده‌های انجمن جهانی فولاد (که حاکی از کاهش شدید تولید در قطب تولید فولاد اروپاست) با ایران به عنوان یکی از قطب‌های دارنده منابع انرژی، نشان می‌دهد زمستان سخت اروپا بتازگی شروع شده و کاهش شدید تولید فولاد در این قاره نیز بیانگر وضعیت بغرنج این صنعت در اروپاست. این در حالی است که با جایگزین کردن گاز ارزان روسیه با گازهای گران‌تر و همچنین جایگزینی سوخت‌های دیگر نظیر مازوت به جای سوخت تمیز و ارزان گاز که ارزش حرارتی بسیار پایین‌تری نیز از گاز دارد، حاشیه سود صنایع فولادی برای حجم کاهش یافته تولیدی خود نیز با کاهش شدیدی روبه‌رو شده است و اینها همه در شرایطی است که زمستان سختی برای اروپا بتازگی شروع شده و با تداوم کاهش تولید و قیمت بسیار بالای گاز جایگزین گاز ارزان و در دسترس روسیه، شاهد خروج سنگین سرمایه‌گذاران صنعتی خواهیم بود. این در حالی است که سال ۲۰۲۱ با وجود پاندمی کرونا، سطح تولیدات بشدت کاهش یافته بود ولی باز هم با بررسی آمار و ارقام، شاهد کاهش شدید تولیدات صنعتی اروپا در بخش صنایع انرژی‌بر و همچنین زنجیره ارزش صنعت گاز(نیازمند خوراک گازی) در زمستان سخت اروپا هستیم. 

نکته بسیار مهم، جایگزینی فولاد ایران در بازارهای صادراتی اروپا و افزایش تولید با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح انرژی بوده که موجب شده است تولید فولاد ایران به میزان بسیار زیادی رشد داشته باشد و رتبه اول رشد تولید در 11 ماهه 2022 را از آن خود کند. 

***

عضو کمیسیون انرژی مجلس مطرح کرد