گروه بین‌الملل: جنگ اوکراین، برای اروپا علاوه بر چالش‌های امنیتی بار دیگر ثابت کرد این ایده که اروپا استقلال نظامی خود را خارج از وابستگی به آمریکا به پیش ببرد شکست خورده یا حداقل امکان‌پذیر نیست. اروپا در دوران جنگ سرد تلاش‌هایی برای پی‌ریزی یک نیروی نظامی مستقل با سردمداری شارل دوگل، رئیس‌جمهور وقت فرانسه انجام داد اما چند دهه تلاش پاریس برای این امر یا با شکاف و اختلاف نظر میان اروپایی‌ها یا مخالفت آمریکا به در بسته خورد. از دوران ریاست جمهوری دوگل، پس از جمهوری پنجم فرانسه اصول گلیسم در سیاست خارجی فرانسه حاکم شد. یکی از مباحث بسیار مهم در سیاست خارجی دوگل و برخی کشورهای اروپایی اصل حفظ استقلال کشورهای خود در نظام بین‌الملل و تعامل با آمریکا به عنوان یکی از ابرقدرت‌های نظام بین‌الملل بود. فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی، بزنگاهی بود که اروپا آن را فرصتی طلایی برای ایفای نقش مستقل نظامی خود می‌دید. 

طرفداران این ایده همچون ژاک پوس، وزیر وقت خارجه آمریکا آن را فرا رسیدن «زمان بزرگی اروپا» می‌نامیدند.

در همین اثنا با بحران بالکان در دهه 90 میلادی و حمله صرب‌ها به بوسنی، ناتو بدون هماهنگی با واشنگتن خود را وارد معرکه کرد اما نتیجه فاجعه‌آمیز بود. این اتفاق سوای دلخوری آمریکا از متحدان آن سوی آتلانتیک خود، آرزوی استقلال نظامی از واشنگتن را از اروپا سلب کرد.

در جریان تنش‌های خشوت‌بار وقایع منجر به تجزیه یوگسلاوی در دهه 90 میلادی مشخص شد فرانسه و انگلیس که از معدود کشورهای اروپایی بودند که توان دخالت در چنین بحرانی را داشتند، بدون کمک قدرت نظامی ایالات متحده قادر به ایفای نقش موثر نیستند.

در واقع ظرفیت اروپا برای کنش سیاسی در زمان بحران‌های بین‌المللی با آمال و خواسته‌های اعلامی منطبق نبود. زمان زیادی از آغاز پیمان «ماستریخت» نگذشته بود که طرفداران ایده «بزرگی کردن اروپا» که معتقد بودند تنها اروپا می‌تواند بحران بالکان را حل و فصل کند، (12 عضو اتحادیه اروپایی) ناتوانی خود را در حل فاجعه بوسنی که در فاصله پروازی 2 ساعتی از پاریس پایتخت فرانسه اتفاق می‌افتاد، نشان دادند.

ادامه این وقایع ناگوار در مرکز آفریقا - همچون روآندا- چچن و غرب آسیا مهر تاییدی بود بر عدم استقلال اروپا از ایالات متحده که طرفداران دوآتشه‌اش برای آن متصور بودند.

در همین حال نشریه آمریکایی نیویورک تایمز در تحلیلی درباره وابستگی نظامی اروپا به آمریکا نوشت: زمانی که موضوع ایجاد دفاع مستقل نظامی مطرح می‌شود، به علت اختلافات داخلی، اروپا در این زمینه دچار اختلاف نظر است، در حالی که انتظار می‌رفت حمله روسیه به اوکراین استقلال دفاع نظامی در اروپا را موجب شود اما برعکس باعث اتکای هر چه بیشتر کشورهای اروپایی به توان نظامی- سیاسی به رهبری آمریکا شد.

* جنگ اوکراین بزرگ‌ترین چالش امنیتی اروپا پس از جنگ سرد

در این گزارش آمده است: به باور تحلیلگران، حمله نظامی روسیه به اوکراین بزرگ‌ترین چالش امنیتی اروپا پس از پایان جنگ سرد به شمار می‌رود اما اروپایی‌ها فرصت ایجاد توان نظامی- سیاسی مستقل و خودمختار را از دست دادند و درعوض وابستگی آنها را به توان نظامی آمریکا بیشتر کرد. اکنون کشورهای اروپایی شاهدند واشنگتن رهبری جنگ اوکراین را با سازماندهی نظامی و ارسال کمک‌های تسلیحاتی و اطلاعاتی به دست گرفته و در هر مرحله از جنگ، این آمریکاست که تصمیم می‌گیرد چه سلاحی باید در اختیار کی‌یف قرار گیرد. «لیانا فیکس»، تحلیلگر آلمانی عضو اندیشکده آمریکایی «شورای روابط خارجی» مستقر در واشنگتن در این باره به نیویورک تایمز می‌گوید: اینکه اروپایی‌ها در این جنگ ابتکار عمل و رهبری از خود ندارند برای واشنگتن خوب و یک موفقیت به شمار می‌رود، اکنون این درک وجود دارد که هدایت ملموسی از سوی اتحادیه اروپایی در این جنگ دیده نمی‌شود و این آمریکا است که بالای سر بروکسل قرار گرفته است. به نوشته این نشریه، ابتکار عمل امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه برای تحقق «استقلال راهبردی» با هدف ایجاد یک قدرت نظامی برای اتحادیه اروپایی که بتواند مستقل از قدرت نظامی آمریکا عمل کند بی‌پشتوانه به حال خود رها شده است و بسیاری از دیپلمات‌ها و تحلیلگران می‌گویند علت ناکام ماندن این طرح و چگونگی مواجهه با جنگ اوکراین به اختلاف شدید میان کشورهای اروپایی درباره اینکه چگونه باید به این جنگ پایان داد باز می‌گردد و حتی اختلاف نظر آنان درباره نوع برخورد و روابط با روسیه چه در حال و چه در آینده را در بر می‌گیرد.

در بخش دیگری از این گزارش با اشاره به اینکه کشورهای اروپایی بدون داشتن یک اجماع منسجم سیاسی قادر به تشکیل یک قدرت مستقل نظامی اروپایی نخواهند بود، آمده است: اروپای مرکزی و شرقی، همراه با کشورهای بالتیک و انگلیس، همواره به وعده‌های دفاع مستقل و خودمختار اروپا ابراز بی‌اعتمادی کرده و تلاش داشته‌اند آمریکا را درگیر امنیت اروپا و در اتحاد با ناتو نگه دارند.

بر اساس این گزارش، از نظر اروپا، چتر اتمی آمریکا برای بازدارندگی روسیه درباره قاره سبز بویژه از زمان الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ ضروری تلقی می‌شود، هرچند در زمینه تهدید روسیه اختلاف‌نظر بین کشورهای اروپایی با آلمان، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا وجود دارد. «چارلز کوپچان»، استاد مطالعات بین‌الملل از دانشگاه «جرج تاون» دراین باره می‌گوید: جنگ اوکراین حضور نظامی آمریکا در اروپا را برای مدت طولانی افزایش می‌دهد. «آندرس فوگ راسموسن»، دبیرکل سابق ناتو در انتقاد از اختلاف نظر میان کشورهای اروپایی درباره جنگ اوکراین و دیدگاه امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه می‌گوید: مکرون طرح و ایده خود را مبنی بر خودمختاری و استقلال (نظامی - امنیتی) اروپا با مطرح کردن اینکه نظم امنیتی اروپا باید شامل حال روسیه شده و در این میان ولادیمیر پوتین نباید مورد تحقیر قرار گیرد، زیر سوال برد. راسموسن در این باره می‌افزاید: تا زمانی که قدرت‌های مهم اروپا وجه مشترکی در زمینه نزدیکی و برخورد با روسیه نداشته باشند، مابقی اروپا، نگاه‌های خود را به آن سوی اقیانوس اطلس و به تضمین‌های امنیتی و نظامی آمریکا دوخته‌اند.

* اختلاف آلمان و فرانسه 

به نوشته این نشریه، آلمان در این میان با خرید چند فروند جنگنده اف-۳۵ از آمریکا به جای خرید از اروپا و انتظار برای خرید جنگنده نسل جدید از پروژه مشترک اروپایی، فرانسه را آزرد، در همین حال آلمان ابتکار عمل پاریس را درباره «سپر آسمانی اروپا» با به کارگیری فناوری موجود آمریکا و اسرائیل که سیستمی غیراروپایی است، شوکه کرد. لیانا فیکس با اشاره به این اختلافات، معتقد است در درازمدت، تصمیم‌گیری‌های اینچنینی، وابستگی‌های نظامی و امنیتی به آمریکا را در میان کشورهای اروپایی افزایش خواهد داد. بر اساس این گزارش، روابط بین مکرون و شولتس رهبران فرانسه و آلمان که به سردی گراییده، باعث شده این کشورها چه به صورت جداگانه و چه با یکدیگر در رهبری جنگ اوکراین ناکام بمانند. تحلیلگر آلمانی اندیشکده شورای روابط خارجی واشنگتن می‌گوید: تا چندی دیگر «استقلال راهبردی» در اروپا مساله‌ای ازبین‌رفته (مرده) خواهد بود و این موضوع برای فرانسه و اروپا به‌هیچ‌وجه خوشایند نیست.