روح‌الله اژدری: سفر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به چین از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و برای فهم این مهم، باید نگاهی به سابقه رابطه این غول بزرگ اقتصادی با جمهوری اسلامی در ۲ دهه گذشته انداخت. رشد اقتصادی بالا، دارا بودن جمعیت فعال اقتصادی و تولید ناخالص ملی بالا، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سوخت فسیلی در جهان پس از آمریکا، قرار گرفتن در یکی از مناطق استراتژیک جهان یعنی شرق و جنوب شرق آسیا، قرار گرفتن در بین ۲ منطقه استراتژیک جهان یعنی روسیه و هند، دارا بودن بیش از 2000 منطقه آزاد تجاری که در اقتصاد جهانی نقش بسزایی دارند و داشتن بالاترین ذخیره ارز و طلا در جهان، از جمله ویژگی‌های راهبردی چین در جهان است. چین با این ظرفیت می‌تواند یک شریک اقتصادی بسیار سودآور برای کشور ما محسوب شود. نظام جمهوری اسلامی در دور اول مذاکرات هسته‌ای که از طرف آمریکا و اروپا مورد تحریم قرار گرفت، از قبل روابط خوب خود با چینی‌ها توانست بسیار از تحریم‌ها را دور بزند. در این دوران سخت در دولت‌های نهم و دهم، چین در فروش نفت و تبادلات بانکی و حتی فاینانس پروژه‌های ایران همراهی خوبی با دولت وقت ایران داشت. چین به دلیل برخی ملاحظات و طبق منافع ملی خود همسویی خود را با ایران اثبات کرده و بارها در مجامع بین‌المللی به نفع ایران رای داده است.

اما با روی کار آمدن دولت روحانی و تغییر رویکرد ایران به سوی تفاهم با غرب در حوزه هسته‌ای، روابط با چین دستخوش تحولاتی شد که نشان می‌داد دولت روحانی در مصلحت‌اندیشی درباره منفعت ملی دچار یک خطای فاحش است. روحیه غربگرایانه و مسرور از توافق هسته‌ای دولتمردان وقت باعث شد حتی رفتار بر اساس حکمت را با چینی‌ها فراموش کنند و خاطره بدی از دوران رابطه با چین را رقم بزنند. چین پس از روی کار آمدن دولت روحانی توقع داشت به دلیل تعامل با دولت‌های نهم و دهم در اوج تحریم‌ها، مورد عنایت بیشتر دولت ایران قرار گیرد و پس از توافق برجام نیز به عنوان یک طرف تجاری قابل اتکا محسوب شود. به همین دلیل شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین سال 94 به ایران سفر کرد. قبل از سفر نیز مقاله‌ای درباره ایران با عنوان «چشم‌انداز روشن آینده روابط چین و ایران» منتشر کرد. وی در این مقاله پیشینه عمیق روابط حسنه ایران و چین در زمان باستان را بیان کرده و به مناسبات امروزی بین ۲ کشور و تقویت همکاری‌ها اشاره کرد اما بر خلاف تصور چینی‌ها، دولت روحانی متاثر از تصور ورود گسترده غربی‌ها به اقتصاد ایران چندان توجهی به دست دوستی چینی‌ها نکرد و این سفر از ۳ روز به ۲ روز تقلیل یافت و به صورت تشریفاتی پایان یافت. این رویکرد مورد تایید مقام معظم رهبری نبود و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار آقای شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری خلق چین با اشاره به سابقه‌ کهن ارتباطات تجاری و فرهنگی ۲ ملت ایران و چین، تاکید کردند دولت و ملت ایران همواره به دنبال گسترش روابط با کشورهای مستقل و قابل اطمینان همچون چین بوده و هستند و بر همین اساس، توافق رؤسای جمهوری ایران و چین برای یک روابط استراتژیک ۲۵ ساله، کاملا درست و حکمت‌آمیز است. رهبر انقلاب اسلامی، سخنان رئیس‌جمهور چین مبنی بر لزوم احیای «جاده‌ ابریشم» و گسترش همکاری‌های کشورهای واقع در این مسیر را ایده‌ای کاملا منطقی و قابل قبول خواندند و گفتند: «جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه همکاری‌های چین در دوران تحریم را فراموش نخواهد کرد».

حتی چینی‌ها قبل از روی کار آمدن ترامپ پیشنهاد خوبی را به دولت روحانی برای سرمایه‌گذاری در ایران دادند. در این راستا رئیس انجمن فاینانس چین به تهران آمد و با علی لاریجانی، رئیس وقت مجلس و ولی‌الله سیف، رئیس کل پیشین بانک مرکزی دیدار و پیشنهاد بسیار خوبی را مبنی بر سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیارد یورویی در پروژه‌های زیربنایی ایران ارائه کرد اما این پیشنهاد نیز در نهایت با سنگ‌اندازی‌ها اجرایی نشد. تغییر رفتار دولت ایران در تغییر رفتار دولت چین نیز موثر بود. دولت چین تا پایان دولت روحانی نگاه مثبتی به ایران نداشت و مانند فصل اول همکاری برخورد نکرد. با خروج آمریکا از برجام و شکست آرزوهای دولت روحانی در تعامل با غرب، دیگر رویی برای بازگشت به سوی چین هم نمانده بود، لذا دولت روحانی به‌رغم تلفات زیاد کرونا نتوانست چین را راضی به ارسال واکسن برای مبارزه با کرونا کند اما با رفتن دولت روحانی و آمدن رئیسی، این معضل حل شد. دولت رئیسی در نخستین اقدام میلیون‌ها دوز واکسن کرونا از چین وارد کرد و در نخستین موفقیت، کرونا را مهار کرد. دومین تعامل خوب چینی‌ها با ایران در نهایی کردن پیوستن ایران به پیمان شانگهای رقم خورد. رئیسی در نخستین سفر خارجی خود با تعامل و رویکرد خوب چینی‌ها مواجه شد و ایران وارد یکی از مهم‌ترین پیمان‌های بزرگ آسیایی شد. اکنون نیز سفر حجت‌الاسلام رئیسی به چین می‌تواند در بهبود روابط اقتصادی و سیاسی ۲ کشور موثر واقع شود و به همین دلیل رئیس‌جمهوری اسلامی ایران قبل از سفر یادداشتی را درباره اهمیت رویکرد دوجانبه ایران و چین منتشر کرد که در بخشی از آن آمده است: «ایران تمام تلاش خود را برای توسعه روابط همکاری با همه کشورهای جهان بویژه کشور دوست و قدرتمندی مانند چین انجام می‌دهد. چین به جهانیان نشان داده است امکان توسعه و پیشرفت یک کشور بدون توسعه و کمک به توسعه سایر کشورها وجود ندارد. ایران همواره به فلسفه توسعه چین احترام گذاشته است. ایران همواره روابط خوبی با چین داشته است و هر روز که می‌گذرد روابط ۲ کشور در حال توسعه است. در شرایط جدید نظم بین‌الملل، جهت‌گیری توسعه ۲ کشور در همین راستاست و روابط دوستانه دوجانبه بیش از پیش تقویت و تثبیت شده است. در اینجا می‌خواهم تاکید کنم ایران مانند همیشه سیاست تقویت روابط دوجانبه ایران و چین را دنبال می‌کند و تحت تاثیر شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی قرار نخواهد گرفت». آقای رئیسی در این یادداشت از چین به دلیل همکاری و تعامل در مبارزه با کرونا و پیوستن ایران به پیمان اقتصادی شانگهای تشکر کرده است. ایران نیازمند بازاریابی جهانی است. تعامل با چین می‌تواند ظرفیت‌های خوبی را در داخل کشور پرجمعیت چین و همچنین منطقه برای ایران فراهم کند. با سفر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران باید امیدوار بود با توجه به ظرفیت اقتصادی و سیاسی چین، سطح همکاری با این کشور گسترش یابد. چینی‌ها نیز از ظرفیت کشور ما مطلع هستند و سابقه تعامل آنان نشان می‌دهد خواستار این هستند توافقنامه 25 ساله را هر چند دیرهنگام عملیاتی کنند. همکاری و تعامل مثبت با چینی‌ها و سایر کشور‌های جهان از راه‌های مهم بی‌اثر کردن تحریم‌هاست و در اوج دشمنی غربی‌ها در جریان اغتشاشات اخیر و فشار مضاعف اقتصادی بر کشور ما، نباید این را از نظر دور داشت که باز بودن دروازه‌های متعدد از سایر جهات جغرافیایی به روی اقتصاد ایران دقیقا تشخیص مصلحت بر اساس منافع ملی است.