گروه اقتصادی: از امروز دوم اسفندماه برای نخستین‌بار مرکزی برای مبادله ارز و طلا با راهبری بانک مرکزی ایجاد خواهد شد؛ مرکزی برای ایجاد مرجعیت قیمت، افزایش حجم معاملات رسمی و سهولت دسترسی متقاضیان بازار ارز و طلا. به گزارش «وطن امروز»، بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار مورخ 11 بهمن‌ 1401، مرکز مبادله ارز و طلای ایران از سه‌شنبه 2 اسفند 1401 (امروز) فعالیت رسمی خود را در حوزه معاملات ارزی (اسکناس و حواله) آغاز می‌کند. مرکز مبادله ارز و طلا ایران، دارای چندین تالار معاملاتی و عرضه ارز و طلا خواهد بود که در مرحله نخست تالار ارز خدماتی و تالار حواله مرکز مبادله ایران در آن گشایش شده و شروع فعالیت خواهد داشت. ایجاد مرجعیت قیمت، افزایش حجم معاملات رسمی و سهولت دسترسی متقاضیان بازار ارز و طلا از مهم‌ترین اهداف کلان مرکز مبادله ارز و طلای ایران است. این مرکز همچنین در راستای فعالیت خویش، ابزارسازی و نهادسازی در بازارهای ارز و طلا و تقویت و بهینه‌سازی حداکثری زیرساخت‌های فناوری اطلاعات را دنبال خواهد کرد. 

* تالار حواله ارزی 

منابع لازم ارزی از محل صادرات شرکت‌های صنایع پتروشیمی، مس، معادن، فولاد، پالایش نفت، قیر و سایر صادرکنندگان در تالار حواله ارزی مرکز مبادله ارز و طلای ایران تامین و جهت فروش به واردکنندگان عرضه می‌شود. همچنین تامین ارز بابت واردات دارو، لوازم و تجهیزات پزشکی و کالاهای اساسی همچنان با نرخ 28 هزار و 500 تومان بر بستر سامانه نیما کماکان با قوت ادامه خواهد یافت.  

* تالار ارز خدماتی 

با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای  ایران ضمن بازنگری‌ انجام شده در سرفصل‌های تخصیص ارز خدماتی، به منظور پاسخگویی به همه نیازهای واقعی ارزی از یک سو و جایگزینی روش‌های نظارت پسینی به جای نظارت پیشینی از سوی دیگر، سرفصل‌های مربوطه با رویکرد تسهیل مقررات توسعه خواهد یافت. از مهم‌ترین سرفصل‌های بازنگری شده ارز خدماتی در مقررات می‌توان به سرفصل‌های ارز درمانی، ارز دانشجویی، ارز ماموریت، ارز مسافرتی، ارز شرکت‌های هواپیمایی داخلی، ارز شرکت‌های ترانزیت زمینی و دریایی و سایر موارد اشاره داشت.

* فرآیند تأمین ارز در تالار ارز خدماتی 

متقاضیان ارز خدماتی با مراجعه به مرکز مبادله ارز و طلای ایران به شرح زیر اقدام به دریافت نیاز واقعی ارزی خود در قالب اسکناس یا حواله ارز می‌کنند: متقاضی باید به تارنمای مربوط مراجعه و نیاز واقعی ارزی خود را ثبت و همچنین اسناد و مدارک مرتبط با هر سرفصل را در سامانه طراحی‌شده جهت بررسی دستگاه اجرایی ذی‌ربط بارگذاری کند. اسناد و مدارک مربوط توسط دستگاه اجرایی ذی‌ربط ملاحظه و بررسی و متقاضی به بانک ملی ایران ارجاع داده می‌شود؛ متقاضیان پس از تایید پرداخت، جهت دریافت حجم ارزی اسکناس یا حواله تاییدشده به شعب منتخب بانک ملی ایران مراجعه می‌کنند و مراتب به طریق مقتضی به ایشان اطلاع‌رسانی‌ می‌شود.  

* روش کشف نرخ 

نرخ معاملات ارزی در مرکز مبادله ارز و طلای ایران در ۲ تالار نقد و حواله ارز بر مبنای منابع و مصارف ارزی کشور و بر اساس متغیرهای بنیادی اقتصادی کشف شده و مبنای معاملات فی‌مابین قرار می‌گیرد. 

* برنامه‌های آتی 

توسعه تالارها بر اساس نیازهای متنوع ارزی، توسعه ابزارهای معاملاتی مبتنی بر ارز و طلا از جمله سلف و سوآپ، مرجعیت نرخ به عنوان نرخ مرجع ارز و طلای کشور و توسعه ارتباطات منطقه‌ای و بین‌المللی با بازارهای مالی و ارزی منطقه‌ای و جهانی، از مهم‌ترین برنامه‌های آتی مرکز مبادله ارز و طلا ایران است.

* بانک مرکزی تلاش کرده ارز لازم برای تمام نیازهای واقعی کشور را تامین کند

رئیس کل بانک مرکزی با اعلام خبر افتتاح مرکز مبادله ارز و طلا گفت: نرخی که در مرکز مبادله ارز و طلا کشف و اعلام می‌شود نرخ مبنا و مرجع قیمت‌گذاری در بازار خواهد شد. محمدرضا فرزین گفت: طی ماه‌های اخیر بانک مرکزی تلاش کرده است ارز لازم برای تمام نیازهای واقعی کشور را به اندازه کافی تامین کند بر این اساس در سال‌ جاری، ارزی که در سامانه نیما برای واردات تمام کالاهای مورد نیاز کشور تامین شده به میزان 48 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته، این در حالی است که نرخ آن در این مدت صرفا 17 درصد رشد داشته است. وی با بیان اینکه با توجه به نیاز مردم به اسکناس ارز تلاش کرده‌ایم تمام نیاز مردم به اسکناس ارز را نیز در 600 صرافی و 150 شعب بانکی  تامین کنیم، افزود: همانطور که قبل از این اعلام شده بود، قرار است مرکز جدیدی با عنوان «مرکز مبادله ارز و طلا» را راه‌اندازی کنیم که دلیل آن نیز این است که قصد داریم در این مرکز تمام نیازهای واقعی مردم را به ارز تامین کنیم. رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه متاسفانه نرخ کنونی در بازار به دلیل مسائل انتظاراتی، نرخ مورد قبول ما در بانک مرکزی نیست، گفت: نرخی که در مرکز مبادله ارز و طلا کشف و اعلام می‌شود، نرخ مبنا و مرجع قیمت‌گذاری در بازار خواهد شد. وی افزود: به همین دلیل تلاش کرده‌ایم مرکز  مبادله ارز و طلا را راه‌اندازی کنیم.  

فرزین با بیان اینکه در مرکز مبادله ارز و طلا تالار حواله را راه‌اندازی خواهیم کرد، گفت: در تالار حواله بخشی از فروش ارز صنایع مختلف از جمله پتروشیمی، فولاد و صنایع غذایی عرضه خواهد شد و به نیازهای مختلف اختصاص می‌یابد. 

عالی‌ترین مقام بانک مرکزی درباره نرخ بازار مبادله ارز و طلا نیز گفت: نرخی که در مرکز مبادله ارز و طلا شکل می‌گیرد، بر اساس منابع و مصارف ارزی و متغیرهای بنیادین اقتصاد کلان خواهد بود و تلاش می‌کنیم این نرخ قطعاً مناسب و خارج از انتظارات و حباب باشد که بر این اساس هم عرضه‌کننده و هم متقاضی از منابع ارزی کشور استفاده کنند.

وی افزود: ما همچنان تامین ارز کالاهای اساسی و تجهیزات پزشکی و سایر نیازهای قبلی را با نرخ 28 هزار و 500 تومان ادامه خواهیم داد و ارز آنها را از محل فروش نفت و میعانات نفتی و گازی تامین می‌کنیم. 

رئیس کل بانک مرکزی درباره تامین ارز به صورت اسکناس برای مصارف خدماتی نیز گفت: همان‌طور که قبلا نیز تاکید کرده‌ایم باید روش تامین ارز سرفصل خدمات کمی متفاوت شود و طی این مدت تلاش بسیار خوبی در بانک مرکزی انجام شد که 68 قلم نیاز خدماتی شناسایی شد که ارز مورد نیاز این دسته از جمله ارز مسافرتی، پزشکی و دانشجویی در این مرکز باید تامین شود. 

وی افزود: برای تامین ارز خدماتی، سامانه‌هایی طراحی شده است که مردم می‌توانند با مراجعه به آنها، نیازهای ارزی خود را  ثبت کنند که در ادامه مستندات آنها توسط نهادهای ذی‌ربط بررسی می‌شود. به عنوان مثال برای ارز دانشجویی وزارت علوم و برای پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مدارک لازم را بررسی می‌کنند که در صورت تایید مدارک، ارز آنها و سایر نیازهای ارزی واقعی توسط بانک مرکزی در این سامانه تامین خواهد شد.

* مزایای ایجاد مرکز مبادله ارز و طلا

نکته قابل توجه در رابطه با ایجاد مرکز مبادله طلا و ارز این است که قیمت در این بازار بر اساس منابع و مصارف و متغیرهای اقتصادی کلان تعیین می‌شود، این یعنی دیگر نه خبری از قیمت‌گذاری دستوری روی نرخ ارز است و نه سوداگران می‌توانند نرخ را به هر طرفی که می‌خواهند هدایت کنند.

 همچنین نقطه کانونی بسته جدید ارزی بانک مرکزی، موظف کردن صادرکنندگان به بازگشت همه ارزهای صادراتی است. ارز صادرکنندگان بزرگ با اجرای این طرح، ‌اصطلاحا تحت کنترل بانک مرکزی خواهد رفت. تضمین اجرای این طرح ابتدا اشراف کامل بر ارزهای صادراتی توسط بانک مرکزی در مقطع فعلی است و از سوی دیگر سیاست‌گذار پولی کشور می‌تواند با جزئیات از میزان فعالیت صادرکنندگان مطلع شود. با توجه به اینکه قیمت در این بازار دستوری نیست، مسلما جذابیت لازم را برای صادرکنندگان خواهد داشت و آنها نیز ترغیب به تزریق ارز خود به مرکز مبادله می‌شوند.

 مساله مهم قابل اشاره این است که‌ تخطی از قواعد وضع شده از سوی صادرکنندگان‌ موجب خواهد شد مشمول مجازات قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز قرار گیرند. در این روند بانک مرکزی چه در الزام معاملات ارز،‌ چه در شناسایی و معرفی حساب‌های مشکوک ارزی و ایجاد محدودیت برای آنها، دارای اختیارات مهمی است که ضمانت اجرای طرح را بالا می‌برد. 

سامانه نیما برای تامین ارز کالاهای اساسی یا راهبردی همچنان فعال است و ارز نفتی همچنان در آن سامانه عرضه می‌شود. مرکز مبادله ارز و طلا  نیز بازار دیگری است که به هر نوع تقاضای رسمی دیگر (که 68 قلم نیاز خدماتی احصا شده است) پاسخ می‌دهد. بر همین اساس، نرخ بازار آزاد نرخی است که از امروز معاملات در مرکز مبادله بر مبنای آن انجام می‌شود. این بازار هم با حواله و هم با اسکناس کار می‌کند. هر نرخ و بازار دیگری غیر از سامانه نیما و مرکز مبادله،‌ از امروز رسما نرخ و بازار قاچاق است. مرکز مبادله در واقع بازار آزاد است که به آن رسمیت و چارچوب داده شده است.