گروه فرهنگ و هنر: رضاخان «پهلوی اول» قبل از کودتا و به سلطنت رسیدن، مالک زمین، ملک و دارایی چندانی نبود اما بر اساس اسناد، در زمان فرار از ایران در شهریور سال ۱۳۲۰‌، میلیون‌ها تومان در بانک داشت و حدود ۱۵ میلیارد مترمربع زمین را به شیوه غصب مالکانه در سراسر ایران تصاحب کرده بود. این روایت می‌تواند ماجرای یک داستان پیچیده و در عین حال دراماتیک باشد؛ دراماتیک از این جهت که حقوق بسیاری از افراد تضعیف شد؛ انسان‌هایی که صدای‌شان به هیچ کجا نمی‌رسید و حالا مستندی تحت عنوان «املاک ملت» صدای این آدم‌ها شده و قرار است امروز یکشنبه از شبکه یک سیما روی آنتن تلویزیون برود.

مجموعه مستند «املاک ملت»  به کارگردانی امیراطهر سهیلی و مهدی فلاحی که در خانه مستند انقلاب اسلامی با موضوع روایت واگذاری اسناد املاک غصب‌شده توسط خاندان پهلوی تولید شده است امروز روی آنتن می‌رود. این مستند در استان‌های خوزستان، خراسان جنوبی، هرمزگان، گیلان و گلستان تصویربرداری شده است.

نویسندگی این مجموعه مستند بر عهده مصطفی فتوحی بود و عبدالله حاج‌محمدی آن را روایت کرده و محمدصادق دهقانپور، تدوین آن را انجام داده است. مهدی فلاحی، کارگردان مستند «املاک ملت» در گفت‌وگو با «وطن امروز»، با اشاره به جزئیات این اثر می‌گوید: پیشنهاد اولیه ساخت این مستند از سوی خانه مستند انقلاب اسلامی به تیم مستندسازی ما داده شد. برای شروع کار، تنها چند برگ پژوهش و تحقیق در اختیار ما قرار گرفت و بر اساس این اسناد، تحقیقات میدانی و سازمانی را آغاز کردیم. من بخش بندرعباس را به صورت مستقل کار کردم و کارگردان شهرهای خراسان، رودسر و اهواز امیراطهر سهیلی است. هماهنگی‌ها انجام شد تا در زمان تولید، استانداردها رعایت شود و بر اساس فرم در نظر گرفته‌شده که مصاحبه‌محور و تاریخ شفاهی بود جلو رفتیم و نتیجه آن این ۵ قسمت شد.

وی ادامه داد: در گام نخست سراغ میراث فرهنگی و اداره‌هایی رفتیم که به موضوع و لوکیشن مورد نظر مربوط می‌شدند. کاخ تاریخی خاندان قوام، بخش تاریخی بود که به آن پرداختیم؛ کاخی که در منطقه دورافتاده‌ای از استان هرمزگان ساخته شده است. ابتدا به دنبال پاسخ این سوال رفتیم که چرا این کاخ در چنین منطقه‌ای ساخته شده است. کاخی با معماری خاص که در اطراف آن، مراتع کشاورزی وجود دارد. در تحقیقات نیز متوجه شدیم مهندسان خارجی که برای ساخت و طراحی این کاخ دعوت شده بودند پس از ارزیابی زمین و همچنین آب و هوای منطقه، تصمیم گرفتند کاخ قوام را در این نقطه بسازند. بعد از به دست آوردن اطلاعات کافی درباره کاخ، سراغ مردم بومی رفتیم که در آنجا زندگی می‌کردند. یکسری مصاحبه و گفت‌وگوهای شفاهی با کسانی انجام دادیم که آن زمان را به خاطر داشتند و از این طریق به اتفاقات و چالش‌های به وجود آمده قبل و بعد از انقلاب پرداختیم.

فلاحی در پاسخ به این سوال که آیا در زمان جمع‌آوری اطلاعات با چالش یا مانع خاصی مواجه شدید که باعث شود روند تولید مستند کند پیش برود، بیان کرد: برای به دست آوردن اطلاعات با چالش خاصی مواجه نبودیم اما مشکلی که در این میان با آن مواجه بودیم تفاوت تعاریف متعدد مردم بومی با تحقیقات سازمان‌ها بود که با همدیگر همخوانی نداشتند. کشاورزان بومی به شکلی صحبت می‌کردند و کسانی که بعد از انقلاب جذب آن منطقه شده بودند تعریف‌های دیگری درباره آن منطقه و شکل‌گیری کاخ قو‌ام ‌داشتند اما در کل باید بگویم کاخ قوام که بعد از انقلاب به بنیاد مستضعفان واگذار شده بود کارمندی را به نام شهید قاسمی برای محافظت از آنجا در نظر گرفت که متاسفانه تابستان سال ۱۳۶۸ توسط اشرار به شهادت رسید و هم‌اکنون نیز پس از ثبت میراث فرهنگی به صورت تفرجگاه در اختیار مردم قرار گرفته است.

وی یادآور شد: همان‌طور که گفتم شروع کار ما با چند برگ کاغذ پژوهشی بود و باید راستی‌آزمایی انجام می‌شد. اموالی در اختیار خاندان پهلوی بوده که بعد از انقلاب آن را در اختیار مردم قرار دادند و این موضوع باید به درستی بررسی می‌شد. به صورت لایه لایه به‌ بررسی اسناد تحقیق و پژوهش پرداختیم. جدا از این منطقه، مناطق دیگر هم از جمله شهرستان رودان است که به خاندان قوام و پهلوی تعلق داشته و قرار بوده طبق سند تاریخی به مبلغ ۵ میلیون تومان به مردم فروخته شود که به حد نصاب نرسید و همان‌طور مانده بود. بعد از انقلاب یکسری املاک تحویل مردم داده شد و بودجه یکسری دیگر را هم بنیاد مستضعفان تهیه کرد و مردم بومی نیز در آنجا به کار گرفته شدند.