مهدی بختیاری*: طی روزهای گذشته، جدیدترین موشک کروز ساخت ایران رونمایی و اعلام شد این موشک هم‌اکنون در سازمان رزم نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عملیاتی شده است.

این موشک با نام پاوه (به مناسبت بزرگداشت شهدای کرد) بردی برابر با 1650 کیلومتر دارد و در میان موشک‌های کروز زمینی که تصاویری از آنها منتشر شده، برد بیشتری دارد.

سابقه ساخت موشک‌های کروز در ایران به سال‌های پس از پایان جنگ تحمیلی بازمی‌گردد. جمهوری اسلامی ایران که در جریان جنگ تجارب عملیاتی بسیاری در زمینه نبردهای دریایی به دست آورده بود، دستیابی به موشک‌های کروز دریایی (ضدکشتی) با قابلیت پرتاب از سطح را در دستور کار قرار داد.

نتیجه این تلاش‌ها، موشک کروز 120 کیلومتری «نور» (بر اساس موشک چینی C-802) و موشک 15 کیلومتری «کوثر 1» بود که به عنوان نسل‌های اول کروزهای ایرانی به خدمت نیروهای مسلح کشورمان درآمدند.

در این میان، موشک نور قابلیت پرتاب از سکوهای ساحلی و انواع ناوهای موشک‌انداز و موشک کوثر 1 نیز قابلیت پرتاب از سکوهای ساحلی و قایق‌های تندرو را داشتند.

این روند ادامه پیدا کرد و بعدا موشک‌های دیگری نظیر «نصر» (بر اساس موشک C-704)، موشک «قادر» (با برد 220 کیلومتر) و «قدیر» (با برد 300 کیلومتر) در انواع پرتاب‌شونده از سکوهای ساحلی، شناورهای سطحی و هواگردها نظیر جنگنده بمب‌افکن‌های نیروی هوایی ارتش توسعه یافتند.

از جمله تغییرات مهم در سیر تحول این موشک‌ها، تجهیز آنها به رادارهای پیشرفته، سامانه‌های جنگ الکترونیک مقاوم‌تر و سامانه‌های ناوبری پیشرفته بود.

بعدها موشک‌های دیگری از جمله «نصر بصیر»، «نصر هواپایه» و «نصیر» توسعه یافتند و در دسته سبک‌وزن‌ها نیز پس از «کوثر‌ ‌2 و 3»، موشک «ظفر» به‌عنوان موشکی سبک با برد کوتاه برای قایق‌های تندرو، بالگردها و پهپادها عملیاتی شد.

جمهوری اسلامی ایران در طول این سال‌ها به طیف متنوعی از موشک‌های کروز دریایی دست یافته که برد نهایی آنها به 1000 کیلومتر (در موشک کروز «ابومهدی» از پروژه طلائیه) می‌رسد.

پس از تثبیت توانمندی‌های کشورمان در حوزه کروزهای دریایی، تمرکز بر طراحی و ساخت کروزهای زمینی نیز آغاز شد که از پیچیدگی و فناوری بیشتری نسبت به کروزهای دریایی برخوردارند که از جمله آنها پیچیدگی در سامانه‌های هدایت، کنترل و ناوبری است.

بر‌خلاف موشک‌های کروز ضدکشتی که به یک «ارتفاع‌سنج» برای تنظیم ارتفاع از سطح آب و «رادار» برای کشف و ردگیری شناور دشمن در فاز نهایی پرواز و یک «سامانه ناوبری اینرسی» برای هدایت در میانه مسیر مجهز هستند، کروزهای زمینی به واسطه لزوم حرکت روی عوارض زمینی، علاوه بر سامانه‌های ناوبری اینرسی، نیازمند سامانه‌هایی برای تعیین بسیار دقیق مسیر حرکت تا نقطه هدف هستند.

در کروزهای دریایی، رادار این توان را دارد که از مسافت چندده ‌کیلومتری به‌راحتی شناور دشمن را پیدا کند اما کروزهای زمینی باید با دقت به هدفی در حد و اندازه یک ساختمان برخورد کنند.

همانطور که در بالا گفته شد، تا پیش از رونمایی موشک «پاوه»، از 4 کروز زمینی نام برده شده بود که ۳ مورد آنها یعنی «یا علی» (با برد 700 کیلومتر)، «سومار» و «هویزه» (با برد 1300 کیلومتر) رونمایی نیز شده‌اند.

موشک دیگر، موشک «مشکات» است که جز نام و میزان برد (2 هزار کیلومتر)، اطلاعات و تصویری از آن در دسترس نیست.

با این حساب «پاوه» دوربردترین موشک کروز زمینی در میان موشک‌های رونمایی شده است که البته هنوز اطلاعات بیشتری از آن وجود ندارد.

این موشک البته با توجه به برد مناسب، یکی از اصلی‌ترین کاندیداها در حمله به اهداف مورد نظر در سرزمین‌های اشغالی است.

فاصله سرزمین‌های اشغالی از مرزهای غرب کشور 1100 کیلومتر است و با این تفاسیر می‌توان موشکی مانند پاوه را از عمق سرزمین ایران به سمت هر هدف در سرزمین‌های اشغالی شلیک کرد.

این تهدید علیه صهیونیست‌ها وقتی جدی‌تر می‌شود که بدانیم جمهوری اسلامی ایران به سمت تجهیز جنگنده‌های خود به موشک‌های کروز نیز پیش رفته است.

نصب این موشک‌ها روی هواپیما، امکان انتقال سریع آن به مسافت‌های بسیار دورتر از مرزهای خودی برای شلیک به سمت هدف را تسهیل می‌کند.

همچنین در شرایط پرتاب از هوا، بخشی از انرژی موشک که در حالت شلیک از زمین صرف ارتفاع گرفتن می‌شود، عملا توسط هواپیمای شکاری تامین شده و در نتیجه موشک سوخت بیشتری برای طی مسیرهای پیچیده در ارتفاع پایین در نزدیک هدف خواهد داشت که احتمال شناسایی و انهدام آن توسط دشمن را کمتر می‌کند.

تاکنون تصاویری از نصب موشک‌های کروز دریایی «نصر» و «قادر» روی جنگنده‌های «فانتوم» نیروی هوایی ارتش منتشر شده است و پیش از آن، خبر تجهیز این جنگنده‌ها به موشک کروز دریایی «نور» (پروژه قائم) نیز اعلام شده بود.

اخیرا نیز تصویری از نصب موشک کروز دوربرد «عاصف» روی جنگنده «سوخو 24» نهاجا منتشر شد که نشان‌دهنده تجهیز این جنگنده به کروزهای زمینی (از خانواده سومار/ هویزه) است.

دستیابی ایران به کروز زمینی - چه از نظر فنی و چه از نظر آثار راهبردی عملیاتی- به قدری مهم است که تحسین «یوزی رابین» مسؤول برنامه دفاع موشکی اسرائیل در سال‌های 1991 تا 1999 را نیز در پی داشت.

رابین پیش از این، در یکی از سخنرانی‌های خود گفته بود: «ایرانی‌ها یک بار سال 2012 میلادی به برنامه‌ای برای ساخت موشک کروز حمله به اهداف زمینی به نام «مشکات» اشاره کردند اما تصویری از آن نشان ندادند. در نهایت موشک «سومار» را رونمایی کردند. من به‌سرعت این موشک ایرانی را با KH-55 روسی مقایسه کرده و متوجه شدم این نه یک کپی چینی، بلکه یک کپی ایرانی از موشک مورد نظر است».

وی ادامه داد: «من از لحاظ تکنیکی به احترام افرادی که این کار را انجام دادند کلاه از سر برمی‌دارم و به آنها احترام می‌گذارم. این موشک ایرانی یک موشک کروز زمین پرتاب است که از یک شتاب‌دهنده کمک گرفته و با استفاده از آن ارتفاع می‌گیرد و سپس موتور اصلی آن فعال می‌شود. ایرانی‌ها با استفاده از این موشک می‌توانند اسرائیل را از خاک خود هدف قرار دهند اما آنها همچنین هواپیمای سوخو 24 را دارند. اگر بتوانند این موشک را روی این هواپیما نصب کرده و با آن به سمت مدیترانه بیایند و از آنجا به سمت شمال گردش کنند، این موشک توان هدف قرار دادن هر نقطه‌ای از اروپا را دارد».

*کارشناس ارشد نظامی ـ امنیتی