گروه سیاسی: از سرگیری روابط میان تهران و ریاض مهم‌ترین خبر این روزهای غرب آسیاست. تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌ها در این باره سرخط رسانه‌های معتبر منطقه و جهان شده است. ابتکار عمل چین و حاضر شدن به عنوان یک میانجی باعث شده بسیاری ترمیم روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی را به عنوان نشانی از افزایش قدرت تعیین‌کنندگی پکن در مناسبات جهانی به حساب آورند. با این حال در فضای داخلی ایران، رسانه‌های غربگرا در موقعیت دوگانه‌ای قرار گرفته‌اند. آنها از سویی نمی‌خواهند موضعی در مخالفت با آنچه در پکن گذشت اتخاذ کنند و از سوی دیگر با پذیرش این خبر نیز بسیاری از گزاره‌های تثبیت‌شده‌شان بی‌اعتبار می‌شود. همین دوگانگی باعث شده آنها در موضع‌گیری پیرامون توافق پکن حواشی را بر متن غالب کنند.

به گزارش «وطن امروز»، اصلاح‌طلبان در سال‌های اخیر همواره در پاسخ به فرصت‌سوزی‌های دیپلماتیک‌شان همه چیز را به برجام و ارتباط با آمریکا پیوند می‌دادند. سیاهه بلندی از اظهارات اصلاح‌طلبان و در رأس آنان رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه سابق کشور را می‌توان بازخوانی کرد که جملگی جلو بردن تمام طرح‌های سیاست خارجی را نیازمند ارتباط با آمریکا می‌خواندند. آنها روزگاری عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، عملیاتی کردن قرارداد همکاری 25ساله با چین، افزایش ارتباط با روسیه و حتی تنظیم روابط با همسایگان را به موقعیتی حواله می‌دادند که برجام در آن احیا شده باشد و ایران نیز ارتباطاتش را با آمریکا افزایش داده باشد. همین گزاره باعث شد حتی ارتباط با شرق را نیز به لزوم تایید از سوی غرب گره بزنند. با این حال از زمانی که دولت سیزدهم فعالیت خود را آغاز کرده بی‌اعتباری بسیاری از این گزاره‌ها عیان شده است. در حالی که مذاکرات ایران و 1+4 در وین به بازگشت آمریکا به برجام منتهی نشد و ایران نیز تن به تعهدات FATF  نداده است اما بسیاری از مواردی که اصلاح‌طلبان آن را بدون برجام محال می‌شمردند رنگ واقعیت به خود گرفته است. از پذیرش جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای تا افزایش ارتباطات اقتصادی با چین و تقویت بلوک تحریمی‌ها همگی از مواردی است که بی‌اعتبار بودن ادعاهای اصلاح‌طلبان را روشن کرد.

در چنین فضایی با انتشار خبر از سرگیری روابط میان تهران و ریاض، اصلاح‌طلبان بنیان بسیاری از کلیشه‌های نظری‌شان را بر باد رفته ‌دیدند. آنها اگر به مخالفت با توافقی که در پکن منعقد شده بود می‌پرداختند تمام اظهارات‌شان درباره طرفداری از توافق زیر سوال می‌رفت و اگر آنچه را در واقعیت به وقوع پیوسته بود، می‌پذیرفتند بی‌اعتبار بودن گزاره‌های‌شان در فضای بین‌المللی را تایید می‌کردند. به همین خاطر اصلاح‌طلبان بیشتر از متن واقعیت به دنبال حاشیه‌هایی می‌گشتند تا از این وضعیت دوگانه بگریزند. محمدعلی ابطحی در توئیتی با اشاره به حضور دبیر شورای عالی امنیت ملی در پکن، توافق انجام‌شده را امری خارج از چارچوب دولت خواند و روزنامه سازندگی نیز با تیتر «بازگشت به راهبرد هاشمی» این توافق را ادامه راهبرد هاشمی رفسنجانی خواند(!) با تمام این اوصاف، اعتلای جایگاه چین در مناسبات خاورمیانه و دور زدن آمریکا بار دیگر نشان داد کلیشه‌های ذهنی و ادراکی اصلاح‌طلبان چه فاصله‌ زیادی با واقعیت دارد.

* انزوای آمریکا در خاورمیانه

از سر‌گیری روابط تهران و ریاض با بازیگری فعال چین به مهم‌ترین موضوع روز در رسانه‌های خارجی تبدیل شده است. این رسانه‌ها بیش از همه بر بازیگری فعال چین و به حاشیه رفتن آمریکا در مناسبات خاورمیانه تمرکز کردند. روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی توافق ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک و نقش چین در انجام شدن این توافق را «گواه سیاست تاسفبار آمریکا» و از بین رفتن امید رژیم صهیونیستی برای ایجاد ائتلافی ضدایرانی با ریاض در منطقه تلقی کرد. این روزنامه در گزارشی درباره توافق عادی‌سازی روابط ایران و عربستان و برقراری مجدد روابط دیپلماتیک میان ۲ کشور نوشت: این یکی از پیچیده‌ترین تحولاتی است که هرکسی ممکن بود تصور کند؛ تغییری که باعث شد همه در پایتخت‌های جهان توجه‌شان به آن جلب شود. متحدان و رقبایی که سال‌هاست کنترل دیپلماسی را در دست داشته‌اند، حداقل در حال حاضر  کنترل امور از دست‌شان خارج شده است. نیویورک تایمز در ادامه نوشت: آمریکایی‌ها که در مدت سه‌چهارم قرن گذشته بازیگران اصلی خاورمیانه بوده‌اند و تقریبا همیشه در هر اتفاقی که افتاده حضور داشته‌اند، حالا در لحظه تغییر چشمگیر، خود را در حاشیه می‌یابند. 

چینی‌ها که سال‌ها نقشی ثانویه در منطقه داشتند، یک‌باره به بازیگر جدیدی در قدرت‌نمایی تبدیل شده‌اند. اسرائیلی‌ها که در قبال دشمنان مشترک‌شان با عربستان در تهران چاپلوسی آنها را می‌کردند، حالا در تعجبند که این موضوع آنها را در چه موقعیتی قرار می‌دهد. در ادامه این گزارش آمده است: ایمی هاثورن، معاون تحقیقاتی گروه پروژه دموکراسی خاورمیانه در واشنگتن در این باره می‌گوید: «این موضوع مهمی است. بله! آمریکا نمی‌توانست در حال حاضر چنین توافقی با ایران انجام دهد، بویژه الان که روابطی نداریم. اما به طور کلی، موفقیت بزرگ و مهم چین آن را از نظر دیپلماتیک به جمع جدیدی وارد می‌کند و تمام دستاوردهای آمریکا در منطقه از زمان روی کار آمدن دولت بایدن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد». 

نیویورک تایمز در ادامه درباره دیدگاه رژیم صهیونیستی درباره این توافق نوشت: چین در زمانی عربستان سعودی و ایران را به یکدیگر نزدیک کرد که اسرائیل امیدوار بود آمریکا آن را به عربستان نزدیک کند. اسرائیل که در اواخر دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، طی توافقی موسوم به آبراهام با امارات عربی متحده و بحرین، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس روابط دیپلماتیک برقرار کرد، مشتاقانه می‌خواهد با عربستان سعودی هم توافق کند. چنین اتفاقی تغییری اساسی در وضعیت اسرائیل در همسایگی پر خصومت آن ایجاد کرده و به طور موثری به دهه‌ها انزوای آن در جهان عرب پایان می‌دهد. همچنین در این گزارش آمده است: ایران با رو آوردن به پکن برای میانجیگری روابط با سعودی‌ها در حال ارتقای جایگاه چین در منطقه و به دنبال خروج از انزوای ایجاد شده از سوی واشنگتن است. امید و آرزوهای اسرائیل نیز برای ایجاد ائتلافی ضدایرانی با عربستان سعودی در منطقه از هم گسیخت.

وبگاه آمریکایی «وکس» نیز با اشاره به توافق تهران و ریاض گزارش کرد این توافق نمایانگر خاورمیانه پساآمریکایی است. مقدمه این گزارش این‌ گونه آغاز می‌شود: «به لحظه پساآمریکایی در خاورمیانه خوش آمدید» و سپس به کمرنگ شدن نفوذ ایالات‌متحده در غرب آسیا اشاره شده است. 

این وبگاه آمریکایی ادامه داد: هم اکنون رسما با میانجیگری چین توافق آشتی بین عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران انجام شده و قرار است ظرف 2 ماه سفارتخانه‌ها در ۲ کشور بازگشایی شوند و جالب‌ترین نکته و پویایی این قضیه این است که چین این رویه را هدایت و رهبری کرده است. این گزارش ادامه می‌دهد: عربستان سعودی که مدت‌ها شریک آمریکا بوده است، ظاهرا تعهدات خود را نسبت به جهان تک‌قطبی ایالات متحده کنار گذاشته است.

روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال هم در گزارشی درباره توافق ایران و عربستان نوشت: عربستان سعودی و ایران روابط خود را با میانجیگری چین از سر می‌گیرند. وال استریت ژورنال نوشت: توافق میان ایران و عربستان نشان‌دهنده پیروزی دیپلماتیک پکن در منطقه‌ای است که آمریکا مدت‌هاست بر ژئوپلیتیک آن تسلط داشته است. این رسانه آمریکایی ادامه داد: چین که میانجی توافق اعلام شده در روز جمعه بود، در سال‌های اخیر روابط اقتصادی نزدیک‌تری با ایران و عربستان سعودی ایجاد کرده است. وال‌استریت ژورنال اضافه کرد: ایران و عربستان سعودی روز جمعه توافق کردند روابط دیپلماتیک خود را از سر بگیرند و به ۷ سال عدم رابطه پایان دهند و در ژئوپلیتیک خاورمیانه تحول بزرگی ایجاد کنند. این رسانه آمریکایی اضافه کرد: این توافق نشان‌دهنده افزایش شدید نفوذ پکن در منطقه‌ای است که آمریکا مدت‌ها بر آن تسلط داشته و می‌تواند تلاش‌های آمریکا و اسرائیل برای تقویت اتحاد منطقه‌ای علیه تهران را در حالی که ایران به گسترش برنامه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد، پیچیده کند.